ham da salobatliroq qilib o ‘ralgan.
Salla ipak, paxta va ju n matolaridan
turli ranglarda tayyorlangan. Diqqatga molik tom oni shundaki,
arablarda yoshiga qarab turli rangdagi satlalar o ‘ralgan. Yosh erkaklar
odatda, qizil salla, o ‘rta yoshlilar ko‘kish va keksalar esa oq rangdagi
salla o ‘ragan. B o‘ydoq yoshlar va uylangan yosh erkaklar oddiy gardi
salla kiygan. Albatta, sallani to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri boshga emas, balki
kallapo‘sh kiyilib, uning ustidan o‘ralgan,
keksalar salla ostidan
k o ‘loh kiygan. Arablar qadimdan m o‘ynali telpak ham kiyishga
odatlangan.
An'anaviy oyoq kiyimlari ham turlicha bo ‘lib, odatda, etik va
maxsi-kavush bilan kiyilgan. C ho‘ponlar esa yumshoq charm chirik
va eng sifatli hisoblangan “kalla xasani” deb atalgan charmdan etik
tayyorlagan. Shuningdek, qora va yashil teridan tayyorlanadigan
kavush eng qimmatbaho hisoblanib, eshak terisidan tikilgan. Bundan
tashqari, arablarda qora rangli kavushlar oq teridan tikilgan b o‘lsa,
etik-mu'zalar esa oq dag‘al teridan tayyorlangan.
Kuyov to ‘y paytida ochiq rangdagi ko‘ylak, yo‘l-yo‘1
paxtali
matodan ishton, beqasb (o ‘zbeklarda beqasam) chopon, uning ichidan
oq matodan tikilgan yengil yaktak, shoyi atlasdan kelin tomondan
maxsus tayyorlangan belbog4 va kam ar taqqan. Kuyovning bosh
kiyimi to‘q qizil yoki qizil salla bo‘lib, bir uchiga kashta tikilgan va
jig ‘a taqilgan.
Ayollar kiyimi tarkibiga ko‘ylak, ishton, kamzul va paxtali xalat
kirgan. Arab ayollarining qadimgi ko‘ylagi 0 ‘rta Osiyo uchun xos
bo‘lgan nov shakldagi kiyimdir. Shunday odat bo‘lganki, ustm a-ust
ikki qavat k o ‘ylak kiyilgan va ushbu
kiyim kengroq va uzunroq
ko‘rinishda bo‘lgan. Keksa ayollar oq yoki ko‘k rangdagi k o ‘ylak
kiygan va uning uzunligi to ‘piqqacha yetib, yangi ham da yoqasi qora
kashta bilan bezatilgan. Arab qizlari yaqin kunlargacha “ mundi yoqa
ko ‘ylak” kiygan. Turmushga chiqqan ayollam ing kiyimlari tik yoqali
ko‘ylak - keng ko‘rinishda va uzun yengli bo4lib, an'ana bo‘yicha
qizlaming kiyimlari o ‘rta yosh va keksa ayollamikidan farq qilgan.
Arab qizlari turmushga chiqqandan so‘ng qizlik k o‘ylagini vertikal
yoqali qisqa qirqimga ega bo‘lgan ko‘ylakka almashtiradi. Bunday
fasondagi
ko‘ylak kelinning ota-onalari
tomonidan
tayyorlab
qolyiladi. Yangi oilada birinchi farzand tug‘ilgadh, ayol onalar
ko‘ylagi (subinmoro)ni kiyishni boshlaydi. Uni yoqasi uzun vertikal
qirqimga ega boMadi.
210
Arab ayollarining an'anaviy kiyimlarida o ‘ziga xoslikni saqlab
qolgan bosh kiyimi - gizza bo‘lib,
u qizil satin va alvondan, yoqasi
esa o ‘yma, qora satindan jiyagi qo ‘shib tikiladi. Ushbu jiyak ustidan
oq ipdan hoshiya kashtali bo‘ladi. Gizzaning oldi beligacha tushadi,
yengi esa kalta, tirsakkacha yotmaydi. Orqa tomoni ko‘ylak
uzunligida, ko‘krak tomoni esa oq ipak bilan chiroyli kashtalangan
boMadi. B o‘yigacha bo‘lgan qismi uch-to‘rt xil rangdagi materialdan
ko‘ndalang tikiladi va ustidan esa 8-10 qator kumush tanga baldoq
musulxa va boshqa yaltiroq taqinchoqlar terib tikiladi. Gizza ikki xil;
birinchisi
qizil gizza, buni arab qizlari to‘rt yoshdan boshlab kiyadi.
Qiz gizzasi qizil rangda bo‘lib, uni ular turmushga chiqqunlarigacha
kiysalar, ikkinchisi oq matodan tikiladi va uni turmushga chiqqan
kunlaridan boshlab kiyadilar.
Arab qizlari turmushga chiqqanlaridan keyin uch kun o ‘tgach,
“qasabandan”, ya’ni “к о ‘ф а yig ‘di” marosimi o ‘tkaziladi. Ushbu
marosimda qishloq xotin-qizlari qatnashadi. Kuyovning otasi mol
so‘yib, qishloq ayollariga ziyofat beradi. Kelinning yaqinlari sovg‘a-
salom olib keladi va shu kuni kelinga qizil gazmoldan tikilgan qalin
kashtali, hoshiyatli bosh kiyim — buxnak kiydiriladi. Mazkur bosh
kiyimi peshonadan betgacha tushib, quloq-chakkani yopib turadi.
BogMchi bilan iyak ostidan bogMansa, buxnak
ustidan esa taqinchoq
(sinsila) taqiladi. Bosh va peshona taqinchog‘i boMgan sinsila bayram
kiyimi bilan birga taqiladigan go‘zaIlik bezaklari majmuasidir.
Barcha tabaqadagi arab qizlari va ayollari qadimdan hammabop
taqinchoqlami afzal ko‘rganlar. Ulaming sifati va soni oilaning
iqtisodiy holatiga bogMiq boMgan. Taqinchoqlar ichida eng ko ‘p
tarqalgani va barcha ayollar taqishi zarur boMgan taqinchoq —
bilakuzuk va uzuk hisoblanib, u moviy yashil ko‘zli boMib, kumush
yoki tillodan yasalgan. Shunisi xarakterliki, 0 ‘rta Osiyoning boshqa
mahalliy xalqlarida keng tarqalgan quloq taqinchogM sirg‘a arablarda
kam uchraydi. Faqatgina burunga taqiladigan sirg‘a (izmak, natti,
chet-natti)ni oldinlari arab ayollari ko‘p taqqan, hozirda esa keksa
yoshli momolardagina saqlanib qolgan.
Buxoro yahudiylarining kiyimlarida o ‘ziga xos milliy an'analar
yaxshi saqlanib qolgan. Erkaklaming kiyimi uzun ko ‘ylak (kurta) va
ishton (ezor)
dan iborat boMib, ular har xil bichimda tikilgan.
Ayollam ing kiyimi esa (ich ko‘ylak), kurtai ro‘ (ustki ko‘ylak), ishton
(ezor)dan iborat boMgan. Bosh kiyimlari haqida shuni ta'kidlash
211
kerakki, erkaklar telpak, qorako‘li, kallapo‘sh, d o ‘ppi, qishda baragi,
ayollar esa yoshiga qarab durra ro ‘mol o ‘ragan. Emizakli bolasi bor
juvonlar lachak kiyib yurgan.
U yg‘urlam ing kiyimlari ko‘p jihatdan q o‘ni-qo‘shnilari va
m ahalliy aholidan keskin farq qiladi. Erkaklar tor tik yoqali ko ‘ylak
bilan keng b og‘ichli ishton (tanbal) kiyib yurgan. Ishtonning poychasi
etik ichiga tiqib yurilgan. K o‘ylak ustidan yengi tor, tik yoqali
beshmet. keyin uzun chopon kiyilgan va chopon ustidan uzun chit
belbog‘ bog‘langan. Qishda qo ‘y terisidan tikilgan p o ‘stin
Do'stlaringiz bilan baham: 
