Мамлакатимизда иқтисодий соҳада ислоҳотларни чуқурлаштириш ва эркинлаштириш борасида макроиқтисодий ва молиявий барқарорликка эришиш асосий вазифалардан бири ҳисобланади



Download 2,55 Mb.
bet71/71
Sana17.12.2022
Hajmi2,55 Mb.
#889947
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   71
Bog'liq
4. Маъруза манти

Т.; “Мехнат” 2001й


Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap. Ru
ПУЛ ОҚИМЛАРИ ТЎҒРИСИДАГИ ХИСОБОТ (4-сонли шакл)



Кўрсаткичлар номи
Наименование показателей

Сатр коди



Кирим
Приход

Чиким
Расход

1

2

3

4

Операцион фаолият Операционная деятелност










Махсулот (товар, иш ва хизмат)ларни сотишдан келиб тушган пул маблағлари Денежне поступления от реализации продукции (товаров, работ и услуг)

010

4517395,6




Материал, товар, иш ва хизматлар учун мол етказиб берувчиларга туланган пул маблағлари Денежне виплати поставқикам за материали, товари, работи и услуги

020




1725282,9

Ходимларга ва улар номидан туланган пул маблағлари Денежне платежи персоналу и от их имени

030







Операцион фаолиятнинг бошка пул тушумлар ва тўловлари Другие денежне поступления и виплати от операционной деятельности

040

1921254,7

4320200,4

Жами: операцион фаолиятнинг соф пул кирими / чикими (сатр. 010-020-030+/-040) Итого:чисти денежней приток/ отток от операционной деятельности (стр. 010-020-030+/-040)

050

6438650,3

6045483,3

Инвестиция фаолияти Инвестиционная деятельность










Асосий воситаларни сотиб олиш ва сотиш Приобретение и продажа основних средств

060

1484,1




Номоддий активларни сотиб олиш ва сотиш Приобретение и продажа нематериальних активов

070







Узок ва киска муддатли инвестицияларни сотиб олиш ва сотиш Приобретение и продажа долгосрочних и краткосрочних инвестиций

080

349357,3




Инвестицион фаолиятнинг бошка пул тушумлари ва тўловлари Другие денежние поступления и виплати от инвестиционной деятельности

090







Жами: инветицион фаолиятнинг соф пул кирими/чикими (сатр.060+/-070+/-080+/- -090 Итого:чистйденежний приток/отток от инвестиционной деятельности (стр. 060+/- -070+/-080+/-090)

100

350841,4




Молиявий фаолият
Финансовая деятельность










Олинган ва тёланган фоизлар Полученние и виплаченние проценти

110

374998,1




Олинган ва тёланган двидентлар Получение и виплаченние двиденди

120







Акциялар чикаришдан ёки хусусий капитал билан боғлик бўлган бошка инстументлардан келган пул тушумлари Денежние поступления от пипуска акций или других инструментов, связанних с собственним капиталом

130







Хусусий акциялар сотиб олингандаги пул тўловлари Денежне виплати при викупе собственних акций

140







Узок ва киска муддатли кредит ва карзлар бўйича пул тушумлари ва тулоалари Денежне поступления и виплати по долгосрочним и краткосрочним кредитам и займам

150







Узок муддатли ижара (молиявий лизинг) бўйича пул тушумлари ва тўловлари Денежне поступления и платежи по долгосрочной аренде (финансовому лизингу)

160







Молиявий фаолиятнинг бошка пул тушумлари ва тўловлари Другие денежне поступления и виплати от финансовой деятельности

170







Жами: молиявий фаолиятнинг соф пул кирим/чиким (сатр.110+/-120+130-140+/-150+/- -160+/-170) Итого: чистй денежнй приток/отток от финансовой деятельности (стр.110+/-120+130- 140+/-150+/-160+/-170)

180

374998,1




Солиқка тортиш Налогообжение










Тўланган даромад (фойда) солиғи Уплаченний налог на доход (прибиль)

190




565531,2

Тўланган бошка солиқлар Уплаченние прочие налоги

200




16210,7

Жами: туланган солиқлар (сатр.190+200) Итого: уплаченние налоги (стр.190+200)

210




581741,9

Жами: молиявий-хужалик фаолиятининг соф пул кирими/чикими (сатр.050+/-100+/-180-210) Итого: чистий денежний приток /отток от финансово-хозяйственной деятельности (стр.050+/-100+/-180-210)

220

7164489,8

6627225,2

Йил бошидаги пул маблағлари Денежние средства на начало года

230

240164,7




Йил охиридаги пул маблағлари Денежне средства на конец года

240

777429,3






Мавзу: Қишлок хўжалиги ерларидан фойдаланиш самародорлиги таҳлили
Режа
1.Қишлоқ хўжалиги корхоналарида иқтисодий таҳлилнинг
ташкил этилиши ва манбалари.
2.Қишлоқ хўжалиги корхоналарида ерларидан фойдаланиш самарадорлиги
Қишлоқ хўжалиги корхоналари фаолияти таҳлилини режалаштириш, хисоб ва хисоботнинг илмий тизимига асосланади. Чунки режа топшириклари мукаммаллиги хисоб ва хисоботнинг тўгрилигига боғлик. Режа, хисоб ва хисобот кўрсаткичларини бузиш давлат олдида жиноятдир.
Қишлоқ хўжалиги корхоналари фаолияти таҳлилининг объекти бундай корхоналар ва уларнинг бўлинмаларида ишлаб чикаришни ривожлантириш даражаси ва суръати, яъни улардаги ишлаб чикарувчи кучлар ривожланишининг даражаси (ер, сув, мехнат, моддий техника ресурслари билан таъминланганлиги), ишлаб чикариш ресурслари ва иктисодий конунлардан фойдаланиш даражасидир (бу, экинлар хосилдорлиги, ишлаб чикариш унумдорлиги, махсулот таннархи, рентабеллик ва бошка кўрсаткичлар би­лан улчанади). Режаларнинг бажарилишини, мехнат ва истеъмол микдорини назорат килиш, мулкнинг бутлигини таъминлаш, иктисодий тежамкорликка эришиш учун кураш, хўжалик хисобини хамма ички булинмаларда жорий этиш ва мустахкамлашга ёрдам бериш иктисодий Таҳлилнинг энг мухим вазифаларидан хисобланади.
ҚИШЛОК хўжалиги корхоналарида таҳлил ишига, одатда, давлат ва жамоа хужалигининг бош иктисодчиси бошчилик килади. Лекин, корхонанинг хўжалик фаолиятини режалаштириш, чукур, кенгрок ва хар тарафлама Таҳлил килишдек мураккаб ишни бош иктисодчининг якка ўзи уддалай олмайди. Шунинг учун Таҳлил ўтказишга, режа-лаштиришга хўжаликдаги мутахассислар ва бошка хизматчилар хам жалб килинади.
Дехкончилик ва ердан фойдаланиш сохасини агроном, чорвачилик сохасини зоотехник, техникадан фойдаланишни механик-мухандис молиявий режанинг бажарилиши ва молиявий натижаларни бош бухгалтер Таҳлил килиши мумкин.
Бригадирлар, ферма мудирлари, ишлаб чикариш участкалари ва бўлимларнинг бошликлари ўзлари рахбарлик килаётган бўлими фаолияти натижаларини мунтазам Таҳлил килиб, режа ва хўжалик хисоби топшириклари бажарилишини текширишлари, фойдаланилмаётган имкониятларни излаб топиб, ишга солиш, умумий кўрсаткичларни яхшилаш йўлларини белгилаб беришлари лозим.
Қишлоқ хўжалиги корхоналарида таҳлилни бухгалтерия хисобисиз жорий килиш ва мустахкамлаш мумкин эмас. Бухгалтерия хисоби режа бажарилишининг бориши хўжа­лик фаолияти жараёнида килинган сарфлар ва эришилган натижаларнинг нисбати, харажатлар ва даромадлар микдори хамда молиявий натижалар хакидаги кўрсаткичларни шакллантиради. Шу боисдан бухгалтерия хисоботлари туғри ва аник, тузилиши катта ахамиятга эга.
Қишлоқ хўжалиги корхоналари хўжалик фаолиятининг таҳлили жараёнида куйидаги манбалардан фойдаланилади: хўжаликнинг тасдикланган ишлаб чикариш-молиявий режаси, йиллик хисобот, ишлаб чикариш булинмаларига берилган хўжалик хисоби топшириклари, технологах карталар, кулланилаётган ишлаб чикариш меъёрлари, ypyглик, ем-хашак, угит, нефть махсулотлари сарфи меъёрла­ри, таъмирлаш харажатлари лимитлари, молиявий меъёрлар ва бошка манбалардан иборат.
Қишлоқ хужалиги корхоналарида иктисодий Таҳлил зиммасидаги мухим вазифаларни бажариш воситаси сифатидагина эмас, балки хўжаликни бошкариш ва хўжалик фаолиятини назорат килишда хам алохида ахамият касб этади. Шу оркали у республикамиз халк хўжалигининг ривожланиши ва мустахкамланишига ёрдам беради.Дехкончилик кишлок хўжалиги ишлаб чикаришининг асосий тармогидир. Чорвачилик тараккиёти хам айнан шу тармокнинг ривожланишига боғлик. Дехкончиликда ялпи махсулот етиштириш ва бу мадсулотлар етиштириладиган экинларнинг хосилдорлиги, режанинг бажарилиш кўрсаткичларини ўрганиш ялпи махсулот хажмини купайтириш имкониятларини аниклаш ва улардан фойдаланишгагина эмас, балки хўжаликдаги дехдончилик тармокларини янада ривожлантириш юзасидан аник, чора - тадбирлар белгилашга хам имкон яратади.
Қишлоқ хужалиги корхоналарини ихтисослаштириш ва уларнинг хўжалик фаолияти натижалари куп жиҳатдан бу корхоналар ишлаб чиқариши билан боглик. табиий-иқгисодий омилларга боғлиқ. Бундай омиллардан энг асосийси ердир. Шу боисдан хам қишлоқ хўжалиги корхоналари фаолиятининг иктисодий тахлили уларда ердан фойдаланиш жараёнини урганишдан бошланади.
Инсон хаёти ва ишлаб чиқариш фаолиятининг зарур моддий шароитлари орасида ер, ер ости бойликлари, урмон сувлари алоҳида урин тутади. Ер хар к;андай ишлаб чиқаришнинг энг биринчи асоси, табиий негизидир, усиз ин-соннинг узи хам хает кечира олмайди.
Ер кишлок; хужалиги сохасининг мехнат куроли хам-дир. Одам ишлаб чикариш жараёнида ерга, у оркали узи экиб, устираётган кишлок; хужалиги экинларига таъсир кУрсатади.
Кишлок, хужалиги учун ернинг энг мухим хусусияти, сифат курсаткичи доимий унумдорлигидир. Тупрок. унум-дорлиги куп жихатдан кишлок; хужалиги экинларининг хрсилдорлик даражасини, дехдончилик ва чорвачиликнинг ялпи махсулоти хажмини белгилайди. Ернинг асосий иш-лаб чикариш воситаси сифатидаги бу хусусияти сира па-саймайди, аксинча ундан тугри ва окилона фойдаланил-са, ошиб боради.
Ерни х.еч ким барпо килмайди, у х.еч нима билан ал-маштирилмайди, аммо чекланган. Ер маънавий тузимай-ди, тугри фойдаланилса, унинг х.осилдорлик имконияти ортаверади.
Иктисодий самарадорлик курсаткичларини белгилаш ердан фойдаланиш жараёни тахдилининг мухим вазифа-сидир. Бундан асосий мак.сад ердан фойдаланиш курсат-кичларини яхшилаш имкониятларини кидириб топиш, хар бир хужаликдаги экин майдонларининг унумдорлигини саклаш ва ошириш йулларини ишлаб чикишдир.
Ердан фойдаланиш жараёни тахлилини хужжатлар би-лан танишишдан бошлаш керак. ХаР бир хужаликнинг «Ер¬дан фойдаланиш хукукини берувчи Давлат далолатнома-си» бор. Унда (расмий хужжатда) фойдаланиладиган ерларнинг чегаралари курсатилган булади.
Ерлар турлари ва сифат тузилишига к.араб, «Ер дафта-ри»да хисобга олинади. Х^р бир хужаликда «Ер дафтари»-дан ташкари «Хужалик ичида ердан фойдаланиш режаси» х.ам булади. Бу режага алмашлаб экиладиган барча майдон-лар ва бошка ерлардан фойдаланиш чизмаси хам илова килинади.
К^ишлок. хужалиги ерлари тузилишини яхшилаш ишлаб чик.аришини кенгайтиришнинг энг мухим ва асосий им-кониятидир. Миллион-миллион гектар буз ва курик. ерлар-ни, кам махсул утлоклар ва яйловларни, зах ерлар ва бот-к.ок.ликларни, чул ва ярим чулларни экинзорларга
Тахлил килинаётган хужаликда кишлок; хужалиги ерла-ри хисобот йилида режадагига нисбатан 15 гектарга камайди. Хисобот йилида режа буйича хайдаб экиладиган ер майдо-нини яйлов хисобидан 30 гектарга, сугориладиган экин майдонини эса янги ерларга сув чикдриш хисобидан 10 гектар купайтириш мулжалланган.
Хужалик хайдаладиган ерларнинг деярли 74,2%идан фойдаланган: бундай ерларнинг 2035 гектари урнига 1510 гектарига кишлок. хужалиги экинлари экилган.
Ерларнинг сифат таркибидаги узгаришларни тахлил килиш ва улардан фойдаланиш даражасини урганиш жара-ёнида куйидаги кушимча курсаткичлар аникланиши зарур:
• бутун ер майдонида кишлок; хужалиги ерларининг салмога;
•умумий х.айдаладиган ер майдонида сурориладиган ерлар салмори;
• хайдаладиган ерлардан фойдаланиш даражаси.
Маълумки, унумли алмашлаб экишни жорий килиш
экин майдонлари таркиби ва тузилишини такомиллашти-ришда, ердан фойдаланишни яхшилаш, унинг мах.сулдор-лигини оширишда мухим омил х.исобланади. Суғориладиган ерларда дех.крнчилик к.илинадиган хужаликларда сурориб экиладиган кишлок; хужалиги экинлари майдони-нинг тузилишини белгилаган маъкул.


Таянч сўзлар
Ер, меҳнат ишлаб чиқариш ресерслари, қишлоқ хўжалиги корхоналарининг умумий кўрсатгичи, аграном, фермер, меҳнат қуроли


Такрорлаш учун саволлар
1. Қишлоқ хўжалиги корхоналарида иқтисодий таҳлилнинг
ташкил этишдан мақсад нимада?
2. Қишлоқ хўжалиги корхоналарида иқтисодий таҳлилнинг
Манбалари бўлиб нима хизмат қилади?
3. Ердан фойдаланиш жараёни қандай таҳлил қилинади?
4. Қишлоқ хўжалиги корхоналарида таҳлилни бухгалтерия ҳисобисиз жорий қилиш мумкинми?


Фойдаланилган адабиётлар
1.Е.Ергашев «Иқтисодий ва молиявий Таҳлил» Тошкент -2005
2. Т. Қудратов,М. Иброхимов, З. Каримова «Иқтисодий Таҳлил» Тошкент -2008 й
3. Вахобов А.В., Ибрагимов А.Т. «Молийавий ва бошқарув Таҳлили » дарслик. Т.: “Шарк” 2005й.
4. Пардаев М.К. “Молиявий Таҳлил”
5.Абдуллаев А.а бошкалар “Иктисодий Таҳлил” 100 савол ва жавоб
Т.; “Мехнат” 2001й


Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap. Ru
Мавзу: Деҳқончилик маҳсулотлари етиштириш режасининг бажарилиш таҳлили
Режа
1.Деҳқончилик маҳсулотлари етиштириш режасининг бажарилиш таҳлилининг аҳамияти
2.Деҳқончилик маҳсулотлари ялпи ҳосили режасининг бажарилишига таъсир кўрсатувчи омилларни аниқлаш


Дехқончиликда ялпи махсулот етиштириш режаси кўрсаткичлари ўрганилгач, бу режанинг бажарилишини таҳлил қилишга ўтилади.
Режанинг бажарилишига тўғри ва аниқ, бахо бермоқ учун бир экин турини кўриб чиқиш, хақиқий хосилдорликни режалаштирилган кўрсаткич билангина эмас, балки олдинги 2—3 йил давомида эришилган даража билан хам солиштириш керак. Чунки ялпи махсулот хажмига об-хаво шароитларининг йил давомидаги ўзгариши хам жиддий таъсир кўрсатиши мумкин.
Деҳқончилик қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг асосий тармоғидир. Чорвачилик тараққиёти ҳам айнан шу тармоқнинг ривожланишига боғлиқ.. Деҳқончиликда ялпи махсулот етиштириш ва бу махсулотлар етиштириладиган экинларнинг ҳосилдорлиги, режанинг бажарилиш курсат-кичларини ўрганиш ялпи махсулот ҳажмини купайтириш имкониятларини аниклаш ва улардан фойдаланишгагина эмас, балки хўжаликдаги дехқончилик тармоқларини янада ривожлантириш юзасидан аниқ чора - тадбирлар белгилашга ҳам имкон яратади.
Деҳқончиликда ялпи махсулот етиштириш режаси кўрсаткичлари ўрганилгач, бу режанинг бажарилишини таҳлил қилишга ўтилади.


73-жадвал
Деҳқончилик маҳсулотлари ялпи ҳосили режасининг бажарилишига таъсир кўрсатувчи омилларни аниқлаш


Маҳ тури

Экин майдони, га

Ҳосилдорлик, цент\га

Ялпи хосил

режа

Ҳақи
қат

фарқи

режа

Ҳақи
қат

фарқи

режа

Ҳақиқий экин майдони ва режадаги хосилдор

ҳақиқат

пахта

1234

1327

93

33.2

33.8

0.6

40968.8

44056.4

44852.6

Кузги бўғдой

130

135

5

10

11.8

1.8

1300

1350

1593

Баҳорги бўғдой

80

72

-8

14

12.5

-1.5

1120

1008

900

жўхори

35

40

5

47

45

-2

1645

1880

1800

картошка

5

4

-1

90

91

1

450

360

364

Полиз экинлари

21

20

5

192

141

-51

4032

4992

3666



Тахлил жараёнида дехдончилик махсулотлари хажмининг ўзгаришига таъсир курсатувчи омиллар аниқланади. Маҳсулот ҳажмининг ўзгаришига икки омил экин майдони ва хосилдорлик бевосита таъсир курсатади. Режанинг бажарилиши ва дехдончилик махрулотлари ялпи ҳажми ўзгаришига айрим омиллар таъсирини тахдил килишда 73-жадвалдаги шаклдан фойдаланиш мумкин.
Жадвалдаги маълумотлар шуни кўрсатадики, пахтачилик хужалигида асосий қишлоқ хужалиги экинларидан пахта, кузги бурдой, жухори ва полиз маҳсулотлари етиштириш режалари ошириб бажарилган. Аммо, баҳорги бурдой, картошка етиштириш режалари бажарилмаган. Бу, экин майдони ва хосилдорлик ўзгариши ҳисобига содир булган. Масалан, ялпи пахта хосили режадагига нисбатан 3883,8 ц. ошган. Экин майдони 93 гектарга ошганлиги хисобига ялпи ҳосил 3087,6 ц. (93x33,2)купайган.
Хосилдорликнинг режадагига нисбатан 0,6 ц. купайиши ҳисобига ялпи х;осил 796,2 ц. (0,6 х 1327) ошган.
Хисобнинг тўғрилигини текшириш учун ҳақиқатда йиғриб олинган ва режада мулжалланган ялпи ҳосил миқдори ўртасидаги фарқ сифатидаги умумий ўзгаришни экин майдони ва хосилдорликдаги узгаришлар хитсобига бўлган фарқ суммасига солиштириш керак. Пахта ялпи хосилининг экин майдони ва хосилдорлик ҳисобидаги фарқи 3883.8 ц.ни (3087,6+796,2) ташкил этади.
Дехдончилик мах,сулотлари етиштиришни купайтириш-да хосилдорликнинг усиши х^ал 1дилувчи вазифани бажара-ди. Дехдончилик экинлари хосилдорлигини та^лил кдгшш-да х,осилдорлик режасипнинг бажарилиши, унинг даражасини белгилаш; режа курсаткичлари бажарилмаслиги ва х,осил-дорликни муттасил ошириб бориш имкониятларидан фой-даланилмаганлиги сабабларини аникдаш керак.
Махсулот хажми узгаришига таъсир курсатувчи омил-лар тахлилидан сунг кишлок; хужалиги махсулотларини купаитиришда хал килувчи роль уйнаидиган хрсилдорлик режасининг бажарилиши тахлил килиниши лозим. Кдшлок. хужалиги экинлари хрсилдорлигини тахлил килишда хрсил-дорлик режасини бажариш ва унинг даражасини белги-лаш, режа курсаткичларини бажармаслик ва хрсилдорликни мунтазам ошириб бориш имкониятларидан фойдаланмас-лик сабабларини аникдаш керак.
Кдшлок. хужалиги корхоналари хужалик фаолиятига турри бах.о бериш учун х.осилдорлик режасини бажариш даражасинигина эмас, балки бу режанинг йуналишини хам билиб олиш керак. Гап шундаки, баъзи хужаликлар х.осил-дорликни режалаштириш ишига юзаки муносабатда була-дилар. Натижада шундай режаларга дуч келинадики, улар хужаликдаги мавжуд реал имкониятларни жуда хам оши¬риб, хрсилдорликда эришилган даражани ва бундан кейин уни янада ошириш имкониятларини эътиборга олмасдан пасайтириб тузадилар.
Маълумки, об-хавонинг кулай ёки нокулай келиши х.о-силдорлик узгаришига таъсир курсатади. Шунинг учун х.осилдорликни тахлил килиш жараёнида фак;ат бир йил-лик маълумотлар билан чекланмаслик, бу борадаги режа бажарилишини урганиш жараёнида куп йиллик маълумот-ларга таяниш лозим.
Таянч сўзлар
Экин майдони, ҳосилдорлик, маҳсулот етиштириш, ялпи ҳосил


Такрорлаш учун саволлар
1.Деҳқончилик маҳсулотлари етиштириш режасининг бажарилиш деганда нимани тушунасиз?
2.Деҳқончиликда ялпи маҳсулот етиштириш деганда нимани тушунасиз?
3.Деҳқончилик маҳсулотлари ялпи ҳосили режасининг бажарилишига қандай аниқланади?
4.Деҳқончилик маҳсулотлари ялпи ҳосили режасининг бажарилишига таъсир кўрсатувчи омилларни аниқланг?


Фойдаланилган адабиётлар
1.Е.Ергашев «Иқтисодий ва молиявий таҳлил» Тошкент -2005
2. Т. Қудратов,М. Иброхимов, З. Каримова «Иқтисодий таҳлил» Тошкент -2008 й
3. Вахобов А.В., Ибрагимов А.Т. «Молийавий ва бошқарув таҳлили » дарслик. Т.: “Шарк” 2005й.
4. Пардаев М.К. “Молиявий таҳлил”
5.Абдуллаев А.а бошкалар “Иктисодий таҳлил” 100 савол ва жавоб
Т.; “Мехнат” 2001й


Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap. Ru
Мавзу: Чорвачилик маҳсулотлари етиштириш режасининг бажарилиш таҳлили
Режа
1.Чорвачилик ялпи маҳсулоти режаси бажарилишига таъсир кўрсатувчи омиллар таҳлили
2.Чорвачиликда маҳсулотлари етиштириш режаси бажарилишининг тахлили


Қишлоқ хўжалигининг асосий икки тармоғи дехқончилик ва чорвачилик бир-бири билан чамбарчас боғланган.
Чорвачиликни ривожлантириш жараёни тахлилининг асосий вазифалари чорва моллари ва паррандалар сонини кўпаитириш ва уларнинг махсулдорлигини ошириш режалари бажарилишини текширишдан, хақиқий кўрсаткичлар режада кўзда тутилган кўрсаткичлардан фарқ қилишига ижобий ва салбий таъсир курсатувчи омилларни аниқлашдан иборат.
Чорвачиликда ишлаб чикариш жараёни дехқончиликдагидан фарқли улароқ, узлуксиз давом этади. Чорвачилик махсулотлари етиштириш об-ҳаво шароитига эмас, купроқ мехнат, ем-хашак ва маблағлар сарфига борлиқ. Бу борадаги асосий кўрсаткичларнинг жорий тахлили айниқса мухим ахамият касб этади.
Чорвачилик махсулотлари хажмининг ўзгариши икки омилга: махсулдор моллар сонининг узгаришига ва уларнинг махсулдорлигига борлиқ. Бу омилларнинг махсулот ҳажми узгаришига таъсирини аниқлаш учун занжирли боғланиш ёки фарқни топиш усулларидан фойдаланиш мумкин. Занжирли богланиш усулида хайвонларнинг хисобот давридаги ўртача сонини режадаги моллар махсулдорлигига купайтириш натижасида шартли маҳсулот аниқланади. Ялпи чорвачилик маҳсулотининг ҳайвонлар сонидаги ўзгаришлар хисобига юз берган фарқ шартли ялпи маҳсулот билан режадаги ялпи махсулот ўртасидаги айирмага, хайвонлар маҳсулдорлигидаги ўзгаришлар хисобига бўладиган фарқ эса, хисобот йилидаги мавжуд ялпи махсулот билан шартли ялпи махсулот ўртасидаги айирмага тенг.
Чорвачилик ялпи махсулоти буйича фаркни бошка йўл билан хам хисоблаб чикариш мумкин. Бунинг учун 74-жадвалда курсатилгандек, х.айвонлар бош сони билан мах.-сулдорлиги буйича фарки алохдца-алохида аникданади. Тахлил килинаётган хужаликда хайвонлар сони хисобот даврида режадагига нисбатан 74 бошга камайган, шунинг учун сут етиштириш 1391 ц. га озайган (-74x1880). Хакикат-да эса, хисобот йилида бир бош сигирдан урта хисобда режадагига нисбатан 215 литр сут куп согиб олинган. Шу хисобга сут етиштириш х.ажми 469 центнер купайган (215x218). Хак>Щатда етиштириш хажми буйича режага нис¬батан фарк; 922 ц. ни ташкил этади (- 1391+469).
Маълумки, моллар махсулдорлигининг оширилиши чор-вачилик махсулотлари етиштириш хажмини купайтириш-га имкон берувчи асосий омиллардан биридир. Шундай экан, самарадорликка эришишда махсулдорлик тахлили алохида ах.амият касб этади.

74-жадвал
Чорвачилик ялпи маҳсулоти режаси бажарилишига таъсир кўрсатувчи омиллар таҳлили



маҳсулот

Молларнинг йиллик ўртача сони,бош

1 бош молнинг маҳсулдорлиги

Ялпи маҳсулот, т

режа

ҳақиқат

фарқи

режа

ҳақиқат

фарқи

Режа
(5*2)

Ҳақиқат
(5*3)

Фарқи
(6*3)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

сут

292

218

-74

1880

2095

215

5489

4098

4567

тухум

1978

1200

-778

85

83

-2

168130

102000

99600



Чорвачилик маҳсулоти хажмининг бажарилишига баҳо бериш ва унинг ўзгаришига таъсир кўрсатувчи омилларни занжирли боғланиш усулида аниқлаш учун 69-жадвалдаги шаклдан фойдаланилади.


75-жадвал
Чорвачиликда маҳсулотлари етиштириш режаси бажарилишининг тахлили


№

Кўрсаткичлар

Режа бўйича

Хаақи-қатда

Фарқи,
+,-

1.

Ботқувдаги моллар сони, бот

145

209

+ 64

2.

Боқувдаги кунлар сони, бош

224

234

+ 10

3.

Боқувдаги молларнинг бир суткада ортган вазни, грамм

340

325

-15

4.

Боқувдан сунг умумий ортган вазн, центнер

110.4

158.9

+ 485



Жадвал маълумотлардан кўриниб турибдики, боқувдаги моллар вазни 48,5 центнер ошган. Бунга қуйидаги омиллар таъсир кўрсатган: моллар сонининг узгариши, бокувдаги кунларнинг узгариши, бир суткадаги вазн ўзгариши.
Бу омилларнинг ортган вазн узгаришига таъсирини занжирли боғланиш усулида аниқлаш учун 70-жадвалдаги шакл тузилади.
76-жадвал
Моллар сони, боқувдаги кунлар ва бир суткадаги вазн ўзгаришининг ортган вазн ўзгаришига таъсирини занжирли боғланиш усулида аниқлаш



Кўрсаткичлар

Боқувдаги моллар сони, бош

Боқувдаги кунлар сони

Молларнинг бир сугкада ортган вазни, г.

Боқувдан сўнг умумий ортган вазн, ц.

Борланшплар

1

Режа 145

Режа 224

Режа 340

Режа 110,4

11

ҳақиқатда

Режа 224

Режа 340

ҳисобланган




209







П59,2>

111

ҳақиқатда

ҳақиқатда

Режа 340

ҳисобланган




209

234




166,3

IV

ҳақиқатда

ҳақиқатда

ҳақиқатда

ҳақиқатда




209

234

325

158,9

Боқувда ортган вазнинг ўзгаришига қуйидаги омиллар таъсир кўрсатган: боқувдан олинган моллар сонининг ўзгариши 159,2-110.4 = + 48,8 цент; молларнинг бокувдаги кунлари ўзгариши 166,3-159.2 = + 7,1 цент; молларнинг бир суткада ортган вазни узгариши 158,9-166,3 = - 7.4. цент; жами омиллар фарки 158,9-110,4 = + 48.5 цент.
Тахлил жараенида чорвачилик махсулотларини купай-тириш учун моллар махсулдорлигини ошириш мухим урин тутишига, бу эса, чорвачилик билан пгутулланадиган хужа-ликнинг биринчи навбатда ем-хашак ва зотли моллар билан таъминланиш даражасига борлиқлигига кўпрок. ахамият бериш лозим.


Таянч сўзлар
Чорвачилик ялпи маҳсулоти, боқувдаги моллар, маҳсулдор моллар, зотли моллар, боқувдаги кунлар


Такрорлаш учун саволлар
1.Чорвачилик ялпи маҳсулоти режаси бажарилишига таъсир кўрсатувчи омилларни кўрсатинг?
2.Чорвачиликда маҳсулотлари етиштириш қайси омиллар таъсирида ўзгаради?
3.Чорвачилик ялпи маҳсулоти режаси бажарилишини таҳлил қилишдан мақсад нималарди номаён бўлади?
4.Чорвачиликда маҳсулотлари етиштириш режаси бажарилишининг тахлил этишда нималарга эътибор бериш зарур?


Фойдаланилган адабиётлар:
1.Е.Ергашев «Иқтисодий ва молиявий таҳлил» Тошкент -2005
2. Т. Қудратов,М. Иброхимов, З. Каримова «Иқтисодий таҳлил» Тошкент -2008 й
3. Вахобов А.В., Ибрагимов А.Т. «Молиявий ва бошқарув таҳлили » дарслик. Т.: “Шарк” 2005й.
4. Пардаев М.К. “Молиявий Таҳлил”
5.Абдуллаев А.а бошқалар “Иқтисодий таҳлил” 100 савол ва жавоб
Т.; “Мехнат” 2001й


Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap. Ru
Мавзу: Қишлоқ хўжалигида таннархини пасайтириш ахамияти ва уни мохияти
Режа
1.Дехқончилик ва чорвачилик маҳсулотлари таннархини пасайтириш ахамияти
2.Деҳқончилик маҳсулотлари таннархи ўзаришининг таҳлили
3.Чорвачилик маҳсулотлари таннархи ўзгаришининг таҳлили
Махсулот таннархи қишлоқ хўжалигида махсулот ишлаб чиқариш билан боғлиқ бўлган мехнат ва моддий маблағлар суммасининг пулдаги ифодасидир.
Махсулот таннархини мунтазам равишда пасайтириб бориш учун ишлаб чиқариш харажатлари таркиби ва тузилишини, ялпи махсулот таннархи мажмуасида ҳар бир харажатнинг тутган ўрнини билиш лозим. Бу, махсулот таннархи режасининг бажарилишини чуқур тахлил қилиш имконини беради.
Тахлил маҳсулот таннархининг бир неча йилги ўсиши ёки пасайишини ва асосий махсулот турлари таннархини пасайтириш режасини бажаришга дойр кўрсаткичларни текширишдан бошланади. Сўнгра маҳсулот таннархининг пасайиши ёки ошишига таъсир кўрсатувчи омиллар ўрга-нилади. Бунда таннарх махсулотлар тури бўйича аввало, дехқончилик махулотлари, кейин чорвачилик махулотлар бўйича тахлил қилинади.
Дехқончилик маҳсулотларининг таннархи даражасига иккита энг мухим омил таъсир кўрсатади: бир гектарга сарфланадиган харажатлар миқдорининг ўзгариши; бир гектардан олинадиган хосилдорликнинг ўзгариши.


77-жадвал
Деҳқончилик маҳсулотлари таннархини ўзгариши



Экин номи

Ҳосилдор
лик.,ц

1 гектарга сарфланган харажат. сўм

1 центнер маҳсу
лотнинг таннархи,
сўм

режа

Хақи
қат

режа

Хақи
қат

режа

Режа
даги харажат ва ҳақ
иқий хосил
дорлик

Хақи
қат

1

2

3

4

5

6(3:2)

7

пахта

33.2

33.8

177750

182630

5353.9

5258.8

5403.2

дон

18.5

21.3

49180

49240

2658.3

2308.9

2311.7

картошка

90

95

185740

186525

2063.7

1955

1903.4



Жадвалдаги маълумотлардан кўриниб турибдики, маҳсулот таннархи ҳисобот йилида режадагига нисбатан фақат пахта бўйича 49,3 сўмга ошган, дон ва картошка махсулотлари бўйича эса, 346,6 ва 100,3 сўмга пасайган. Харажатлар асосан бир гектарга қолинган чиқимлар ошиши хисобига кўпайган. Лекин ҳамма турдаги экинлар хосилдорлигининг ўсиши махсулот таннархи пасайишига олиб келган.
Махсулот таннархини пасайтириш, жумладан, 1 центнер пахта таннархини пасайтириш қишлоқ хўжалиги корхоналари молиявий натижаларининг яхшиланишида, молиявий холатининг мустахкамланишида асосий восита ҳисобланади.
Бозор иқтисодиёти шароитида махсулот таннархини пасайтиришнинг асосий омилларидан бири пахта ва бошқа қишлоқ хўжалиги махсулотлари етиштиришда қўл мехнатини камайтириш, табиат инжиқликларини енгиш ва механизациялаш даражасини оширишдир.
Пахтачиликда харажатларнинг энг кўп қисмини меҳнатга хақ тўлаш фонди ташкил этади. Хозирги шароитда пахта хосилини йигаб олиши жараёнида қўл мехнатидан тўлиқ воз кечиб, пахта териш машиналаридан унумли фойдаланилса, махсулот таннархи сезиларли даражада пасаяди, уларни хорижий давлатларга сотиш орқали валюта фонди мустахкамланади ва республикамиз бюджетига келиб тушадиган пул маблаглари кескин кўпаяди.
Кейинги босқичда қишлоқ хужалигининг асосий тармоғи чорвачилик махсулотлари таннархи тахлил қилиниши зарур. Чорвачилик маҳсулотлари таннархининг ўзгариши чорва моллари бош сонига тўғри келадиган харажатлар микдори ва бир бош чорва моли махсулдорлигининг ўзга-ришига боғлиқ.


78-жадвал
Чорвачилик маҳсулотлари таннархи ўзгариши



Маҳ тури

1 бош молга сарфланган харажат, сўм

Маҳсулдор
лик кг

1ц. Маҳсулот таннархи

Режа

Ҳақи
қат

Режа

Ҳақи
қат

Режа

Ҳақи
қат

Режа
даги харажат ҳақиқий махсул
дорлик

1

2

3

4

5

6(2:4)

7(3:5)

8(2:5)

Сут

433200

448500

2200

2400

19.6

186.5

180.5

Боқувдвги ёш ва катта қорамолларни вазни ортиши

121200

277600

84.3

96.5

1437.7

2876.6

1255.9

Чўчқалар вазни ортиши

89600

140000

64

67

1400

2089.5

1337.3



Жадвалдаги рақамлардан кўриниб турибдики, тахлил қилинаётгам хўжаликда 1 ц. сутнинг таннархи режа буйича 196 сўм, ҳақиқат 186,8 сум, шартли таннархи эса, 1805 сум. Соғиб олинган 1 ц. сут таннархининг режа буйича таннархдан фарқи 9,2 сум, шу жумладан, таннарх бир бош мол маҳсулдорлиги ўзгариши хисобига 15,5 сўмга камайган, бир бош молга харажатлар кўпайиши хиисобига 6,3 сўмга ошган.
Чорвачилик маҳсулотларининг бошқа турлари бўйича ҳам 1 бош молни боқиш харажатлари ошиши ҳисобига таннарх ортиши кўриниб турибди. Чорвачилик маҳсулотлари таннархини янада чуқурроқ ўрганиш, уларнинг таркибини калькуляция моддалари бўйича тахлил қилиш лозим


Таянч сўзлар
Чорвачилик маҳсулоти таннархи, дехқончилик маҳсулоти таннархи


Такрорлаш учун саволлар
1.Дехқончилик маҳсулотлари таннархини таҳлили қандай тартибда ўтказилади?
2.Чорвачилик маҳсулотлари таннархини таҳлили қандай тартибда ўтказилади?
3.Деҳқончилик маҳсулотлари таннархи ўзаришига қандай омиллар таъсир кўрсатади?
4.Чорвачилик маҳсулотлари таннархи ўзаришига қандай омиллар таъсир кўрсатади?


Фойдаланилган адабиётлар
1.Е.Ергашев «Иқтисодий ва молиявий таҳлил» Тошкент -2005
2. Т. Қудратов,М. Иброхимов, З. Каримова «Иқтисодий таҳлил» Тошкент -2008 й
3. Вахобов А.В., Ибрагимов А.Т. «Молиявий ва бошқарув таҳлили » дарслик. Т.: “Шарк” 2005й.
4. Пардаев М.К. “Молиявий таҳлил”
5.Абдуллаев А.а бошкалар “Иктисодий таҳлил” 100 савол ва жавоб
Т.; “Мехнат” 2001й


Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap. Ru


Мавзу: Деҳқончилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш таннархи ва унинг ўзгаришига таъсир этувчи омиллар таҳлили
Режа
1.Деҳқончилик маҳсулотлари таннархи ўзгаришига бир гектарга сарфланадиган харажат миқдори ўзгариши
2. Деҳқончилик маҳсулотлари таннархи ўзгаришига бир гектарга сарфланадиган харажат миқдори узгариши ва хосилдорлик таъсирининг тахлили


Деҳқончилик маҳсулотларининг таннархи даражасига иккита энг мухим омил таъсир кўрсатади: бир гектарга сарфланадиган харажатлар микдорининг ўзгариши; бир гектардан олинадиган ҳосилдорликнинг ўзгариши.
Дехдончилик махсулотлари таннархига таъсир курсатувчи омилларни аниқлаш учун 79-жадвалдаги шакл тузилади.
Жадвалдаги маълумотлардан куриниб турибдики, махҳсулот таннархи ҳисобот йилида режадагига нисбатан фақат пахта бўйича 49,3 сўмга ошган, дон ва картошка махҳсулотлари бўйича эса, 346,6 ва 100,3 сумга пасайган. Харажатлар асосан бир гектарга қилинган чиқимлар ошиши ҳисобига кўпайган. Лекин ҳамма турдаги экинлар ҳосилдорлигининг ўсиши махсулот таннархи пасайишига олиб келган.


79-жадвал
Деҳқончилик маҳсулотлари таннархи ўзгаришига бир гектарга сарфланадиган харажат миқдори узгариши ва хосилдорлик таъсирининг тахлили

Экин номи

Ҳосилдор
лик.,ц

1 гектарга сарфланган харажат. сўм

1 центнер маҳсу
лотнинг таннархи,
сўм

Режага нисбатан фарқ
Тежалган(-)
Ортиқча(+)

режа

Хақи
қат

режа

Хақи
қат

режа

Режа
даги харажат ва ҳақиқий хосил
дорлик

Хақи
қат

Ҳам
маси

1 гр ерга сарфланган хара
жат хисобига

Ҳосил
дорлик хисобига

1

2

3

4

5

6(3:2)

7

8(7-5)

9(7-6)

10(6-5)

пахта

33.2

33.8

177750

182630

5353.9

5258.8

5403.2

49.3

144.4

-95.1

дон

18.5

21.3

49180

49240

2658.3

2308.9

2311.7

-346.6

2.8

-349.4

Картош
ка

90

95

185740

186525

2063.7

1955

1903.4

-100.3

8.3

-108.6



Махсулот таннархини пасайтириш, жумладан, 1 центнер пахта таннархини пасайтириш қишлоқ хужалиги корхоналари молиявий натижаларининг яхшиланишида, молиявий хрлатининг мустахкамланишида асосий восита хисобланади


Таянч сўзлар
бир гектарга сарфланадиган харажат, бир гектардан олинадиган хосилдорлик


Такрорлаш учун саволлар
1.Деҳқончилик маҳсулотлари таннархи ўзгаришига қандай омиллар таъсир қилади?
2.Деҳқончилик маҳсулотлари таннархи ўзгаришига бир гектарга сарфланадиган харажат миқдори қандай аниқланади?
3. Деҳқончилик маҳсулотлари таннархи ўзгаришига бир гектардан олинадиган хосилдорликнинг қандай топилади?


Фойдаланилган адабиётлар
1.Е.Ергашев «Иқтисодий ва молиявий таҳлил» Тошкент -2005
2. Т. Қудратов,М. Иброхимов, З. Каримова «Иқтисодий таҳлил» Тошкент -2008 й
3. Вахобов А.В., Ибрагимов А.Т. «Молиявий ва бошқарув таҳлили » дарслик. Т.: “Шарк” 2005й.
4. Пардаев М.К. “Молиявий таҳлил”
5.Абдуллаев А.а бошқалар “Иқтисодий таҳлил” 100 савол ва жавоб
Т.; “Мехнат” 2001й


Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap.
Мавзу: Чорвачилик маҳсулотларини етиштириш таннархи ва унинг ўзгаришига таъсир этувчи омиллар таҳлили
Режа
1.Чорвачилик махсулотлари таннархининг ўзгаришига чорва моллари бош сонига тўғри келадиган харажатлар микдори ўзгариши
2. Чорвачилик махсулотлари таннархининг ўзгаришига бир бош чорва моли махсулдорлигининг ўзгариши


Қишлоқ ҳўжалигининг асосий тармоғи чорвачилик махсулотлари таннархи таҳлил қилиниши зарур. Чорвачилик махсулотлари таннархининг ўзгаришига чорва моллари бош сонига тўғри келадиган харажатлар микдори ва бир бош чорва моли махсулдорлигининг узгаришига боглиқ.
80-жадвал
Чорвачилик маҳсулотлари таннархи ўзгаришига таъсир этувчи омиллар таҳлили



Маҳ тури

1 бош молга сарфланган харажат, сўм

Маҳсулдорлик, кг

1ц. Маҳсулот таннархи

фарқи

Режа

Ҳақи
қат

Режа

Ҳақи
қат

Режа

Ҳақи
қат

Режадаги харажатлар ҳақиқий махсулдорлик

Хаммаси бўйича

Маҳсулдорликни ўзгариши

Харажат миқдорининг ўзгариши

1

2

3

4

5

6(2:4)

7(3:5)

8(2:5)

9(7-6)

10(6-8)

11(7-8)

Сут

433200

448500

2200

2400

19.6

186.5

180.5

-9.2

-15.5

6.3

Боқувдвги ёш ва катта қорамолларни вазни ортиши

121200

277600

84.3

96.5

1437.7

2876.6

1255.9

1438.9

-181.8

1620.7

Чўчқалар вазни ортиши

89600

140000

64

67

1400

2089.5

1337.3

-689.5

-62.3

715.8

Моллар вазнини ортиши

12350

14500

12.5

13

908

1115.3

950

207.3

42

165.3

Жун

5620

6000

1.9

2.0

2957.8

3000

2810

42.2

147.8

190

Жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики, таҳлил қилинаётган хўжаликда 1ц. Сутнинг таннархи режа бўйича 196 сўм, ҳақиқатда эса 186.8 сўмни ташкил қилмоқда, шартли таннарх ўз навбатида 1805 сўмга етган. Соғиб олинган 1ц. Сут таннархининг режа бўйича таннархдан фарқи 9.2 сўм , шу жумладан, таннарх бир бош мол махсулдорлигини ўзгариши ҳисобига 15.5 сўмга камайган, бир бош молга харажатлар кўпайиши ҳисобига 6.3 сўмга ошган.
Чорвачилик бошқа турлари бўйича ҳам 1 бош молни боқиш учун қилинган харажатлари ошиши ҳисобига таннархни ортиши кўриниб турибди. Чорвачилик маҳсулотлари таннархини янада чуқурроқ ўрганиш, уларнинг таркибини калъкулацион моддалар бўйича таҳлил қилиш лозим.


Таянч сўзлар
Чорвачилик махсулотлар чорва моллари бош сонига тўғри келадиган харажатлар микдори, бир бош чорва моли махсулдорги


Такрорлаш учун саволлар
1. Чорвачилик маҳсулотлари таннархи ўзгаришига қандай омиллар таъсир қилади?
2. Чорвачилик махсулотлари таннархининг ўзгаришига чорва моллари бош сонига тўғри келадиган харажатлар микдори ўзгариши деганда нимани тушунасиз?
3. Чорвачилик махсулотлари таннархининг ўзгаришига бир бош чорва моли махсулдорлигининг ўзгариши нимада намоён бўлади?


Фойдаланилган адабиётлар
1.Е.Ергашев «Иқтисодий ва молиявий таҳлил» Тошкент -2005
2. Т. Қудратов,М. Иброхимов, З. Каримова «Иқтисодий таҳлил» Тошкент -2008 й
3. Вахобов А.В., Ибрагимов А.Т. «Молиявий ва бошқарув таҳлили » дарслик. Т.: “Шарк” 2005й.
4. Пардаев М.К. “Молиявий таҳлил”
5.Абдуллаев А.а бошкалар “Иктисодий таҳлил” 100 савол ва жавоб
Т.; “Мехнат” 2001й


Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap.


Мавзу: Савдо ташкилотларида товарлар айланишини таҳлил қилишда таҳлилининг аҳамияти ва вазифалари
Режа
1.Савдо ташкилотлари фаолиятини таҳлил қилишнинг ахамияти
2. Савдо ташкилотлари товар айланмасини таҳлил қилишнинг мақсади
3. Савдо ташкилотларида товар айланмасини таҳлил қилишнинг
вазифалари ва ахборот манбалари

Товарларнинг ишлаб чиқарувчидан истемолчига бўлганоралиқдаги воситачилик харакати савдо фаолиятини ифодалайди. Савдо фаолияати таҳлилининг асосий мазмумни шундан иборатки, у товарлар айланишини муомала харакатларини молиявий натижаларини ва корхонанинг молиявий ахволини хамда уларнинг даражасини белгиловчи омилларнинг тасъирини хар томонлама ўрганиш ва чора тадбирлар белгилашдир.
Савдо тармоқлари орасида улгужи савдо алохида ўрин тутади. Унинг асосий вазифаларидан бири товарларни ишлаб чиқаришдан улгуржи савдо базадари омборларига омборлардан истемолчиларга йетказиб беришдир. Бу вазифани талаби ўрганилади шу асосда буйуртмалар тузилади. Савдо корхоналари товарлар ишлаб чиқариладиган ва истемол қилинадиган хуқуқларни ўзаро боғлаб ва ўсиб борайотган талаблари вақтида қондирилишини захираларда тўловларга қўшимча ишлов бериш уларни ортиб жўнатиш навлврга ажратиш қадоқлаш ураш жойлаш каби ишлар бажарилишини таминлайди.
Таҳлилнинг асосий мақсади- бўлиб савдо фаолийатини ўрганиш асосида ушбу фаолиятнинг самарадорлигини ошириш имкониятларини топиш ва жалб етиши йўлларини кўрсатиш хисобланади.
Мақсадни амалга ошириш учун таҳлил қуйидаги асосий вазифаларини амалга ошириш керак:

  • хўжалик ва хар бир тармоқ гурухлари бўйича товарлар обороти динамикаси ва режасининг бажарилишини ўрганиш;

  • товар обороти хажмининг ўзгаришига омиллар тасирини хисоблаш;

  • товар обороти хажмини кўпайтириш имкониятларини топиш;

  • аниқланган имкоятларни фаолиятга жалб қилиш мақсадида тадбирлар ишлаб чиқариш.

Таҳлилнинг асосий ахборот манбалари бўлиб, қуйидагилар хисобланади:

  1. «товар обороти ва товар захиралари статистик хисобот»(1- шакл)

  2. «Сотилган ва сотилмаган товар тўғрисида хисобот» (2-шакл)

  3. Бухгалтерия хисобининг маьлумотлари;

  4. Бизнес-режа маьлумотлари;



Таянч сўзлар
Савдо фаолияти, товар айланмаси, сотилган ва сотилмаган товар, товар обороти ва товар захиралари,улгуржи савдо


Такрорлаш учун саволлар
1. Савдо корхоналарида товар айланмасининг таҳлилининг ахамияти?
2.Товар айланмаси таҳлилининг асосий мақсади нима?
3.Савдо ташкилотларида товарлар айланишини таҳлил қилишда таҳлилининг вазифалари нималардан иборат?
4.Савдо ташкилотларида товарлар айланишини таҳлил қилишнинг ахборот манбаларни келтиринг.
5. Таҳлилнинг асосий вазифаси ва манбалари?


Фойдаланилган адабиётлар:
1.Е.Ергашев «Иқтисодий ва молиявий Таҳлил» Тошкент -2005
2. Т. Қудратов,М. Иброхимов, З. Каримова «Иқтисодий Таҳлил» Тошкент -2008 й
3. Вахобов А.В., Ибрагимов А.Т. «Молийавий ва бошқарув Таҳлили » дарслик. Т.: “Шарк” 2005й.
4. Пардаев М.К. “Молиявий Таҳлил”
5.Абдуллаев А.а бошқалар “Иқтисодий Таҳлил” 100 савол ва жавоб
Т.; “Мехнат” 2001й


Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap. Ru


Мавзу: Савдо корхонасида товар айланмаси режасининг бажарилиши
Режа:
1. Савдо корхоналари хўжалик фаолиятида товар айланишини хусусияти
2. Чакана савдо товар айланиши режасининг бажаралишининг таҳлили
3. Товар обороти режасининг бажарилишини товар баланси асосида таҳлил қилиш

Хўжалик фаолиятининг асосий кўрсатгичи бўлиб, товар обороти хисобланади.
Товар обороти деганда нимани тушунилади? Сотилган жами товарларнинг
хажми тушунилади.товар обороти жорий ва таққослама бахоларда хисоблана
ди, тарифланади. Бу кўрсатгич савдо корхонаси фаолиятининг хажми тўғриси
да умумий тушунчани беради.
Савдо корхонасифаолиятининг барча асосий кўрсатгичлари савдо обороти хажми билан бевосита боғлиқдир. Савдо оборотининг кўрсатгичлари савдо обороти хажмига боғлиқ бўлган асосий кўрсатгичларга қуйидагилар киради: муомала харажаталри хажми ва даражаси фойда хажми бўйича 3 га булинади: улгуржи савдо майда улгуржи савдо тухталдик.. Ушбу булимда чакана товар обороти режасининг бажарилишини Таҳлил қилиш йулларини келтирдик. Табеллик даражаси хамда молия ахволини ифодаловчи нисбий курсатгичлар даражаси ва бошқа иқтисодий курсатгичлар.
Товар обороти сотиш турлари
Таҳлил чакана товар оборотининг хақиқий хажмини режадаги хажмига қиёслаш орқали ўзгаришини аниқлашдан бошланади. Хисобот давридаги товар оборотининг хақиқий хажмидан режа бўйича кузда тутилган хажмини чегириш орқали унинг ўзгариши (купайган ёки камайганлиги) аниқланади.

81-жадвал




Чакана савдо товар айланмаси режаси бажарилиининг таққослама таҳлили


Кўрсатгичлар

Хисобот йили

Режага нисбатан ўзгариши (+,_-)_

Бизнес

Хақиқатда

Мутлоқ суммада

Фоизда

Жами товар айланишини
минг сўм

253200

255400

+2200

+0,9

Шу жумладан нақд пулга
сотилган

248450

250600

+2150

+0,9

Кредитга берилган

2750

3000

+250

+9,1

Майда улгуржи
сотилган

2000

1800

-200

-10,0

Кўрсаткичларнинг режадаги ҳажмига нисбатан 2200 минг сўмга ёки 0,9 % га ошган. Шу жумладан, нақд пулга сотилган товарлар обороти ҳажми 2150 минг сўмга ёки 0,9 % га, кредитга берилган товарлар қиймати бўйича товар обороти 250 минг сўмга ёки 9,1 % га ошган, фақат майда улгуржи савдо бўйича сотилган тварлар ҳажми 200 минг сўмга ёки 10 % га камайган.


Товар обороти ҳажмининг ўзгариши бир неча омиллар таъсири остида юзага келади. Шундай омиллар бўлиб, товар баланси кўрсаткичлари ҳисобланади. Демак, товар баланси кўрсаткичларининг ўзгариши товар айланмасига бевосита таъсир қилувчи омиллардир. Бу ерда товар баланси билан товар обороти боғлиқлигини таҳлилини кўриб чиқамиз.
Товар баланси шакли қуйидагича ифодаланади:
Тл+ТК=Т0+ТЧ+Т2,
бу ерда, Тл — йил бошидаги захира товарлар қолдиғи; Т2 — йил охиридаги захира товарлар қолдиғи; ТК — товарлар кирими; ТО — сотилган товарлар (товар обороти); ТЧ — товарларнинг ҳар хил чиқими.
Бунда товар обороти тенг бўлади:
ТО = Т1+ ТК-ТЧ-Т2.
Демак, товар обороти ҳажмининг ўзгаришига тўртта омил таъсир қилади:

  1. йил бошидаги товар захираиари қолдиқнинг ўзгариши (Т1—Т1О);

  2. товар киримининг ўзгариши (ТК-ТК0);

  3. ҳар хил товар чиқим ҳажмининг ўзгариши (ТЧ -ТЧ0);

  4. йил охиридаги товар захираиари қолдиғининг ўзгариши (Т2—Т20).
    Бу ерда, 1 — ҳақиқий кўрсаткич; 0 — режадаги кўрсаткич.
    Ушбу омилларнинг товар обороти ҳажмининг ўзгаришига таъсири

солиштириш ёки занжирли боғланиш усули ёрдамида аниқланади. Биринчи навбатда солиштириш усули орқали аниқладик. Бунинг учун ҳар бир омилнинг ҳақиқий кўрсаткичини режадаги кўрсаткичига солиштириб, таъсирини аниқладик. Буни қуйидаги 38-жадвал маълумот-ларидан кўриш мумкин:

82-жадвал




Товар обороти режасининг бажарилишини товар баланси асосида таҳлил қилиш



Курсаткичлар



Режа
буйича

Ҳақиқатда

Фарқи
(+,-)

Товар айланмасига
омилларнинг тасири

Сум
ҳисобида

Фоиз
ҳисобида

йил бошидаги Товар
заҳиралари қолдиги

45600

40100

-5500

-5500

-2,2

ҳисобот давридаги
товарлар кирими

255800

256600

+800

+800

+0,3

Ҳар хил товарлар
чикими

2000

2700

+700

-700

-0,3

Йил охиридаги
Товар заҳиралари
қолдиги

46200

38600

-7600

+7600

+3,0

Сотилган товарлар
қиймати (айланиши)

253200

255400

+2200

+2200

+0,8

Товар оборотининг омилли таҳлилини «занжирли боғланиш» усули орқали кўриб чиқамиз. Товар оборотининг режага нисбатан умумий ўзгариши:


(ТлЖ+ТКрТЧЖ-Т2Ж)-(ТЖ0+ТК0-ТЧ0~Т20)=
(40100+256600 -2700-38600)-(45600+255800-2000-46200)=
255400 -253200=+2200 минг со ъм.
Шу жумладан, омиллар таъсири:
1-омил. Йил бошидаги товар захиралари қолдиғининг режага нисбатан ўзгаришининг таъсири:
(Тлл+ТК0-ТЧ0-Т20)-(Тл0+ТК0-ТЧ0-Т20)=
(40100+255800 -2000-46200)~(45600+255800-2000~46200)=
247700-253200=-5500 минг со ъм.
Демак, йил бошидаги товар захиралари ҳақиқий қолдиғи режага нисбатан 5500 минг сўмга кам бўлганлиги учун товар обороти суммасига салбий таъсир қилиб, унинг ҳажмини шу суммага (яъни, 5500 минг сўмга) камайтирилган.
2-омии Товарлар кирими ҳажмининг режага нисбатан ўзгариши таъсири:
(ТлЖ+ТКрТЧ0-Т20)-(Тлл+ТК0~ТЧ0-Т20)=
(40100+256600-2000-46200)-(40100+255800-2000-46200)=
248500-247700=+800 минг сўм.
Демак, товарларнинг кирими бўйича ҳажми режага нисбатан 800 минг сўмга ошганлиги товар обороти ҳажмига ижобий таъсир қилиб, унинг ҳажмини 800 минг сўмга ошишига олиб келган.
3-омил Ҳар хил товар чиқимлари ҳажмининг ўзгариши таъсири:
(Тл л+ТКрТЧрТ2!)-(Тл л+ТКрТЧ0-Т20)=
(40100+256600~2700-46200)-(40100+255600-2000-46200)=
-247800-248500=-700 минг сўм.
Демак, ҳар хил товар чиқимларини режага нисбатан 700 минг сўмга ошиши, товар обороттга салбий таъсир қилган, натижада, шу омил ҳисобига товар обороти ҳажми 700 минг сўмга камайган.
4-омил Йил охиридаги товар захиралари қолдиғининг ўзгариши таъсири:
(Тлл+ТКрТЧрТ2ф)-(Тл/+ТКрТЧрТ20)=
(40100+256600-2700-38600)-(40100+256600-2700-46200)=
255400-247800=+7600 минг со ъм.
Демак, йил охиридаги товар захиралари қолдиғининг режага нисбатан 7600 минг сўмга камайиши товарларни ортиқча сотилганлигини билдиради. Шаминг учун лининг камайиши товар оборотига ижобий таъсир қилган, натижада, шу омил ҳисобига унинг ҳажми 7600 минг сўмга ошган.
Хуллас, товар обороти режасининг бажарилишига икки омил ижобий, икки омил салбий таъсир қилган, натижада, унинг 2200 минг сўмга ёки 0,9 % га ошган.
Таянч сўзлар
Товар айланиши , улгуржи савдо , чакана савдо, товар айланмасининг ҳақиқий ҳажми
Такрорлаш учун саволлар
1. Савдо корхоналари хўжалик фаолиятида товар айланиши кўрсатгичларни изохланг.
2. Чакана савдо товар айланиши режасининг бажаралишинига таъсир этувчи омилларни келтиринг.
3. Улгуржи савдо товар айланиши режасининг бажарилишига таъсир этувчи
омиларни айтинг
4.Савдо корхонасида товар айланмаси нима?
5.Товар айланиши сотиш турлари буйича қандай булинади?
6.Товар айланишининг ҳақиқий ҳажми нимани ўз ичига олади?
Фойдаланилган адабиётлар:
1.Э.Эргешев “Иқтисодий ва молиявий таҳлил” Тошкент -2005
2.Т.Қ.Қудратов ,М.М.Иброҳимов ,З.Ҳ.Каримова “Иқтисодий таҳлил”
Тошкент-“Илм зиё “-2008 й
3. Вахобов А.В., Ибрагимов А.Т. «Молиявий ва бошкарув Таҳлили» дарслик. Т.: “Шарк” 2005й.
4. Пардаев М.К. “Молиявий Таҳлил”
5.Абдуллаев А.а бошкалар “Иктисодий Таҳлил” 100 савол ва жавоб
Т.; “Мехнат” 2001й


Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap. Ru


Мавзу: Савдо корхонасининг товар захиралари билан таъминланиши ва товарлар айланишини таҳлил қилиш
Режа:

  1. Савдо корхонасининг товар захиралари билан таъминланиши ва товарлар айланишини таҳлил қилишнинг ахамияти

  2. Савдо корхонасининг товар захиралари билан таъминланиши таҳлили

  3. Савдо корхонасида товарлар айланишини кўрсатгичларини таҳлил қилиш

Товар обороти ҳажмининг ўзгаришини ўрганиш билан бир қаторда корхонанинг товар захиралари билан таъминланиши ва товарлар айланиши аҳволини таҳлил қилиш зарур. Чунки товар обороти ҳажми, муомала харажатлари, молиявий натижаларнинг ўзгариши кўп жихатдан шуларга ҳам боғлиқ бўлади.
Товар обороти режасининг мўтадил бажарилиши учун товар захиралари оптимал даражада бўлмоғи зарур. Захираларнинг етиш-мовчилиги ёки етарли даражада бўлмаслиги товар обороти ҳажмининг ўзгаришига салбий таъсир қилади, унинг ҳажми камайишига сабабчи бўлади. Товар захираларнинг ҳажми ҳар вақт меъёр атрофида (белгиланган режа даражасида) бўлиши мақсадга мувофиқдир.
Товар захиралари аҳволига баҳо бериш учун хўжалик бўйича ҳам ва товар гуруҳлари бўйича ҳам захираларнинг ўртача йиллик ҳажми ҳисобланади ва таҳлил қилинади. Товар захираларнинг ўртача йиллик ҳақиқий ҳажмини режадаги (норматив)даги ҳажмига солиштириб, ўзгариши аниқланади. Фарқи — товарлар обороти ҳажми ва товарлар айланиш тезлигига боғлиқ бўлади.
Товар захираларнинг ўртача йиллик ҳажмини статистик ўртача хронологик усул билан аниқлаш мумкин.
Зу=(з1/2+З2+З 3 +……..Зн /2)/(н-1)


бу ерда, ЗПЗ2,ЗВ . . . Зн — аниқ санага товар захиралари ҳажми; н — cаналар сони.


Товар захираларининг таҳлили билан бир қаторда товарлар кирими режасининг бажарилиши ҳам таҳлил қилинади. Товарларнинг савдо корхонасига мўтадил келиб тушуши савдо айланмаси ҳажмининг ўзгаришига ижобий таъсир қилади.
Товарнинг кирими бўйича режа бажарилишини таҳлили жами, товар гуруҳлари ва ҳар бир тури бўйича амалга оширилиши керак. Бунинг учун келиб тушган товарларнинг ҳақиқий ҳажмини режадагига солиштирилиб, режанинг бажарилиш ўзгариш (мутлақ ва нисбий миқ-дорларда) аниқланада ва баҳо берилади.
Товар захиралари билан таъминланиш даражаси товарлар кирими аҳволини ўрганиш билан бир вақтда товарлар айланиши даражаси ўзгаришини ҳам ўрганиш катта аҳамиятга эга, чунки товарлар обороти ҳажмининг ошиши ёки камайиши кўп жиҳатдан шу кўрсаткич ўзгаришига ҳам боғлиқ.
Товарлар айланиши уч кўрсаткич орқали ифодаланади:
1-товарларнинг айланувчанлик коэффициэнти;
2-товарланинг айланиш даври (давомлиги, кун ҳисобида);
3-товарлар айланмасининг товар захиралари билан таъминланиш коэффициэнти.
Товарларнинг айланувчанлик коэффициэнти товар обороти ҳажмини (суммасини) (ТО) товар захираларининг ўртача қолдиғига (Зў) боииш орқали аниқланади:
Кта=ТО/Зо
Бу коэффициэнт товарларга йўналтирилган маблағларнинг бир йилда неча марта айланганлигини билдиради, яъни бир сўмлик товар захирасига неча сўмлик сотилган товар суммаси тўғри келишлигини англатади.
Товар айланиш даври (кун ҳисобида). Бу сотилган товарлар неча кунда бир марта айланганлигини билдиради. Бу кўрсаткични аниқлаш учун товар захираларининг ўртача қолдиқ суммасини даврдаги кунлар сонига кўпайтириб, натижани ҳисоблаб давридаги товар обо-ротининг ҳажмига бўлиш керак:


АДК=Зо*360/ТО


Товар оборотминг товар захираиари билан таъминланиш коэф­фициэнти бир сўмлик товаробороти суммаси ҳисобига нcча сўмлик товар захираси тўғри келишлигини билдиради.
Ушбу коэффициэнт товар захираларининг ўртача қолдиқ суммасини (Зо1) товар обороти суммасига (ТО) бўлиш орқали аниқланади.

Ктз=Зў/ТО
Товар айланиш билан боғлиқ бўлган кўрсаткичлар аниқ-лангандан кейин, уларнинг ҳақиқий кўрсаткичларини ўтган йиидаги ёки режадаги кўрсаткичга солиштириб, ўзгариши аниқланади ва унга таъсир қилувчи омиллар таъсири «занжирли боғланиш» усули билан ҳисобланиб топилади.
Энди, савдо ташкилотининг ҳисобот материаллари асосида товарлар айланиш кўрсаткичлари таҳлилини кўриб чиқамиз (39-жадвал).


83-жадвал
Товар айланиш кўрсаткичларининг таққослама таҳлили

т/р

Кўрсаткичлар

Режа

Ҳақиқатда

Ўзгариши (+,-)

1

Товар айланмаси ,минг сум

253200

255400

+2200

2

Товар заҳираларининг уртача
ҳажми ,минг сўм

45900

39350

-6550

3

Товарларнинг айланувчанлик
коэффисиэнти
(1:2)

5,5

6,5

+1,0

4

товарларнинг айланиш даври,
кун
ҳисобида (2:1)*360

65,4

55,4

-10,0

5

Товарлар заҳиралар билан
таминланиш даражаси (2/1)/100

18,1

15,4

-2.7



Маълумотлардан фойдаланиб, товарларнинг айланувчанлик коэффициэнти таҳлилини кўриб чиқамиз Товарларнинг айланувчанлик коэффициэнти ҳисобот йилида режага нисбатан 1 коэффициэнтга юқори бўлган, яъни товар ҳолатидан пулга айланиш даври қисқарган, тезлашган. Бу ўзгариш икки омил ҳисобига содир бўлган:

  1. товарлар захираси ўртача қолдиғи ўзгариши ҳисобига;

  2. товарлар айланиш ҳажмининг ўзгариши ҳисобига.
    Товарлар айланувчанлик коэффициcнтининг ўзгаришига товарлар захираси ўртача қолдиғи ўзгариши таъсирини аниқлаш баъзи товарлар шартли айланувчанлик коэффициэнтидан режадаги айланувчанлик коэффициэнтини чэгириб ташлаш керак:



(ТОо/Зо1)-(ТОо/Зо1)=(253200/39350)-(253200/45900)=6,5-5,5=0,9
Демак, товарлар захираси ўртача қолдиғининг режага нисбатан 6550 минг сўмга камайиши натижасида товарларнинг айланиши 0,9 марта тезлашган.
Товарлар айланувчанлик коэффициэнтининг ўзгаришига товар обороти ҳажми ўзгариши таъсирини аниқлаш учун ҳисобот йилидаги ҳақиқий айланувчанлик коэффициэнтидан шартли айланувчанлик коэффициэнти чегириб ташлнади


(ТО1/Зо1)-(ТОо/Зо1)=(255400/39350)-(253200/39350)=6,5-6,4=+0,1


Демак, товарлар обороти ҳажмининг 2200 минг сўмга ошиши туфайли товарлар айланиши 0,1 марта тезлашган.
Хуллас, икки омил ҳам товарлар айланмасининг ўзгаришига ижобий таъсир қилган, натижада, айланувчандик коэффициэнти бир мартага тезлашган. Бошқача айтганда, товарларнинг бир марта айланиш даври 10 кунга қисқарган. Бу эса ўз навбатида товар айланишининг ошишига ва муомала харажатларининг камайишига сабабчи бўлувчи омилдир.
Таянч сўзлар
Товар захиралари , товар айланиши , захиралар этишмовчилиги ,захиралар ўртача йиллик ҳажми
Такрорлаш учун саволлар
1.Товар айланмаси ҳажмининг ўзгаришига таъсир этувчи омилларга бахо беринг.
2.Товар захиралари ҳолатига баҳо бериш учун қандай ишлар бажарилади?
3.Товар айланувчанлик коэффицинти қандай аниқланади?
4.Товар айланиш кўрсаткичларига нималар киради?
5.Товар айланиш даври қандай топилади?
6.Товарларнинг айланувчанлик коэффициэнти деганди нимани тушунасиз?
Фойдаланилган адабиётлар:
1.Э.Эргешев “Иқтисодий ва молиявий таҳлил” Тошкент -2005
2.Т.Қ.Қудратов ,М.М.Иброҳимов ,З.Ҳ.Каримова “Иқтисодий таҳлил”
Тошкент-“Илм зиё “-2008 й
3. Вахобов А.В., Ибрагимов А.Т. «Молиявий ва бошкарув Таҳлили» дарслик. Т.: “Шарк” 2005й.
4. Пардаев М.К. “Молиявий Таҳлил”
5.Абдуллаев А.а бошкалар “Иктисодий Таҳлил” 100 савол ва жавобТ.; “Мехнат” 2001й


Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap. Ru


Мавзу: Товар обороти ҳажмининг ўзгаришига таъсир кўрсатувчи меҳнат омиллари таъсири таҳлили
Режа :
1. Товар обороти ҳажмининг ўзгаришига таъсир кўрсатувчи меҳнат омиллари таъсири таҳлилининг мазмуни
2.Савдо корхоналарининг ишчи кучи билан таминланганлик таҳлили
3.Товар айланмаси ҳажмининг ўзгаришига таъсир этувчи меҳнат омиллари
Меҳнат ресурслари билан етарли даражада таъминланиш ва улардан самарали фойдаланиш товар оборот ҳажмининг ўсишига ижобий таъсир қилади.
Товар оборот ҳажмининг ўзгаришига таъсир қилувчи меҳнат омиллари бўлиб, қуйидагилар ҳисобланади:

  1. савдо ходимлари ўртача йиллик сонининг ўзгариши;

  1. ўртача бир савдо ходими томонидан бир йилда ишлаган
    кунлари сонининг ўзгариши;

  1. ўртача иш куни давомийлигининг ўзгариши;

  1. бир ходимнинг ўртача соатлик меҳнат унумдорлиги да-
    ражасининг ўзгариши (ходимнинг ўртача бир соатга тўғри
    келадиган товар обороти ҳажмининг ўзгариши).

Ушбу омилларнинг таъсири кўрсаткичлар фарқи ва занжирли боғланиш усулларни қўллаш орқали аниқланади. Биз «занжирли боғланиш» усулидан фойдаланиб, таҳлилни амалга оширдик.
Юқоридаги омиллар кўпайтмасининг йиғиндиси ҳар доим товар айланмаси ҳажмига тенг бўлиши керак:
ТО=Т-К-Д-М,
бу ерда, Т— ходимларнинг ўртача йиллик сони; К— ўртача 1 савдо ходимнинг бир йилда ишлаган кунлари сони; Д — иш кунининг ўртача давомийлиги (соат ҳисобида); М— ўртача бир ходимнинг бир соатлик меҳнат унумдорлиги.
Товар оборотининг ўзгаришига омилларнинг таъсирини ҳисоблашдан олдин қуйидаги боғланиш кўрсаткичларидан аниқлаб олиш керак:

  1. ТО0=Т0ъК0-До-Мо — базис йилидаги ёки режадаги товар
    айланмаси.

  2. ТОш=Тж -К0ъД0ъМ0— 1-шартли товар айланмаси.




  1. ТОш2=Тж -КЖ-Д0-М0— 2-шартли товар айланмаси.

  2. ЩИЗ=Т} -К]-ДЖ-М0— 3-шартли товар айланмаси.

  3. ТО^Т^Кж-ДжъМИж — ҳисобот йилидаги ҳақиқий товар
    айланмаси.

Ушбу кўрсаткичларни ўзаро кетма-кетликда қиёслаш орқали товар айланмаси ўзгариши ва унга таъсир қилувчи омилларнинг таъсир доираси аниқланади.
Товар обороти ҳажмининг ўзгариши:
В-И-Т, -КрДр Мл,- То-Ко-До-М = ±АТКДМ.
Товар обороти ўзгаришига омиллар таъсирини аниқлаш:
1-омил «Ходимлар ўртача йиллик сони ўзгариши»нинг таъсири:
ИИ-И=Т, ■К0-Д0-М0-То-К0-До-М=±АТ.
2-омил. «Ўртача бир ходимнинг бир йилда ишлаган кунлари сони ўзгариши»нинг таъсири:
ИИИ-ИИ=Т,-К,-Дт-Мо-Т, -Ко-До-М= ±АК.
3-омил. «Ўртача иш куни давомийлигининг ўзгариши»нинг таъсири:
ИВ-м=Т, -КрДр Мо-Т, -К,ъДе- М= ±АД.
4-омил. «Бир ходимнинг ўртача соатлик меҳнат унумдорлиги даражаси» ўзгаришининг таъсири:
В-ИВ=Т, • АТ, ■ фл, • Мл,-Т, ■ К,-Д, ■ МО=±АУ.
Тўрт омил таъсирининг йиғиндиси товар айланмаси ҳажми ўзгари­шига тенг келиши керак:
АТ±АК±АД±АМ=АТКДМ.
Қуйидаги жадвалда келтирилган маълумотлардан фойдаланиб, оборотнинг ўзгаришига меҳнат омиллари таъсири таҳлилини кўриб чиқамиз;


84-жадвал
Товар оборотининг таҳлили учун зарур бўлган маълумотлар



т/р

Кўрсаткичлар

Режа

Ҳақиқатда

Ўзгариши(+,-)

1

Товар айланмаси ҳажми ,минг сум

253200

255400

+2200

2

Савдо ҳодимлари ўртача сони,киши

500

490

-10

3

Савдо ҳодимлари ишлаган жами
киши кунлари,минг к/к ҳисобида

160

151,9

-8,1

4

Ўртача 1 ҳодим 1 йилда ишлаган
кунлари сони

320

310

-10

5

Савдо ҳодимлари ишлаган жами
киши соатлари,минг к/с ҳисобида

1760

1822,8

+62,8

6

Ўртача иш кунининг давомийлиги ,
соат ҳисобида

11,0

12,0

+1,0

7

Бир ходимнинг уртача соатлик
Меҳнат унумдорлиги (сум)

143,9

140,1

-3,8

Ҳисобот йилида оборот ҳажми режага нисбатан 2200 минг сўмга ошган, бу уч омилнинг салбий ва бир омилнинг ижобий таъсири остида юзага келган.


Савдо ходимлари сони режага нисбатан 10 кишига камайган, натижада, шу омил ҳисобига товар айланмаси 5002 минг сўмга камайган:
(Тл-К0-Д0-Мл)-(Т0-К0ъТ)0-М^(490-320-11-0,1439)-(500 - 320 -11-0,1439)= 248198-253200^-5002 минг сўм
Бир ходимнинг бир йилда ишлаган кунлари сони режага нисбатан 10 кунга қисқарган, натижада, шу омил ҳисобига товар айланмаси 7756 минг сўмга камайган:
<Т, -К,-До-М0)-(Т} ъКо-До-М0)=(490-310-11-0,1439)-(490 -320-11-0,1439)=240442-248198=-7756 минг сўм
Таянч сўзлар
Меҳнат омили , товар айланмаси, товар айланмасига тасир қилувчи омиллар, ўртача иш куни, ходимларнинг ўртача йиллик сони, меҳнат унумдорлиги.
Такрорлаш учун саволлар


1.Товар айланмаси ҳажмининг ўзгаришига тасир этувчи меҳнат омилларига нималар киради?
2.Товар айланиши қайси кўрсаткичлар орқали ифодаланади?
3. Товар оборотига таъсир этувчи омилларни изохланг.
4.Савдо корхоналарининг ишчи кучи билан таминланганлик таҳлилини
ахамияти нимада ўз аксини топади?


Фойдаланиладиган адабиётлар


1.Э.Эргешев “Иқтисодий ва молиявий таҳлил” Тошкент -2005
2.Т.Қ.Қудратов ,М.М.Иброҳимов ,З.Ҳ.Каримова “Иқтисодий таҳлил”
Тошкент-“Илм зиё “-2008 й
3. Вахобов А.В., Ибрагимов А.Т. «Молиявий ва бошкарув Таҳлили» дарслик. Т.: “Шарк” 2005й.
4. Пардаев М.К. “Молиявий Таҳлил”
5.Абдуллаев А.а бошкалар “Иктисодий Таҳлил” 100 савол ва жавоб
Т.; “Мехнат” 2001й
Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap. Ru


Мавзу: Қурилиш ташкилотларида иқтисодий таҳлилини амалга ошириш
Режа

  1. Капитал қурилиш ишларини тахлил қилишда тахлилнинг ахамияти ва вазифалари.

  2. Капитал қурилишни ташкил этишнинг ташкилий шакллари



Республика иқтисодиётининг ривожланишига ва ишлаб чиқариш самарадорлигини тез суръатлар билан ҳар томонлама механизациялашти- риш, автоматлаштириш, илмий-техника жараёнини тезлаштириш асосида ривожлантириш, асосий ишлаб чиқариш фондларини доимий суъратда янгилаш ва кенгайтиришни яъни капитал қуйилмаларни оширишни талаб қилади.Шунинг учун ҳам хукуматимиз республика иқтисодиётини янада юксалтириш учун капитал қуйилмаларни кўпайтиришга ҳамда улардан фойдаланиш самарадорлигини оширишга алохида эътибор бермоқда.
Капитал қуйилмалар деганда халқ хўжалигидаги ишлаб чиқаришга таълуқли бўлган ёки бўлмаган асосий воситаларни қайта реконструкция қилиш ва тиклашга, янгиларини яратишга қилинган барча харажатлар тушунилади.
Капитал қуйилмаларни тахлили вазифасига қурилиш объектлари бўйича режанинг бажарилиши, ишга туширилиш, асосий воситаларни харид қилиш, тайёрлаш, уларнинг капитал ремонти, маблағ билан таъминланиши ва капитал қуйилма маблағларидан фойдаланиш режаларининг бажарилиши кўрсаткичларини кўриб чиқиш ва баҳолашдан иборатдир.
Республика иқтисодиётини ривожлантиришда уларнинг олдига қўйилган вазифа фақат асосий фондларни кенгайтириш эмас, балки уларнинг иқтисодий самарадорлигини ошириш ошириш вазифаси капитал қуйилмаларнинг иқтисодий самарадорлик кўрсаткичларини, яъни харажатларни қоплай олиш даражасини ўрганишдан иборатдир.
Капитал қўйилмаларнинг харажатларини қоплай олиш даражасини қўшимча капитал қуйилмаларининг бир сўмм хисобига ўсган соф фойда билан ўлчаш мумкин.
Қурилиш бошқа моддий ишлаб чиқариш соҳалар каби динамик (ўзгарувчан) ва очиқ тизим бўлиб, ташқи муҳит билан, яъни ҳар хил соҳадаги корхоналар ва ташкилотлар билан якуний қурилиш махсулоти яратилишида тўғридан-тўғри ёки билвосита алоқага киришувчи тизимдир. Ўзгарувчанлик қурилишда бир пайтнинг ўзида функционал ва ривожланиш жараёнларининг боришида намоён бўлади. Бу эса ўз навбатида бир қатор қонуниятларга риоя этишни талаб қилади. Булар қаторига қўйидагиларни киритса бўлади:
а) бошқарувнинг объективлиги яъни бошқарув таъсири инсонларнинг иродаси ва тафаккуридан қатъий назар намоён бўлади.
б) бошқарувнинг зарурийлиги – сабаб-оқибат муносабатларининг вужудга келиши. Бунда бир ҳодисанинг ўзгариши бошқа бир ҳодисанинг ўзгаришини келтириб чиқариши мумкин ёки келтириб чиқаради.
в) Бошқариш жараёнида бошқариш таъсирининг вазифаси.
г) Бошқариш қонуни, табиат, жамият ва онг ривожланиш қонуни билан мослиги.
Капитал қурилишда инвестиция жараёнининг асосий иштирокчилари сифатида одатда бажарадиган вазифаларига кўра инвестор, буюртмачи, қурувчи, пудратчи ва лойиҳаловчилар иштирок этадилар.
Инвестор - объект қурилишини молиялаштиришни хусусий ёки қарз маблағлар ҳисобига амалга оширувчи инвестиция фаолияти субъекти. Инвестор инвестиция натижаларини тасарруф қилиш бўйича тўлиқ юридик ҳуқуқларга эга.
Шунингдек, у инвестицияларни (капитал қўйилмаларни) жалб қилиш шаклини белгилайди, қурилиш контрактларининг шартларини ишлаб чиқади, инвестиция жараёни иштирокчилари билан бўладиган молия-кредит муносабатларни амалга оширади. Инвестор қурилиш маҳсулотининг буюртмачиси, кредитори, ҳаридори бўлиши, шунингдек, бевосита қурувчи функциясини бажаради.
Буюртмачи - техник-иқтисодий асосларни ишлаб чиқишдан бошлаб объектни фойдаланишга топшириш ёки объектнинг ишлаб чиқариш қувватига чиқишигача бўлган муддатда объект қурилишининг ташкилотчиси ва бошқарувчиси функцияларини қабулқилган ҳуқуқий ёки жисмоний шахс.
Қурилиш эгаси - қурилиш бўлаётган ер майдонига эгалик қилиш ҳуқуқига эга бўлган ҳуқуқий ёки жисмоний шахс. У ер эгаси ҳисобланади. Буюртмачи қурилиш эгасидан фарқли равишда ер майдонидан қурилиш учун фақат ижара шартлари асосида фойдаланади.
Пудратчи (бош пудратчи) - пудрат шартномаси ёки контракти асосида объект қурилишини амалга ошираётган қурилиш фирмаси. Бош пудратчи қурилиш натижалари учун шартнома шартларига мувофиқ равишда буюртмачи олдида тўлиқ жавобгар бўлади. У зарур ҳолларда айрим турдаги ишларни бажариш учун қуйи пудрат ташкилотларини жалб қилиши мумкин
Лойиҳаловчи - буюртмачи билан тузилган шартнома асосида у ёки бу объектнинг келгусидаги қурилишини лойиҳаловчи лойиҳалаш ташкилоти ёки шунга ўхшаш бошқа муассаса. Лойиҳаловчи лойиҳанинг ва унинг асосидаги техник-иқтисодий кўрсаткичларнинг сифати учун тўлиқ жавобгар бўлади. Буюртмачи лойиҳада кўзда тутилган ечимларга риоя қилинишини назорат қилиш учун муаллифлик назорати ўрнатади.
Қурилиш ишлаб чиқариши жараёни турли шакл ва усулларда ташкил қилиниши мумкин бўлиб, пудрат усули, хўжалик усули, объектларни “қулф-калит” қилиб топшириш ва сотиш шулар жумласидандир.
Пудрат усулида қурилиш мунтазам ишлаб турувчи қурилиш ташкилотлари (фирмалари) томонидан буюртмачилар билан тузилган шартномалар ассида амалга оширилади. Бу қурилишнинг асосий ва энг кенг тарқалган усулидир. Бугунги кунда капитал қурилиш соҳасидаги барча пудрат ишларининг тахминан 80 фоизи шу усулда амалга оширилади. Уни амалга ошириш учун “Капитал қурилиш пудрат шартномаси” асос бўлиб хизмат қилади.
Хўжалик усулида - объектлар қурилиши ёки қурилиш-монтаж, таъмирлаш-қурилиш ишлари хўжалк субъектларининг - корхоналар, ташкилотлар, институтлар ва шу кабиларнинг куч ва маблағлари ҳисобига амалга оширилади. Корхоналарни қайта таъмирлаш ва кенгайтириш, кичикроқ қурилиш объектлари, ҳудудлар ва хоналарни ободонлаштириш, таъмирлаш ишлари кўпинча шу усулда олиб борилади.
Объектларни фойдаланишга тайёр ҳолда (“қулф-калит”гача) топширишда буюртмачининг функциялари бош пудратчига берилиб, у қурилишни бошидан бошлайди ва объектни буюртмачига ўзил-кесил тугалланган ҳолатда топширади. қурилишнинг бундай усули уй-жой қурилишида жуда кенг тарқалган.
Танловлар - иқтисодиётда нисбатан янги ҳодиса бўлиб, бунда буюртмачи бирор объектни қуриш ёки лойиҳалаш, асбоб-ускуналар етказиб бериш бўйича танлов эълон қилаётганлигини очиқ ёки ёпиқ шаклда хабардор қилади ва ҳоҳловчиларни шу танловда иштироқ этишга таклиф қилади. Бунда махсус ҳужжат тайёрланади ва унда танловнинг асосий ғояси, унинг тижорий ва бошқа шартлари кўрсатилади. Бундай ҳужжатлар мажмуаси “тендер” деб аталади.
Таянч сўзлар
Қурилиш, капитал қўйилмалар, буюртмачи, қурилиш эгаси, танловлар, пудрат усули, лойихаловчи.
Такрорлаш учун саволлар

  1. Капитал қурилиш ишларини тахлил қилишдан мақсад нима?

  2. Капитал қурилиш ишларини тахлил қилишда тахлилнинг асосий вазифаларини айтинг.

  3. Капитал қурилишда инвестиция жараёнининг асосий иштирокчилари бўлиб кимлар хисобланади?

  4. Капитал қурилишда инвестор, буюртмачи, қурувчи, пудратчи ва лойиҳаловчилар вазифаси нимада?

  5. Капитал қурилиш иштирокчилари кимлар ва уларнинг вазифалари нималардан иборат?

  6. Капитал қурилишни ташкил этишнинг ташкилий шакллари ўз ичига нимани олади?



Фойдаланилган адабиётлар
1.Э.Эргешев “Иқтисодий ва молиявий таҳлил” Тошкент -2005
2.Т.Қ.Қудратов ,М.М.Иброҳимов ,З.Ҳ.Каримова “Иқтисодий таҳлил”
Тошкент-“Илм зиё “-2008 й
3.Ергешев Е.Е. “Иқтисодий ва молиявий таҳлил”. Дарслик. –Т., “Молия”, 2000.

4.Ергешев Е.Е. “Иқтисодий ва молиявий таҳлил”. Дарслик. –Т., ТОШКЕНТ – “АДОЛАТ" – 2010 й


5.Абдуллаев А.а бошқалар “Иктисодий Таҳлил” 100 савол ва жавобТ.; “Мехнат” 2001й


Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap. Ru


Мавзу: Капитал қуйилмалар ва тайёр объектларни ишга тушириш режаси бажарилишининг таҳлили
Режа
1.Асосий фондларнинг ишга туширилиши ва қуввати бўйича режанинг бажарилишини таҳлили
2.Капитал қўйилмалар режасининг бажарилишини харажатлар кўпайиши бўйича ва тайёр объектларни ишга туширилишининг таҳлили
3. Пудрат усулда бажарилагн ишлар режасининг бажарилишини таҳлили


Капитал қуйилмалар ўз навбатида марказлаштирилган (давлат режасига мувофиқ тасдиқланган) ва марказлаштирилмаган қўйилмаларга бўлинади.
Марказлаштирилган капитал қуйилмалар амортизация ажратмалари, асосий фаолиятдан олинган соф фойда, асосий воситаларни сотишдан тушган маблағ, ўз маблағлари етишмай қолган айрим йилларда эса давлат банкининг узоқ муддатли кридитларидан ҳамда давлат бюджетидан олинган маблағ эвазига амалга оширилади. Булар турар жой бинолари, маданий-майиший обїектлар, мелиорация ва ирригация иншоотлари, электр узатгичлар ва бошқаларнинг қурилишини Давлат бюджети маблағ билан таъминлайди. Марказлаштирилмаган капитал қуйилмалар хўжаликни кенгайтириш ва мустаҳкамлаш, шунингдек, социал – маданий тадбирлар ва турар жой бинолари қуриш фонди, ишлаб чиқаришни кенгайтириш учун ажратилган кредитлар ва бошқа манбалар ҳисобига амалга оширилади.
Капитал қурилиш ишлари икки хил усулда олиб борилади.Пудрат усули ва хўжалик усули. Пудрат усулида қурилиш ишларини амалга оширишда ихтисослашаган қурилиш – монтаж бошқармалари, қурилиш – монтаж концернлари ва уйсозлик комбинатлари иштирок этади.
Ихтисослашган пудрат ташкилотлари ҳамма ишларни сифатли ва вақтида топширишни ўз зиммасига олади.
Қурилиш ишларини хўжалик усулида амалга оширадиган бўлса, у ҳолда ҳамма ишларни ўз кучи билан бажаради. Хўжалик усулида қурилиш ишларини олиб боришда катта бўлмаган объектлар кўзда тутилади.
Якка тартибдаги қурилиш ишлари ва пудрат усулдаги қурилиш – монтаж ишларини таҳлил қилишда таҳлилнинг асосий вазифалари қуйдагилардан иборат:

  • асосий фондларнинг қуввати бўйича ишга туширилиши, таркибий тузилиши ва муддати бўлишига режанинг бажарилишига баҳо бериш;

  • капитал қуйилмаларнинг ҳажми, таркиби ва молиявий қўйилмаларнинг манбалари ва ажратилган маблағларнинг сарфланишининг таҳлили;

  • қурилиш – монтаж иш ҳажмини ўзгаришига таъсир этувчи ижобий ҳамда салбий таъсир этувчи омилларни аниқлаш;

  • харажатлар устидан назорат ўрнатиш ва ишлаб чиқаришга тааллуқли бўлмаган харажат ва нобудгарчиликларни аниқлаш;

  • тугулланмаган ишлаб чиқариш ҳажми ва таркибига баҳо бериш;

  • қурувчи ташкилотларининг молиявий ҳолатини ўрганиш, смета ҳужжатлари билан таъминланиши, маблағлар ва асбоб - ускуналар билан қай даражада таъминланганлигини аниқлаш;

  • эришилган ютуқларга баҳо бериш ва ички имконияларни аниқлаш;

Капитал қуйилмалар режасининг бажарилишини таҳлил қилишда йиллик молиявий ҳисобот кўрсаткичларидан фойдаланилади.
Таҳлил қилинаётган қурилиш ташкилотларида асосий фондларнинг қуввати бўйича ишга туширилиши қуйидагича бўлган.
85-жадвал
Асосий фондларнинг ишга туширилиши ва қуввати бўйича режанинг бажарилишини таҳлили

Кўрсаткичлар

Смета бўйича, минг сўм

Фарқи

Режанинг бажарилиш

Режа

хақиқатда

Жами асосий фондлар

875290

960740

85450

109.7

Шу жумладан:













Ишлаб чиқаришга тааллуқли асосий фондлар

570938

576444

5506

100.9

Ишлаб чиқаришга тааллуқли бўлмаган асосий фондлар

304352

384296

43944

126

улардан уй – жой қурилиши

24348

32665

8317

134.1

Жадвалдаги маълумотлардан қурилишга асосий фондларни ишга туширилиши бўйича режа 9.7% ортиғи билан бажарилган. Ишлаб чиқаришга тааллуқли бўлган асосий фондлар режаси 0.9% бажарилган. Ишлаб чиқаришга тааллуқли бўлмаган асосий фондлар бўйича режа 26.2% га ортиғи билан бажарилган ва шуни ҳисобига уй – жой қурилиш объектлари 34.1 % га бажарилган.


Таҳлил жараёнида ишлаб чиқаришга тааллуқли бўлган асосий фондларнинг нима сабабларга кўра бажарилмаганлигини аниқлаш ва ишлаб чиқаришга тааллуқли бўлмаган объектларнинг ортиқча бажарилишини алоҳида – алоҳида қурилиш объектлари бўйича кўриб чиқилиши лозим (маданият, соғлиқни сақлаш, саноат ижтимоий таъминот ва бошқалар).
Асосий фондларнинг қуввати бўйича ишга туширилиши таҳлилидан сўнг капитал қуйилмалар режасининг бажарилиши турлари ва харажатлари таркиби бўйича таҳлил қилиниши лозим. Буниг учун қуйидаги жадвал тузилади.


86 – жадвал
Капитал қуйилмалар режасининг иш турлари бўйича бажарилишининг таҳлили

Кўрсаткичлар

Капитал қўйилмалар, минг сўм

Капитал қўйилмалар таркибий тузилиши,%

Режа

Ҳақиқатда

Фарқи

Режа

Ҳақиқатда

Фарқи

1.Қурилиш ишлари

542267

542100

-167

64.9

02.6

-2.3

2.Монтаж ишлари

131293

131900

+6607

15.7

15.9

+0.2

3.Асбоб ускуналар

157552

169600

+12048

18.8

19.6

-0.8

4.Лойиҳа қидирув ишлари

4178

15100

10922

0.6

1.9

+1.2

Капитал қўйилмаларнинг ҳажми

835240

864700

29460

100

100

-

Жадвалдаги маълумотлардан кўринишича таҳлил қилинаётган корхона бўйича капитал қўйилмалар ҳажми бўйича режага нисбатан 29460 минг сўм ортиғи билан бажарилган. Капитал қўйилмаларни бажарилишига монтаж ишлари, ўрнатилган асбоб-ускуналар ва лойиҳа – қидирув ишларини режага нисбатан ўсиши таъсир кўрсатган. Капитал қўйилмалар ҳажмини қўпайиши билан монтаж ишларига, ўрнатилган асбоб-ускуналарга ҳамда лойиҳа – қидирув ишларига сарфланадиган харажатларни миқдори капитал қўйилмалар таркибида режага нисбатан қисман кўпайган.


Таҳлилни чуқуроқ бўлиши учун режанинг бажарилишини қурилиш объектлари бўйича кўриб чиқишимиз зарур.Бунинг учун қуйидаги жадвал тузилади.
87-жадвал
Капитал қўйилмалар режасининг бажарилишини харажатлар кўпайиши бўйича ва тайёр объектларни ишга туширилишининг
таҳлили

Кўрсаткичлар



Капитал қўйилмаларнинг ҳажми

Объектларни фойдаланишга топширилиши

Режа бўйича

Ҳақиқатда

Фарқи

Режа бўйича

Ҳақиқатда

Фарқи

1.Саноат қурилиши

484500

500526

+16026

218505

197800

-20705

2.Уй жой қурилиши

238820

233500

-5390

119000

116040




3.Каммунал қурилиш

111850

130674

+18884

57500

76000

+18500



ЖАМИ

835240

864700

+29460

395005

389840

-5665

Жадвалдаги маълумотлардан кўринишича фақат саноат қурилиши бўйича капитал қўйилмалар режаси ортиғи билан бажарилган, лекин объектларни ишга топшириш бўйича режа 5665 минг сўмга бажарилмаган ёки бу кўрсаткич 10% ташкил этади. Таҳлилни натижаси шуни кўрсатадики харажатларни йўналиши бўйича бирорта ҳам объектни ўз вақтида топшириш бажарилмаган. Таҳлил жараёнида капитал қўйилмаларни айрим олинган объектлар бўйича бажарилмаслик сабабларини аниқлашдан иборат.


Қурилиш-монтаж ташкилотлари хўжалик фаолияти ишининг самарадорлик даражасини ифодаловчи асосий меъзон ишлаб чиқариш қувватининг объектлари, иншоотлар, уй-жой қурилиш ва маданий-маъиший қурилмаларни ўз вақтида ишга туширилиши ҳисобланади. Шу нуқтаи назардан таҳлилнинг асосий вазифази ва таҳлилнинг дастлабки босқичида кўриладиган муҳим кўрсаткичлардан бири пудрат усулда амалга ошириладиган қурилиш ишлари бўйича бажарилишини таҳлил қилишдан иборатдир.
Яна шуни ҳам ҳам ҳисобга олиш керакки, таҳлил натижасида объектларни қуриш муддатини давомийлиги, нормадан четга чиқишлари ва унинг сабаблари аниқланиши лозим. Таҳлил ҳар бир объект бўйича амалга оширилиб тез муддат ичида топшириш имкониятларини белгилаб беришдан иборатдир.
Қурилиш-монтаж ташкилотлари хўжалик фаолияти ишининг самарадорлик даражасини ифодаловчи асосий меъзон ишлаб чиқариш қувватининг объектлари, иншоотлар, уй-жой қурилиш ва маданий-маъиший қурилмаларни ўз вақтида ишга туширилиши ҳисобланади. Шу нуқтаи назардан таҳлилнинг асосий вазифази ва таҳлилнинг дастлабки босқичида кўриладиган муҳим кўрсаткичлардан бири пудрат усулда амалга ошириладиган қурилиш ишлари бўйича бажарилишини таҳлил қилишдан иборатдир.
Яна шуни ҳам ҳам ҳисобга олиш керакки, таҳлил натижасида объектларни қуриш муддатини давомийлиги, нормадан четга чиқишлари ва унинг сабаблари аниқланиши лозим. Таҳлил ҳар бир объект бўйича амалга оширилиб тез муддат ичида топшириш имкониятларини белгилаб беришдан иборатдир.
Қурилиш-монтаж ташкилотлари ишлаб чиқариш дастурининг бажарилишини ифодаловчи асосий кўрсаткичлардан бири пудрат усулда бажарилган ишни умумий ҳажмига баҳо бериш (смета қиймати бўйича).
Қурилиш-монтаж ишлари объектига қуйдагилар киради, технологик босқичлар, ёппасига ёки алоҳида олинган ишлар лойиҳа-смета ҳужжатлари билан таъминланиши, молиялаштириш, асбоб-ускуналар ва материалларбилан таъминланиш. Қурилиш-монтаж ишлари ҳажмини ҳисобга олган ҳолда талаб қилинадиган воситалар, меҳнатга ҳақ тўлаш фонди ва айланма маблағларини ҳажми аниқланиши лозим. Қурилиш-монтаж ишлари режасининг бажарилишини таҳлил қилиш жараёнида ўз кучи билан генпудрат ташкилотлари томонидан ҳамда жалб қилинган ташкилотлар томонидан бажарилган ишнинг ҳажмига баҳо берилади. Қурилиш-монтаж ишлари бўйича режанинг бажарилиши ҳисобот давридаги бажарилган смета бўйича қиймати ўтган йилга пудрат ишлар билан таққосланади. Режанинг бажарилиши икки йўналишида олиб борилади:
1. Қурилиш-монтаж ишлари режасининг бажарилиши генпудратчилар томонидан амалга оширилиши.
2. Қурилиш-монтаж ишлари режасининг бажарилишини айрим олинган буюртмачилар томонидан амалга оширилиши.
Таҳлил учун керакли бўлаган маълумотлар шакл №1-КС III бўлим “Пудрат ишларини амалга оширишда ишлаб чиқаришни қуввати ва ишга туширилиши бўйича йиллик ҳисобот” дан олинади. Бундан ташқари ҳисобга тааллуқли бўлган ва тааллуқли бўлмаган материаллар, тушунтириш маълумотлари, ишлаб чиқариш графиги бошқа расмий ва норасмий ҳужжатлардан фойдаланилади.
Қурилиш-монтаж ишлари бўйича режанинг бажарилишини таҳлил қилиш учун қуйидаги жадвал тузилади.
88-жадвал
Пудрат ишлари бўйича режанинг бажарилишини таҳлили
Смета қиймати бўйича (минг сўм).



№
п/п

Кўрсаткичлар

Режа бўйича

Ҳақиқатда

Фарқи
(+,-)

Режанинг бажарилиши,
%

I.

Пудрат усулида жами бажарилган иш ҳажми

770560

765210

-5350

99.3

Шу жумладан:













1. Давлат режасига асосан марказлаштирилган капитал қўйилмалар ҳисобига

700000

685000

-15000

97.8

Ундан:













а) ген шартнома бўйича

700000

685000

-15000

97.8

б) тўғри шартнома бўйича

-

-

-

-

2.Марказлаштирилмаган манба бўйича

67830

76400

-8570

112.6

3.Капитал ремонт

2730

3810

+1080

139.5

II.

Жами бажарилган ишдан амалга оширилди:













а) ўз кучи билан

310484

316961

6477

102.8

б) субпудрат ташкилотлари томонидан

460076

449000

-11076

97

Жадвалдан кўринишича қурилиш-монтаж ишларини 41.2% (316961х100:765210) ўз кучи билан бажарилган бўлиб, 58.8% (449000х100:765210) субпудратчилар томонидан амалга оширилган. Қурилиш-монтаж ишлари дастури режага нисбатан 5350 минг сўмга ёки 36% бажарилмаган.Режанинг бажарилмаганлиги субпудратчи ташкилотлар томонидан ишнинг яхши олиб борилмаганлиги салбий таъсир кўрсатган.
Бунинг эвазига режа 11076 минг сўмга ёки 3.0% га бажарилмаган. Таҳлилнинг кейинги босқичида қурилиш ташкилотларини меҳнат ресурслари билан қандай таъминланганлигига қаратилмоғи лозим, чунки бу омил асосий омиллардан бири бири ҳисобланади.


Таянч сўзлар
Саноат қурилиш, уй жой қурилиш, коммунал қурилиш, капитал қўйилмалар, капитал қурилиш, қурилиш монаж ишлар
Такрорлаш учун саволлар
1.Якка тартибдаги қурилиш ишлари ва пудрат усулдаги қурилиш – монтаж
ишларини таҳлил қилишда таҳлилнинг асосий вазифалари нималардан иборат?
2.Капитал қурилиш ишлари неча хил усулда амалга оширилади?
3.Асосий фондларнинг ишга туширилиши ва қуввати бўйича режанинг бажарилишини таҳлили қандай амалга оширилади?
4.Капитал қўйилмалар режасининг бажарилишини харажатлар кўпайиши бўйича ва тайёр объектларни ишга туширилишининг таҳлилини тушунтиринг.
5.Капитал қуйилмалар режасининг иш турлари бўйича бажарилишининг таҳлилига изох беринг.
6. Пудрат усулида бажариладиган ишлар бўйича режанинг бажарилиши қандай аниқланади?
7. Пудрат усулида режанинг бажарилишини таҳлил қилишда кўриладиган саволларнинг кетма-кетлиги?
8. Қурилиш-монтаж ишлари ҳажмига таъсир этувчи омиллар қандай гуруҳлаштирилади?
9. Пудрат ташкилотларида меҳнат омиллари қандай ўтказилади?


Фойдаланилган адабиётлар
1.Э.Эргешев “Иқтисодий ва молиявий таҳлил” Тошкент -2005
2.Т.Қ.Қудратов ,М.М.Иброҳимов ,З.Ҳ.Каримова “Иқтисодий таҳлил”
Тошкент-“Илм зиё “-2008 й
3.Ергешев Е.Е. “Иқтисодий ва молиявий таҳлил”. Дарслик. –Т., “Молия”, 2000.

4.Ергешев Е.Е. “Иқтисодий ва молиявий таҳлил”. Дарслик. –Т., ТОШКЕНТ – “АДОЛАТ" – 2010 й


5.Абдуллаев А.а бошқалар “Иктисодий Таҳлил” 100 савол ва жавобТ.; “Мехнат” 2001й


Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap. Ru


Мавзу: Қурилиш ташкилотларида моддий ва мехнат ресурсларидан фойдаланишни таҳлили
Режа

  1. Меҳнат омилларининг таҳлили

  2. Материаллардан фойдаланишнинг самарадорлик даражасини таҳлили

  3. Қурилиш ташкилотларида материаллардан фойдаланишиниг самарадорлик даражасини таҳлили



Қурилиш-монтаж ишлари ҳажмига бир қанча омиллар таъсир кўрсатади. Иш хажмига таъсир этувчи омилларни қуйидаги гуруҳларга бўлиш мумкин. Бошқа тармоқлар каби қурилиш-монтаж ишлари ҳажмига таъсир кўрсатувчи омилларни 3 гуруҳга бўлиш мумкин:

  1. Меҳнат омиллари (қурилиш ташкилотларини ишчи кучи билан таъминланиши ва меҳнат унумдорлиги).

  2. Меҳнат қуроллари (қурилишни машина, механизмлар билан таъминланиши ва улардан самарали фойдаланиш).

  3. Меҳнат предметлари (қурилишни қурилиш материаллари билан таъминланиши ва улардан самарали фойдаланиш).

Қурилиш ташкилотларида ҳам саноат ва бошқа тармоқлардаги сингари таҳлилниниг дастлабки босқичида қурилиш ташкилотларини ишчи кучи билан таъминланиши ва улардан фойдаланиш, иш вақти фондидан фойдаланиш, меҳнат унумдорлиги кўрсаткичлари таҳлилига ўҳшаб кетади. Таҳлил учун керакли маълумотлар йиллик ҳисобот 3-Т “Қурилишда меҳнат тўғрисида ҳисобот” шаклида олинади.
Қурилшда муҳим меҳнат кўрсаткичларидан бири бўлиб меҳнат унумдолиги кўрсаткичлари ҳисобланади. Бу кўрсаткичлар қуйидагилар:

  1. Бир ходимга тўғри келадиганўртача иш унуми.

  2. Бир ишчига тўғри келадиган ўртача иш унуми.

  3. Бир кунда бир ишчига тўғри келадиган ўртача иш унуми.

88-жадвал
Иш унуми кўрсаткичларини таҳлил қилиш



Кўрсаткичлар

Ўлчов бирлиги

Режа бўйича

Ҳақиқатда

Фарқи

Мутлоқ

%

1.Қурилиш-монтаж ишлари ҳажми.(Смета қийматида тугалланмаган ишлаб чиқариш ҳажми ўзгаришини ҳисобга олган ҳолда) (ўз кучи билан бажарилган)

м.с

320400

312800

-7600

2.3

2.Қурилиш-монтаж ишларидаги ходимларнинг ўртача сони

Одам

400

385

-15

3.75

3. Шу жумладан, ишчилар

одам

320

305

15

4.6

4.Ишчилар томонидан ишланган жами киши-кунлари

киши кунлари

73600

68625

-5375

-7.3

5.Битта ишчига бир йилда тўғри келадиган ўртача иш кунлари (4:3)

Кун

230

225

-5

2.1

6.Битта ходимга тўғри келдаиганиш хажми (1:2)

Сўм

801000

812467

+11467

1.4

7. Битта ишчига тўғри келадиган ўртача иш унуми (1:3)

Сўм

1001250

1025573

24323

+2.4

8.Бир ишчини ўртача бир иш кунига тўғри келадиган иш унуми (1:4)

Сўм

4353

4584.8

+231.8

+5.5

9. Ишчиларни жами ходимлар ўртасидаги улуши (3х100:2)

%

80.0

79.22

-0.78

х

Жадвалдаги маълумотлардан кўринишига хисобот даврдаги битта ходимга тўғри келадиган иш унуми режага нисбатан 12467 сўмга ёки 1.4% га ошди. Битта ишчига тўғри келадиган иш умуми эса хисобот ишида режага нисбатан 24323 сўмга ёки 2.4% ўсган .Ўртача битта ходимга тўғри ишлайдиган иш умуми билан, ўртача битта ишчига тшғри келадиган иш умумини ўсиши суратини бир биридан фарқ қилиши шундан далолат берадики ишчилар сонини жами ходимлар ичидаги салмоғини ўзгаришига боғлиқ бўлган.


Бир ишчини ўртача бир иш кунига тўғри келадиган иш умуми режага нисбатан 231 сўм 80 тийнга ёки 5.3% ошган. Ўртача битта ишчига ҳамда бир иш кунига тўғри келдаиган иш умумлари ўсиш суратлари фарқи (102.4%;105.3%) бщлиши шундан далолат берадики иш кунлари бўйича йўқотишлар бўлган.
Маълумки хар битта ишчи режага нисбатан 5 кун кам ишлаган. Хулоса қилиб шуни айтиш керакки қурилиш-монтаж ишлари хисобот йилида режага нисбатан 7600 минг сўмга 2.3% камайган. Иш хажмини бажарилишига 2 омил таъсир кўрсатган. Таъсир кўрсатувчи омиллар фарқини топиш усулида кунидагига аниқланади.
1. Қурилиш-монтаж ишлари билан банд бўлган ходимлар сонини ўзгариши.(Экстенсив омил)-15.801000=12015 минг сўм.
2. Битта ходимга тўғри келадиган иш унумини ўзгариши ( интенсив омил) 467 х 385= + 4415 минг сўм. Икита омилнинг йиғиндиси
-12015+4415=-7600 минг сўм иш хажми бўйича умумий фарқини беради.
Энди юқорида қайд қилинган омилларни занжирли боғланиш усулида аниқлаймиз, унинг учун қуйидаги жадвални тузамиз.
89-жадвал



Кўрсаткичлар
Боғланишлар

Якка тартибдаги омиллар

Қурилиш-монтаж ишлари бўйича умуий қўрсаткич(минг.сўм)

Олдинги хисобдан фарқ

Ўзгариш сабаблари




Ходимлар сони

Иш умуми

1

400

801000

320400

-

-

2

385

801000

308835

-12015

Ходимлар сонини ўзгариши (камайиши)

3

385

812467

312800

+4415

Иш умумини ўзгариши (ўсиши)










баланс

-7600




Олдинги жадвалдаги маълумотлардан кўринишича меҳнат унумдорлиги даражаси хисобот қилади режадагига нисбатан 11467сўмга ошган. Меҳнат унумдорлиги даражасини ўзгартиришни асосан икки омилга боғлиқ бўлган.
1.Ишчилар сонини жами ходимлар таркибидаги салмоғини ўзгартириш:
-0.78х1001250:100=-7809 сўмни ташкил этган.Бу эса мехнат унумдорлиги даражасини экстенсив омил хисобига пасайганлигини билдиради.
2. Битта ишчига тўғри келадиган меҳнат унумдорлигини ўзгариши:
24323х79.29:100=+19268 сўм, ёки бу ўз навбатида меҳнат унумдорлиги даражасини интенсив омил ошиши хисобига ўсганлигини билдиради .
Икки омилларни йиғиндиси меҳнат унумдорлиги бўйича умумий фарқини беради: +19268-7809=+11467 cўмни ташкил этади.
Қурилиш ташкилотларида ишлаб чиқариш дастурини муваффақиятли бажарилиши кўп жиҳатдан моддий-техника таъминотига, бинобарин материалларнинг мавжудлигига ва улардан фойдаланишига боғлиқ. Қурилиш монтаж ишларида материаллардан фойдаланишни ифодоловчи умумий кўрсаткич материал сиғими ҳисобланади. Бу кўрсаткич қурилиш ишлари ўз кучи билан бажарилганда материал харажатларини қурилиш- монтаж ишлари ҳажмига бўлиш йўли билан аниқланади.
Материал харажатларидан фойдаланишнинг самарадорлик даражасини аниқлаганда бу кўрсаткич материал сиғимини тескариси ҳисобланиб, ўз кучи билан бажарилган қурилиш- монтаж ишлари ҳажмини материал харажатларига бўлиш йўли билан аниқланади.
Материаллардан фойдаланишни ташкил қилишда шакл №М-29 “Қурилишда матеиалларни сарфлаш тўғрисида ҳисобот”; шакл №2-С “Қурилиш- монтаж ишлари таннархи бўйича ҳисобот”; шакл №1 “Молиявий натижалар бўйича ҳисобот” лардан фойдаланилади.
Таҳлил қилинаётган қурилиш ташкилотларида материаллардан фойдаланишнинг самарадорлик даражасини аниқлаш учун қуйидаги жадвал тузилади.
90-жадвал
Қурилиш ташкилотларида материаллардан фойдаланишиниг самарадорлик даражасини таҳлили



Кўрсаткичлар

Режа бўйича

Ҳақиқатда

Фарқи,
(+,-)

1.Ўз кучи билан бажарилган қурилиш- монтаж ишларининг ҳажми, минг сўм

320400

312800

-7600

2.Материал харажатлари, минг сўм

220405

210500

-9905

3.М атериал сиғими (2:1)

0.69

0.67

-02

4.Бир сўмлик материал харажатларига тўғри келадиган қурилиш- монтаж ишлари. (материал қайтими)(1:2)

1.4536

1.4859

+0.0323

Жадвалдан кўринишича, ўз кучи билан бажарилган қурилиш- монтаж ишлари ҳисоботи йилида режадагига нисбатан 7600 минг сўмга камайган, бу эса 2.3 % ташкил этади. Иш ҳажмини пасайишига икки омил таъсир кўрсатган:


1.Материал харажатлари ўзгариши (экстенсив омил):
-9905X1/4536=14397 минг сўм.
1.Материал қайтимининг ўзгариши (интенсив омил):
+0.0323x110500=+6797 минг сўм
Иккала омилнинг йиғиндиси
-14397+6797=-7600 минг сўм.
Шундай қилиб, материал харажатларини камайишига қурилиш- монтаж ишлари режага нисбатан камайиши ижобий таъсир кўрсатди.Материаллардан фойдаланишнинг самарадорлик даражасини ўсиши натижасида иш ҳажми 6797 минг сўмга кўпайди. Бу кўрсаткич шундан далолат берадики, қурилиш- монтаж ишлари ҳажми интенсив омил ҳисобига бажарилган,яъни материал харажатларидан самарали фойдаланиш ҳисобига бўлган.
Бир сўмлик бажарилган иш ҳажмига сарфланган харажат режага нисбатан 2 тийинга кам сарфланган, натижада қурилиш- монтаж ишлари бўйича тежалаган харажат 6256минг сўмни ташкил этади.(0.02х312800).
Таянч сўзлар
Қурилиш монаж ишлар, мехнат омиллари, қурилишда мехнат кўрсатгичлари, материаллардан фойдаланиш
Такрорлаш учун саволлар
1.Меҳнат омилларига нималар киради?
2.Материаллардан фойдаланишнинг самарадорлик даражасига таъсир қилувчи омилларни айтинг.
3.Қурилиш ташкилотларида материаллардан фойдаланишиниг самарадорлик даражасини таҳлил қилишдан мақсад нима?
4. Материаллардан фойдаланишни таҳлили қилишдан мақсад нима?
5.Қурилишда меҳнат кўрсаткичларидан бири меҳнат унумдолиги кўрсаткичлари қандай ҳисобланади?
6.Қурилиш-монтаж ишлари ҳажмига таъсир этувчи омилларни айтинг.


Фойдаланилган адабиётлар
1.Э.Эргешев “Иқтисодий ва молиявий таҳлил” Тошкент -2005
2.Т.Қ.Қудратов ,М.М.Иброҳимов ,З.Ҳ.Каримова “Иқтисодий таҳлил”
Тошкент-“Илм зиё “-2008 й
3.Ергешев Е.Е. “Иқтисодий ва молиявий таҳлил”. Дарслик. –Т., “Молия”, 2000.

4.Ергешев Е.Е. “Иқтисодий ва молиявий таҳлил”. Дарслик. –Т., ТОШКЕНТ – “АДОЛАТ" – 2010 й


5.Абдуллаев А.а бошқалар “Иктисодий Таҳлил” 100 савол ва жавобТ.; “Мехнат” 2001й
Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap. Ru


МУНДАРИЖА



Иқтисодий таҳлилнинг мазмуни предмети ва вазифалари 4

Иқтисодий таҳлилда қўлланиладиган усуллар таснифи ва тавсифи 8

Иқтисодий таҳлилнинг методи ва унда қўлланиладиган усуллар 13

Иқтисодий таҳлил ишларини ташкил қилиш ва унинг ахборот манбалари 18

Маҳсулот (иш, хизмат)лар ишлаб чиқариш ва сотиш таҳлилининг ахамияти ва вазифалари 25

Маҳсулот (иш, хизмат)лар номекулатураси ва ассортименти таҳлили 35

Маҳсулот (иш, хизмат)лар ишлаб чиқариш маромийлиги таҳлили 42

Маҳсулот (иш, хизмат)лар сотиш хажмига таъсир этувчи омиллар таҳлили 45

Маҳсулот сифатининг таҳлили 51

Корхоналарнинг меҳнат ресурсларини таҳлил қилишнинг аҳамияти, таҳлил вазифалари ва ахборот манбалари 55
Ишчи кучи, ишчиларнинг малака даражасини ва иш вақтидан фойдаланиш таҳлили 61
Меҳнат унумдорлигини динамикаси ва меҳнат унумдорлигига таъсир этувчи омиллар таҳлили 66
Маҳсулот ҳажмига таъсир этувчи меҳнат омилларини таҳлили 71
Корхоналарнинг моддий ресурслар билан таъминланганлиги таҳлил қилишнинг аҳамияти ва таҳлил вазифалари 73
Моддий ресурслар билан таъминланганлик ва улардан фойдаланиш самарадорлигини ифодалайдиган кўрсатгичлар тизими 75
Корхонанинг материал ресурслар билан таъминланганлигини таҳлили 80
Материал ресурслардан фойдаланиш самародорлиги ва уларни ишлаб чиқариш ҳажмига таъсирининг таҳлили 85
Бозор иқтисодиёти шароитида таннархни пасайтиришнинг аҳамияти, унинг моҳияти, таҳлил вазифалари ва ахборот манбалари 88
Харажатларни туркумлаш: ишлаб чиқариш ва ноишлаб чиқариш харажатлар, “ўзгарувчан” ва “ўзгармас” харажатлар 91
Бир сўмлик товар маҳсулоти учун қиланган харажатлар таҳлили 95
Харажатларнинг иқтисодий элементи ва кальукулацион моддалари бўйича таҳлили 98
Корхоналарнинг молиявий холатини ўрганишнинг аҳамияти, таҳлилнинг мақсади, таҳлил вазифалари ва ахборот манбалари 101
Бухгалтерия балансининг таркиби ва тузилиши 107
Бухгалтерия балансининг актив ва пассив моддалар таҳлили 121
Айланма маблағларни қоплашга ўзлик манбаларининг етарли ёки етишмаслигининг таҳлили 126
Корхонанинг молиявий барқарорлиги таҳлили 130
Корхоналарнинг молиявий натижаларини таҳлил этишнинг аҳамияти, таҳлил вазифалари ва ахборот манбалари 143
Молиявий натижаларнинг шаклланиши ва уларнинг турлари 151
Асосий ва молиявий фаолиятдан олинган даромад ва харажатлар таҳлили 157
Корхона ҳисоб фойдаси ва соф фойда ўзгаришининг омилли таҳлили 162
Рентабеллик кўрсатгичлар тизими ва уларга таъсир этувчи омиллар таҳлили 165
Корхонанинг дебиторлик ва кредиторлик карзларни ўрганиш аҳамияти, таҳлил вазифалари ва ахборот манбалари 175
Дебиторлик ва кредиторлик карзлари балансини тузиш ва муддати узайтирилган қарзларни вужуда келиш сабаблари 177
Дебиторлик карзларнинг умумий ҳажми, таркиби ва ташкил топиш муддати бўйича тахлили. Дебиторлик қарзларини айланувчанлик таҳлили 183
Кредиторлик карзларнинг умумий ҳажми, таркиби ва ташкил топиш муддати бўйича тахлили. Кредиторлик қарзларини айланувчанлик таҳлили 188
Корхоналарнинг асосий воситалар билан таъминланганлигини таҳлил этишнинг аҳамияти, таҳлил вазифалари ва ахборот манбалари 194
Асосий восита (фонд)ларнинг таркиби тузилиши ва динамикасининг таҳлили, уларнинг актив ва пассив қисмларининг нисбати 196
Тезлаштирилган амортизация ажратмалари ва уларнинг фонд қайтимига таъсири
Асосий фондларининг янгиланиш динамикаси ва меҳнатнинг фонд билан қуролланиши таҳлили 200
Корхоналарнинг пул маблағлари ҳаракатини таҳлил этишнинг аҳамияти, таҳлил вазифалари ва ахборот манбалари 212
Асосий ва молиявий фаолиятдаги пул маблағлари харакатининг таҳлили Хусусий капиталини таҳлил қилиш ахамияти, вазифалари ва таркибининг таҳлили 227
Қишлок хўжалиги ерларидан фойдаланиш самародорлиги таҳлили 234
Деҳқончилик маҳсулотлари етиштириш режасининг бажарилиш таҳлили 237
Чорвочилик маҳсулотлари етиштириш режасининг бажарилиш таҳлили 240
Дехқончилик ва чорвачилик маҳсулотлари таннархининг таҳлили 243
Деҳқончилик маҳсулотлари таннархи ўзгаришига таъсир этувчи омиллар таҳлили
Чорвочилик маҳсулотлари таннархи ўзгаришига таъсир этувчи омиллар таҳлили
Савдо ташкилотларида товарлар айланишини таҳлил қилишда таҳлилининг аҳамияти ва вазифалари 250
Савдо ташкилотларида товар айланиш режасининг умумий хажми, йўналиш шакллари бўйича бажарилишини таҳлили 252
Савдо корхонасининг товар захиралари билан таъминланиши ва товарлар айланишини таҳлил қилиш 256
Товар обороти ҳажмининг ўзгаришига таъсир кўрсатувчи меҳнат омиллари таъсири таҳлили 260

Қурилиш ташкилотларида иқтисодий таҳлилини амалга ошириш 263
Капитал қуйилмалар ва тайёр объектларни ишга тушириш режаси бажарилишининг таҳлили




Download 2,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   71



Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha

yuklab olish