Мамлакатимизда иқтисодий соҳада ислоҳотларни чуқурлаштириш ва эркинлаштириш борасида макроиқтисодий ва молиявий барқарорликка эришиш асосий вазифалардан бири ҳисобланади



Download 2,55 Mb.
bet63/71
Sana17.12.2022
Hajmi2,55 Mb.
#889947
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   71
Bog'liq
4. Маъруза манти

- ишчи ва махсулдор хайвонлар;
- кўп йиллик экинлар ва бошка асосий воситалар.

  1. Мулкий эгалигига қараб:

- ўзига тегишли асосий воситалар;
- ижарага олинган асосий воситалар.
Бундан ташкари асосий воситаларнинг яна бошка бир хусусиятлари бўйича хам таснифлаш мумкин.
Хозирги шароитда корхоналарда асосий воситаларнинг барча турларини керакли нисбатда ва таркибда бўлишини таъминлаш максадга мувофикдир. Яъни саноат ишлаб чикаришидами, ёрдамчи тармоклардами ёки ижтимоий-маиший сохаларда бўлмасин барча асосий воситалар керакли хизматни бажарадилар.
61-жадвал
АВС” акционерлик жамиятининг асосий воситалари таркиби, тузилиши ва динамик ўзгаришларининг таҳлили



Асосий воситаларнинг таркиби

ўтган йили

хисобот йили

ўзгариши (+, -)

Сумма, минг сўм

Салмоғи, %

Сумма, минг сўм

Салмоғи, %

Мутлоқ, минг сўмда

Салмоғдаги, %

1

2

3

4

5

6

7

1. Ер

30591

18,4

30591

16,9

-

-1,5

2. Бино

52313

31,5

51453

28,5

-860

-3,0

3. Иншоот

11430

6,9

11376

6,3

-54

-0,6

4. Узатиш мослама-лари

5040

3,0

6009

3,3

+969

+0,3

5. Транспорт восита
лари

2939

1,8

8651

4,8

+5712

+3,0

6. Ҳисоблаш техни-каси ва компьютер-лар

5100

3,1

5050

2,8

-50

-0,3

7. Ишлаб чиқариш инвентарлари

2449

1,5

2693

1,5

+179

-

8. Машина ва жиҳозлар

55400

33,3

64174

35,7

+8774

+2,4

9. Хўжалик инвен-тарлари

-

-

-




-

-

10. Ишчи ва махсулдор ҳайвонлар

-

-

-




-

-

11. Кўп йиллик экинлар

-

-

-




-

-

12. Ер ҳолатини яхшилашдаги капитал харажатлар

-

-

-




-

-

13. Асбоб ускуналар

210

0,1

225

0,1

+15

-

14. Бошқа асосий воситалар

728

0,4

663

0,04

-663

-0,36

Жами ишлаб чиқаришдаги асосий воситалар

166100

100,0

180222

100,0

+14122

-



Жадвал маълумотларига асосланиб, биз таҳлил қилаётган “АВС” акционерлик жамиятида, ўрганилаётган даврда ўтган йилга нисбатан жами ишлаб чиқаришдаги асосий воситалари ҳажми 14122 минг сўмга кўпайганлигини кўришимиз мумкин. Мазкур корхонадаги асосий воситаларнинг асосий салмоғини ер, бино хамда машина ва жиҳозлар ташкил этган. Ушбу асосий воситалар жами воситаларнинг 80-85 % ини ташкил қилмоқда. Жорий йилда корхонадаги асосий воситалардан машина ва жиҳозларнинг қиймати 8774 минг сўмга, транспорт воситаларининг қиймати 5712 минг сўмга, узатиш мосламаларининг қиймати 969 минг сўмга кўпайган бўлса, бинонинг қиймати 860 минг сўмга, иншоот 54 минг сўмга ва бошқа асосий воситалар 663 минг сўмга камайган.
Жорий йилда машина ва жиҳозларнинг ўсганлиги корхонанинг ишлаб чиқариш имкониятларини кенгайтиради. Чунки, машина ва жиҳозлар тўғридан-тўғри ишлаб чиқаришда қатнашадиган воситалар қаторига киради.
Умуман олганда корхонада асосий воситаларнинг динамик ўсиши кузатилган бўлиб, бу корхонада асосий воситаларнинг босқичма-босқич янгиланаётганлигидан далолатдир.
62-жадвал
АВС” акционерлик жамиятининг актив ва пассив асосий воситаларини таҳлили



Асосий воситаларнинг таркиби



ўтган йили

хисобот йили

ўзгариши (+, -)

Сумма, минг сўм

Салмоғи, %

Сумма, минг сўм

Салмоғи, %

Мутлоқ, минг сўмда

Салмоғдаги, %

1

2

3

4

5

6

7

Жами асосий воситалар

166100

100,0

180222

100,0

+14122

-

Шу жумладан:

  • актив асосий воситалар

71766


43,21




82693


45,88


+10927


+2,67


  • пассив асосий воситалар

94334

56,79

97529

54,12

+3195

-2,67



Биз таҳлил қилаётган “АВС” акционерлик жамиятида хисобот даврида жами 180222 минг сўмлик асосий воситаси бўлиб, шундан, 45,88 % актив асосий воситалар ва қолган 54,12 % пассив асосий воситалар бўлиб ҳисобланади. Жорий йилда ўтган йилга нисбатан бевосита ишлаб чиқаришда иштирок этадиган, яъни актив асосий воситалар салмоғи 2,67 % га ортганлигини ижобий баҳоламоқ лозим бўлади. Бунга мос равишда пассив асосий воситалар салмоғи эса 2,67 % га пасайгандир. Асосий воситаларнинг ўтган йилга нисбатан мутлоқ ўзгариши +14122 минг сўмни ёки 8,5 фоизга (14122/166100* 100) ташкил этган. Таҳлил этишда жами асосий воситалар таркибида уларнинг салмоқ даражаларига бахо берилади ва ўзгаришлари ўрганилади.


Таянч сўзлар
Асосий воситалар активи, асосий воситалар пассиви, асосий воситалар турлари


Такрорлаш учун саволлар
1. Асосий воситалари таркиби , тузилишини изохланг
2.Асосий воситаларни динамик ўзгаришларининг таҳлилини бажариш тартибини айтинг.
3. Корхоналарда актив асосий воситаларини таҳлили қандай қилиб амалга оширилади?
4. Корхоналарда пассив асосий воситаларини таҳлили қандай қилиб амалга оширилади?
5. Асосий воситалар активи ва пассиви деганда нимани тушунасиз?
6. Корхоналарда актив ва пассив асосий воситаларини таркибига нималар киради?


Фойдаланилаган адабиётлар:
1. Вахобов А.В., Ибрагимов А.Т. «Молиявий ва бошқарув Таҳлили» Фарстлик. Т.: “Шарқ” 2005й.
2. Пардаев М.Қ. “Молиявий Таҳлил”
3.Ергашев Е. “Иқтисодий ва молиявий Таҳлил” Т.; “Молия” 2000й.
4.Абдуллаев А. Ва бошқалар “Иқтисодий Таҳлил” 100 савол ва жавоб
Т.; “Мехнат” 2001й


Интернет маълумотлари
http:// www. accounting. rut gars. edu
http:// www. accounting web. com/
http:// www. buhgalteria. com. ua
http:// www. 1c. ru
http:// www. gaap. Ru
Мавзу: Тезлаштирилган амортизация ажратмалари ва уларнинг фонд қайтимига таъсири
Режа

  1. Комулятив усулда амортизация хисоблаш

  2. Қолдик усулда амортизация хисоблаш

  3. Икки карра оширилган усулда амортизация хисоблаш



Бозор иктисодиғти шароитида хўжалик юритувчи субъектларнинг асосий воситалари ўз хизмат вазифасини бажариши билан бир каторда эскириб хам боради. Асосий воситаларнинг эскириши бугунги кунда асосан икки хил кўринишда бўлади, яъни, жисмоний эскириш ва маънавий эскириш. Бугунги кунда кўпгина асосий восита турлари жисмоний эскиришдан кўра маънавий жихатдан тезрок эскириб колмокда. Шу сабабли хам корхоналарнинг асосий воситаларини батамом эскириб колишининг олдини олиш максадида, уларга амортизация (эскириш) хисоблаб борилади ва асосий восита ўз кийматини ишлаб чикарилаётган махсулотга секин-асталик билан ўтказиб боради.
Корхонанинг амортизация сиёсати бевосита давлат амортизация сиғсати асосида белгиланади. Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва Солиқ кумитасининг 1997 йил 27-февралдаги меъғрий хатига мувофиқ хамда 2001 йил 9-январдаги Молия вазирлигининг йурикномасига мувофиқ асосий воситаларга амортизация хисоблашни соддалаштириш максадида, куйидаги бешта гурух асосий воситаларга меъёрлар белгиланган:
1. Бинолар, иншоотлар ва курилмалар учун – 5 %;
2. Енгил автомобиллар, таксилар, йул харакатида фойдаланиладиган автотракторлар, махсус буюмлар, инвентарлар, компьютерлар, маълумотларни кайта ишловчи ускуналар учун – 20 %;
3. Юк автомобиллари, автобуслар, махсус автомобиллар ва автоприцеплар, машина, асбоб-ускуналар ва мебеллар учун – 15 %;
4. Юкоридаги гурухларга киритилмаган бошка асосий воситалар учун – 10 %;
5. Темир йўл, денгиз, дарғ ва хаво транспорт воситалари, иссиклик, газ ва сув узатувчи труба проводлар, дизел генераторлари, электр ва алока узатиш ускуналари учун – 8 %.
Ушбу меъёрий хатда фирма ва компаниялар учун амортизация хисоблашнинг ўзгартирилган нормаларини кўллаш имконияти берилган, яъни секинлаштирилган ёки тезлаштирилган (икки коэффициентга кадар) усулларидан фойдаланишлиги мумкин. Тезлаштирилган амортизация хисоблаш тартиби кўлланилса, меъёридан ортикча хисобланган амортизация суммаси солиқка тортиладиган фойдага кўшилиб, ўрнатилган тартибда солиқ тўлашлари лозим.
Жахон тажрибасида асосий воситаларга амортизация хисоблашнинг турли-туман мухим услублари мавжуд. Бундай мухим услубларига куйидагилар киритилади:

  • тенг улушларда, амортизация нормаларидан келиб чиккан холда эскириш хисоблаш;

  • колдик усулда эскириш хисоблаш;

  • ишлаб чикариш хажмига мувофик эскириш хисоблаш;

  • комулятив усулда эскириш хисоблаш ва хакозо.

Юкоридаги усулларнинг мохиятини куйидаги мисол асосида кўриб ўтиш мумкин.
Асосий воситаларнинг бошланғич киймати - 1000000 сум
Асосий воситаларнинг тугатиш киймати - 100000 сум
Асосий воситаларнинг хизмат муддати - 5 йил
63-жадвал
Тенг улушларда амортизация хисоблаш тартиби



Асосий воситалар киймати

Амортизация нормаси


Download 2,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   71




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish