Bayram kunlari, turli sayil va marosim lar paytida, shuningdek,
m ehm ondo‘stlikda kuksi va chxaltok tayyorlanadi. Kuksi xamirli taom
boMib, xamirosh (ugra)ga o ‘xshab ketadi.
Uni tayyorlash uchun xam ir
nihoyatda ingichka va soch tolasi qalinligida to ‘g ‘raladi. Keyin mayda
to ‘g ‘ralgan qaynatma yoki qovurma go‘sht, loviya, kimchxi va
qalampir solingan sho‘rvada pishiriladi.
Chxaltok taomi ham ju d a qiziqarli usulda tayyorlanadi. M azkur
taom damlab pishirilgach, guruchni katta yog‘och idishga ag ‘darib,
ikki erkak galma-gal katta bolg‘alar bilan urib yanchiydi. Guruch
ezilib, xamirga o ‘xshab
qoladi va dasturxonga tortilib, loviya, n o ‘xat
va boshqa ko‘katlar qo ‘shib iste'mol qilinadi.
Uyg‘urlar ovqatga m akkajo‘xori, un, guruch, sabzavot va g o‘shtni
ko‘p ishlatadi. Undan xilma-xil taomlar, jum ladan, qatlama, yogMi
yoki yog‘siz poshqal, sangza (o‘rama) tayyorlaydilar.
Uyg‘urlar xamirli taom larga nihoyatda boy xalq hisoblanadi.
Hamma yaxshi biladigan cho'zm a Iag‘mon, chushura, manti va
mampardan
tashqari, xavilvash (uzma osh), m anjura osh, umoch,
(xamimi g‘alvirdan o ‘tkazib, yogMi go lsht va dum ba to ‘g ‘rab, ko‘kat
aralashtirib tayyorlanadi). Shuningdek, xuluk non (xonim), g o ‘sht
non, somsa, palau, shavla, shavla va suyuq osh ham tayyorlanadi.
U yg'urlar china yoki pakura china (kichik va katta piyola)larda
atkan chay (sut choyi) ichishni xo ‘sh k o ‘radi. M ehm onga kelgan
zahoti va kechqurun ketishidan oldin albatta, atkan choy beriladi. Ular
xamirdan yuzga yaqin turli-tuman taom lar pishirishni biladi. Birgina
mantining o‘zi bir necha xil boMadi. Puntucha (puntuza) taomlari,
ayniqsa, mosh unidan tayyorlangani juda mazali boMadi.
Dungan ovqatlari Xitoy taom lariga o ‘xshab ketadi,
ular ham
xamir va sabzavotlami ko 4p iste'mol qiladi. Taom tayyorlashda
o'sim lik yogMdan tashqari mol yogM ham foydalaniladi.
Dunganlar asosan, mol va qo‘y go‘shtini iste'mol qiladi. Suyuq
taomlardan un oshi (keskan osh), no‘xat va loviya sho‘rva tez-tez
tayyorlanadi. Ular qovun bilan tarvuz, obi non, ayniqsa, dim lam a non
k o‘p iste'mol qiladi va quruq meva bilan choy ichishni yoqtiradilar.
Ovqatni yog‘och, suyak yoki bambukdan yasalgan tayoqcha (kuezi)lar
bilan iste'mol qiladilar.
Dunganlar
qishda yogMi, yozda esa yog‘siz ovqatlar tayyorlaydi.
Ilk baliorda vitaminlarga boy, yow oyi o ‘tlar ko‘p ishlatilsa, yozning
ilk kunlarida esa taom tayyorlashda ko‘k loviya, yangi kartoshka va
214
sabzidan keng foydalaniladi. lyul oyidan boshlab shirin ko‘k bulg‘ori
garmdorisi, baqlajon, sinchuan karami (sunzi),
pomidor va boshqa
sabzavotlar ishlatiladi.
Dunganlar kishi organizmining talab ehtiyojlarini nazarda tutib,
kun davomida muayyan tartibda ovqatlanadilar. Nonushtaga odatda,
sovuq osh, mastava, atala (banton), tushlik paytida esa lag‘mon,
shirguruch, turli boshqa xamirli ovqatlar tayyorlanadi. Sabzavot bilan
qo ‘shib pishirilgan go‘sht va ulardan tayyorlangan salat ham
dasturxonga qo ‘yiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: