Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

I.2. Таҳлилий чатиштириш ва гаметалар софлиги гипотезаси 
Тўлиқ доминантлик ҳолатда ирсийланувчи белгилар бўйича 
доминант гомозиготали (АА) ва гетерозиготали (Аа) организмларни ташқи 
кўринишига, яъни фенотипига қараб бир – биридан фарқ қилиб бўлмайди. 
Мендель бундай фенотипи бир хил, генотипи ҳар хил организмларнинг 
ирсий асосларини аниқлашнинг самарали усулини яратди. Бу усул 
таҳлилий чатиштириш
деб юритилади. Бунинг учун текширилаётган 
ўсимлик, масалан, нўхатнинг қизил гулли F
1
дурагай ўсимлиги, гулининг 
ранги оқ, генотипи рецессив гомозиготали 
(
аа
)
нўхат ўсимлиги билан қайта 
чатиштирилади, яъни беккросс қилинади. F
В
авлодларида гул рангининг 
ирсийланиш жараёни қуйидагича.
Шундай қилиб, она организм қизил гулли гетерозиготали F
1 
ўсимлиги икки хил гаметалар ҳосил қилади. Уларнинг 50 % -и доминант 
А
, 50% -и эса рецессив 
а 
генига эга. Ота ўсимлиги (гули оқ) эса рецессив 
гомозиготали (аа) бўлгани учун фақат бир хил, яъни ўзида 
а
гени бўлган 
гаметалар ҳосил қилади. Улар ўзаро қўшилиб F
В
 
да икки гуруҳ: 50% қизил 
гулли (Аа) ўсимликлар ва 50 % оқ гулли (аа) ўсимликлар ҳосил қилади. 
Р
 
Фенотип 
♀ 
қизил гулли 
♂
оқ гулли 
Генотип 
Аа 
х 
аа 
Гаметалар
А, а 
а 
F
В
 
Генотип 
Аа 
аа 
Фенотип 
қизил гулли 
оқ гулли 
50 % 
50 % 

---

19 
5-расм
. Андалузия товуқларида пат рангининг ирсийланиши. 
 

---

20 
Нўхат гулининг оқ бўлишини таъминлайдиган рецессив 
а
гени F
1 
да 
гетерозигота (Аа), яъни яширин ҳолатда бўлса ҳам у ўз софлигини сақлаб 
қолади. Унинг гаметага ўтиб ва у орқали зиготага ўтиб, рецессив 
гомозигота (аа) ҳолатига келганда, гулнинг ранги оқ бўлган ўсимлик ҳосил 
бўлади. Юқорида баён этилган фикр ва далиллар Мендель илгари сурган 
ғоя –