“маркетинг” фанидан

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OILY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
O’RTA MAXSUS, KASB – HUNAR TA’LIMI MARKAZI
ANDIJON VILOYATI HOKIMLIGI
O’RTA MAXSUS, KASB – HUNAR TA’LIMI BOSHQARMASI
ANDIJON PEDAGOGIKA KOLLEJI
DEFEKTOLOGIYA ASOSLARI
fanidan


MA’RUZA MATN


3111801 – Мактабгача таълим муассасалари тарбиячиси


Umumiy o’quv soati - 40
Nazariy –24
Seminar va amaliy mashg’ulotlar – 16
Mustaqil ish –18

Andijon 2021
1-mavzu: Defektologiya fanining maqsadi, vazifalari va tamoyillari.
(2soat nazariy).
Reja

1Kirish. Fanning maqsad va vazifalari.
2 . Jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bo’lgan bolalar bilan olib boriladigan korreksion, kompensatsiya, adaptatsiya (moslashish), reabilitatsiya ishlari .

3 Defektologiya fanining rivojlanish tarixi.

Тayanch iboralar:
Defektologiya, jismoniy va ruhiy rivojlanish, korreksion, kompensatsiya, adaptatsiya (moslashish), reabilitatsiya ishlari .

Defektologiya –jismoniy va ruhiy rivojlanishida kamchiliklari bor bolalarning psixofiziologik rivojlanishidagi xususiyatlarini o’rganadigan, ularning ta’lim-tarbiyasi bilan shug’ullanadigan fan. Defektologiya so’zi lotincha defekt- kamchilik, nuqson, yunoncha logos –ta’limot, fan, o’rganish degan so’zlardan olingan. Har qanday fanning o’z predmeti, maqsadi va vazifalari bo’lgani kabi, defektologiya fanining ham o’z predmeti, maqsadi va vazifalari bor. Defektologiya fanining mavzu bahsi, predmeti anomal bolalardir.

Defektologiya fanining vazifasi- nuqsonlarni kelib chiqish sabablari, turlarini, anomal bolalarning psixofiziologik rivojlanishidagi xususiyatlarini o’rganish, shular asosida ular uchun differensial yoki inklyuziv sharoitda ta’limni tashkil etish, ularning ta’lim-tarbiyasi bilan shug’ullanish.
Defektologiya fanining maqsadi- anomal bolalar uchun differensial yoki inklyuziv sharoitda ta’limni tashkil etish uchun zarur shart-sharoitlarni o’rganish, ulardagi ruhiy va jismoniy nuqsonlarni iloji boricha bartaraf etish, tuzatish yoki bilinmaydigan holga keltirish usullarini belgilash va amaliyotga tatbiq etish yo’llarini tarbiyachi hamda o’qituvchilarga ko’rsatib berishdan iborat.
Defektologiya fanining ob’yekti- ko’r va ko’zi ojiz bolalar, kar va qulog’i og’ir bolalar, aqli zaif bolalar va og’ir nutqiy nuqsonga ega bo’lgan bolalar hisoblanadi. Shunga ko’ra defektologiya 4 ta katta sohani o’z ichiga oladi.

1. 
   Tiflopedagogika
   
2. 
   Surdopedagogika
   
3. 
   Oligofrenopedagogika
   
4. 
   Logopediya
   

Nuqsonlar har xil bo’ladi, ularning ba’zilari batomom bartaraf etiladi, ba’zilari bir qadar tuzatiladi, korreksiyalanadi, bilinmaydigan holga keltiriladi, boshqalari esa kompensatsiyalanadi. Masalan, bola nutqida og’ir nuqson bo’lsa, ilk yoshda to’g’ri tashkil et ilgan logopedik chora-tadbirlar ta’sirida uni to’liq bartaraf etish mumkin. Boladagi nuqson markaziy asab sistemasidagi kamchiliklar natijasida paydo bo’lgan bo’lsa, uni to’liq bartaraf etib bo’lmasa ham, biroq kamaytirish, ko’zga ko’rinmaydigan, sezilmaydigan darajagacha tuzatish mumkin. Defektologiya amaliyotida yana shunday nuqsonlar uchraydiki, ularni tuzatib ham, korreksiyalab ham bo’lmaydi. Masalan, tug’ma ko’rlik va karlikning ayrim turlari shular jumlasidandir. Bunda ko’rish analizatorining vazifasini sezgi organlariga, eshitish analizatorining vazifasini esa ko’rish analizatoriga yuklash, ya’ni kompensatsiyalash, o’rnini bosish mumkin. Ko’rish qobiliyati zaif bolalar sezgi organlariga tayangan holda Brayl tizimidan foydalanadilar. Bunda harf olti nuqta kombinatsiyasi bilan belgilanadi. Eshitish qobilyati zaqif bolalar esa imo-ishora, daktil nutqdan, barmoqlar harakati bilan anglatadigan nutqdan foydalanishi mumkin.
Defektologiya nisbatan yosh fan. 1925-yilda Moskva shahrida Eksperimental defektologiya ilmiy instituti tashkil etildi. Bu institutni buyuk psixolog professor L.S.Vigotskiy boshqardi. L.S.Vigotskiy anomal bolalar rivojlanishidagi xususiyatlarni o’rganib, nuqsonning murakkab tuzilishi haqidagi ta’limotni ishlab chiqdi. U “Defektologiyaning asosiy muammolari” kitobida anomal bolalar bilan rivojlantiruvchi ta’limni olib boorish kerakligini, korreksiya, kompensatsiya usullari va bularni amalda qo’llash yo’llarini ko’rsatib berdi.
O’zbekistonda defektologiya mutaxasisligi bo’yicha birinchi bo’lib aspiranturada tahsil olish uchun Moskva shahriga S.Sh.Aytmetova yuborildi. S.Sh.Aytmetova O’zbekistonda oily ma’lumotli defektologlar tayyorlash ishini yo’lga qo’yishda Moskva davlat pedagogika institute defektologiya fakulteti yetakchi professor-o’qituvchilrini jalb etdi. U 1972-yilda Defektologiya kafedrasini tashkil etdi. 1984-yildan esa mustaqil defektologiya fakulteti tashkil etildi va uning birinchi dekani etib S.Sh.Aytmetova tayinlandi.