Kimyoviy kinеtikа vа muvоzаnаt. Vаnt-gоff qоidаsi, lе-shаtеlе prinsipi

Qaytmas (a) va qaytar (b) reaksiyalar tezligining va moddalar konsentratsiyasining o’zgarishi
To’g’ri (o’ngga boradigan) reaksiyaning tezlik konstantasini k₁ bilan belgilasak, bu reaksiya tezligining matematik ifodasi teskari (chapga boradigan) reaksiyaning tezlik konstantasini bilan belgilasak, u holda teskari reaksiya tezligining matematik ifodasi shaklida yoziladi.
Har ikkala reaksiya tezliklari tenglashganda ya’ni bo’lganda kimyoviy muvozanat qaror topadi. Tenglamalarning chap tomonlari o’zaro teng bo’lganligidan o’ng tomonlarining ham tengligi kelib chiqadi:
kimyoviy muvozanat holatidan kelib chiqadi.
Bu yerda [A], [B], [C], [D] - moddalarning muvozanat konsentratsiyalari; a, b, c, d-reaksiya tenglamalari bo’yicha moddalar oldidagi koeffitsiyentlar. K_M-muvozanat konstantasi.
Muvozanat konstantasining qiymati reaksiyaga kirishayotgan moddalarning tabiatiga va temperaturaga bog’liq bo’lib, ularning konsentratsiyasiga bog’liq emas.
V.23. Kimyoviy muvozanatga ta’sir etuvchi omillar.
Kimyoviy muvozanat holatida turgan sistemaga tashqi kuch (konsentratsiya, bosim, temperatura) ta’sir ettirilganda kimyoviy muvozanat ana shu tashqi kuchni kamaytiradigan tomonga siljiydi (Le Shatele prinsipi). Bu qoida 1884 yil fransuz kimyogari Anri Lui Le Shatele (1850-1936) tomonidan ishlab chiqilgan.
Kimyoviy muvozanatga ta’sir etuvchi omillar

Ta’sir etuvchi faktor	Muvozanat konstantasi	Muvozanat holati	Muvozanat tezligi
Konsentratsiya o’zgarishi Bosim o’zgarishi Katalizator qo’shish Temperatura o’zgarishi	o’zgarmaydi o’zgarmaydi o’zgarmaydi o’zgaradi	o’zgaradi o’zgaradi o’zgarmaydi o’zgaradi	o’zgaradi o’zgaradi o’zgaradi o’zgaradi