Ma’ruza mavzusi: asl biriktiruvchi to‘qima

Retikulin tolalar
– ingichka, tarmoqlangan, uchlamchi to‘rni hosil qiladi. Ular 
siyrak biriktiruvchi to‘qimaning boshqa to‘qimalar bilan bog‘langan joylarida 

---

3 
uchraydi, masalan: 1) kapillyarlar bilan, nerv va mushak tolalari bilan; 2) qon 
yaratuvchi a’zolarda, bu erda retikulin tolalar alohida erkin hujayralarni ushlab 
turadi; 3) epitelial bezlarda (jigar) sekretor hujayralar uchun tayanch struktura 
hisoblanadi. 
Bundan tashqari, retikulin tolalar epiteliy va uning ostidagi biriktiruvchi 
to‘qima orasida uchraydi, hamda bazal membrana bilan bog‘lab turadi. Retikulin 
tolalar yuzasida polisaxaridlarning bo‘lishi uning kumush bo‘yoqlar bilan yaxshi 
bo‘yalishini ta’minlaydi. Bu tolalar kollagen oqsilidan tuzilgan va glikoproteid, 
proteoglikanlar bilan qoplangan. Ular fibroblastlardan hosil bo‘ladi, qon yaratuvchi 
a’zolarda esa – retikulyar hujayralardan hosil bo‘ladi. Ular kollagen tolalardan 
tolalarining ingichkaligi, shoxlanganligi, anastomozlari, III tip kollagen tutganligi, 
oltingugurt, lipid, uglevodlarning konsentratsiyasi bilan farqlanadi. 
Amorf modda
– strukturasiz, yarim suyuq konsistensiyali tolalar va hujayralar 
orasida joylashgan modda. Ular oqsillardan, polisaxaridlardan va to‘qima 
suyuqligidan tuzilgan. Polisaxaridlar (glikozaminoglikanlar) 2 guruxga bo‘linadi, 
biri sulfatlangan, boshqasi esa sulfatlanmagan. Sulfatlanmaganligiga gialuron 
kislota kiradi. Sulfatlanganligiga esa xondroitin sulfat, dermatansulfat, 
keratinsulfat, geparinsulfatlar kiradi. Ular oqsillar bilan bog‘lanib proteoglikanlarni 
hosil qiladi. Bundan tashqari, asosiy moddaning tarkibiga lipidlar, albuminlar, 
globulinlar, Na, K Sa tuzlari kiradi. Asosiy moddaning miqdori biriktiruvchi 
to‘qimaning turli sohalarida har xildir. Masalan, mayda qon-tomirlar atrofida kam, 
epiteliy chegaralarida esa ko‘p bo‘ladi. Hujayralararo moddaning zichligi turli 
ko‘rinishdagi biriktiruvchi to‘qimaning faoliyatiga qarab aniqlanadi. Nisbatan zich 
hujayralararo modda tayanch faoliyatni bajarilayotganligidan dalolat beradi, yarim 
suyuq hujayralararo modda esa oziqlanishni ta’minlaydi (proteoglikanlar ko‘p). 
Gialuronidaza fermenti asosiy moddaning o‘tkazuvchanligini oshiradi.