Kimyoviy kinеtikа vа muvоzаnаt. Vаnt-gоff qоidаsi, lе-shаtеlе prinsipi

KIMYOVIY KINЕTIKА VА MUVОZАNАT. VАNT-GОFF QОIDАSI, LЕ-SHАTЕLЕ PRINSIPI.
Kimyoviy kinetika haqida tushuncha. Kimyoviy reaksiya tezligi va unga ta’sir etuvchi omillar.Gomo- va geterogen reaksiyalar. Massalar ta’siri qonuni. Vant-Goff qoidasi vaunting matematik ifodasi. Faollanish energiyasi. Katalizatorlar. Gamogen va geterogen katalitik reaksiyalar. Qaytar reaksiyalar. Kimyoviy muvozanat. Muvozanat konstantasi va unga ta’sir etuvchi omillar. Le-Shatele prinsipi.
Kimyoviy kinetika va muvozanat.
Kimyoviy reaksiya tezligi haqida tushuncha.
Reaksiya tezligining modda tabiatiga, konsentratsiyasiga, temperaturaga, katalizatorga va boshqa omillarga bog’liqligini hamda turli bosqichlarda hosil bo’ladigan oraliq moddalar tabiatini o’rganadigan bo’lim kimyoviy kinetika deyiladi.
Kimyoviy reaksiyalar tezligi vaqt birligida reaksiyaga kirishayotgan modda (yoki reaksiya mahsuloti) konsentratsiyasining o’zgarishi bilan ifodalanadi.
Vaqt o’tishi bilan boshlang’ich moddalar konsentratsiyalari kamayadi, reaksiya mahsulotlarining konsentratsiyalari esa ortadi:

Shuning uchun quyidagi tenglamada kasr oldiga ishorasi qo’yiladi:

C₁- moddaning boshlang’ich konsentratsiyasi,
C₂- moddaning oxirgi (ma’lum vaqtdan keyingi) konsentratsiyasi,
∆C- moddaning reaksiyaga kirishgan miqdori, mol/l,
∆n – moddaning reaksiyaga kirishgan miqdori, mol,
reaksiyaning davom etgan vaqti,
reaksiya borayotgan idishning hajmi, litr.


V.20. Kimyoviy reaksiya tezligiga ta’sir etuvchi omillar.
Kimyoviy reaksiyalarning tezligi bir necha omillarga bog’liq. Ulardan eng muhimlari: reaksiyaga kirishuvchi moddalarning tabiati, ularning konsentratsiyasi, temperatura va katalizatorning ishtiroki va boshqalar.
Gazlar ishtirok etgan reaksiyaning tezligi bosimga ham bog’liq, gazning bosimi qancha oshsa uning konsentratsiyasi shuncha ortadi. Hajm qancha kamaysa bosim (konsentratsiya) shuncha ortadi va reaksiya tezligi ham shuncha oshadi.
Geterogen reaksiyalar uchun reaksiya tezligi zarrachaning sirt yuzasiga ham bog’liqdir. Sirt yuza qancha katta bo’lsa reaksiya shuncha tez boradi.