Ma’ruza №7. Er ishlari uchun mashinalar (davomi)

To‘g‘ri kurakli ekskavatorlarini (3.17-rasm) ish sikli quyidagi operatsiyalarni o‘z ichiga oladi:
-gruntni qazish, cho‘michdagi gruntni to‘kish uchun burish, to‘kish, platformani qazish o‘rniga burish, cho‘michni qazish o‘rniga tushirish;
Teskari kurakli ekskavatorlar turgan sathidan pastdagi gruntni qazishga mo‘ljallangan (3.18-rasm). Gruntni o‘ziga qarab qaziydi, ko‘pincha qazilgan tuproqni yoniga ag‘darmaga tashlashda ishlatiladi.
Gidravlik ekskavatorlarning almashinuvchi ish organlari turli-xil (3.19rasm).

3.18-rasm. Teskari kuraklining ish jihozi:
1,6-strela; 2,3, 8-gidrosilindr; 4-cho‘mich; 5-dasta;7-tortuvchi o‘q; 9-oraliq o‘loq.

3.19-rasm. Gidravlik ekskavatorlarning almashinuvchi ish organlari:
1, 2, 3-teskari cho‘michlar; 4-to‘g‘ri cho‘michlar;5-drenaj ishlari cho‘michi; 6-eni kichik transheyalar uchun cho‘mich; 7-tekislovchi cho‘mich; 8-tozalovchi cho‘ich; 9-ikki jag‘li greyfer
transheya va kotlovan qazish uchun; 10-ikki jag‘li katta greyfer yirik o‘lchamli materiallar a toshlarni ortish uchun; 11-13 –katta sig‘imli kovshlar ortish ishlari uchun; 14-buldozer
ag‘dargichi chuqurlik, transheya va kichikroq kotlovanlarni qayta to‘ldirish uchun; 15; quvurlar va g‘o‘lalarni ortish uchun; 16-kranli ilmoq turli yuk ko‘tarish va montaj ishlari uchun;
17- qattiq, muzlagan gruntlarni yumshatuvchi ko‘p tishli yumshatgich; 18- qattiq, muzlagan gruntlarni yumshatuvchi bir tishli yumshatgich;19-pnevmatik va gidravlik bolg‘a-to‘qmoq;
20- ko‘p maqsadli gidropnevmatik bolg‘a-to‘qmoq.
Draglayn teskari kurakga ushlab, eskavator turgan satxdan pastdagi gruntlarni kovlash ishlash uchun mo‘ljallangan (3.15 -rasm в). Draglayn ekskavatorlarning strelasi panjarasimon, cho‘michi ikkita tros bilan harakatga keladi (3.20 –rasm, a).

3.20-rasm. Draglayn bilan jihozlangan ekskevatorning ishlash sxemasi:
a — ish jarayonining sxemasi; б —draglayn cho‘michiga ta’sir etuvchi kuchlar.
Draglayn ekskavatori zovurlarni tozalashda, suvli joylarni qazishda
ishlatiladi.
Kran-montaj ishlari uchun ekskavatorni cho‘michini urniga ilmoqli polispast o‘rnatilsa, ekskavatorni kran sifatida ishlatish mumkin.
Greyfer qurilishda chuqur quduq qazishda sochuvchan ashyolarni ortib- tushirishda qo‘llaniladi (3.15 д -rasm). Shuningdek yengil gruntlarni qazishda ishlatiladi. Greyferning ish jihozlari 3.21-rasmda keltirilgan.

3.21-rasm. Greyferning ish jihozlari:
1-asosiy strela; 2,7—gidrosilindr; 3-dasta; 4-cho‘michni ochish mexanizmi; 5-jag‘larni ochishyopish gidrosilindri; 6-greyferli cho‘mich.
Greyferli cho‘mich ikkita tros yuqoriga traversaga mahkamlangan ko‘tarish trosi va gruntga botgan cho‘mich jag‘larini tortishga mo‘ljallangan berkitish trosi bilan jihozlangan.
Kopyor jihozi ekskavatorlardan ustun qoziqlar qoqishda va gruntlarni yumshatishda foydalanishga imkon beradi.
Gidravlik yuritmali ekskavatorlar ko‘p motorli, to‘la buriladigan va burilmaydigan, ish jihozlari bikir qilib osilgan mashinalar bo‘lib, dvigatelning quvvatini ijrochi mexanizmlarga uzatish uchun gidravlik yuritma qo‘llaniladi. Eksavatorlarning 80% dan ko‘prog‘i gidravlikdir. Gidravlik yuritma transmissiya va ish jihozlarining kinematikasini soddalashtirishga, ish organlarini xilini ko‘paytirishga mashina o‘lchamlarini kichraytirishga kuch manbaidan to‘la foydalanishga; mashinani harakatchangligini va universalligini oshirishga, ish unumi 30-35% oshirishi va h.k.
Gidravlik ekskavatorlar: 1. Sharnir-richagli (3.22-rasm, a). 2. Teleskopik
ish jihozli bo‘ladi (3.22-rasm, б).

3.22- rasm. Ish jihozlari bikir osmali to‘la buriladigan bir cho‘michli gidravlik ekskavatorlar: a, в — sharnir-richagli; b — teleskopli; 1 — buldozer ag‘dargichi;
2 — strela gidrosilindrlari; 3 — teskarn kuraklar; 4 — dasta; 5— cho‘michning gidrosilindrlari;