22
ёнидаги чизиқча иккита аллел (А ёки а, В ёки b)
дан бирининг
қатнашишини билдиради. Дони сариқ, шакли буришган фенотипини
белгиловчи икки хил генотип (ААbb, Ааbb) нинг фенотипик радикали А
_
bb
тарзида;
дони яшил, шакли текис фенотипини белгиловчи икки хил
генотип (ааВВ, ааВb) нинг фенотипик радикали ааВ
_
тарзида ифодаланади.
Шундай қилиб, фенотипик радикал ёрдамида F
2
даги фенотип бўйича
ажралишни 9 А
_
В
_
: 3 А
_
bb : 3 ааВ
_
: 1 ааbb кўринишида ёзиш мумкин.
Генотипик синфлар
Фенотипик синфлар
№
Генотип
Такрор-
ланиш
сони
Фенотипик
радикал
Фенотип
Нисбат
1.
ААВВ
1
А-В-
дони сариқ ва текис
ўсимликлар
9
2.
АаВВ
2
3.
ААВb
2
4.
АаВb
4
5.
ААbb
1
А-bb
дони сариқ ва
буришган ўсимликлар
3
6.
Ааbb
2
7.
ааВВ
1
ааВ-
дони яшил ва текис
ўсимликлар
3
8.
ааВb
2
9.
ааbb
1
ааbb
дони яшил ва
буришган ўсимликлар
1
Нўхатда ҳар икки белгиси бўйича тўлиқ доминантлик ҳодисаси
кузатилганлиги сабабли, F
2
да фенотипик синфларнинг сони 4 та, уларнинг
миқдорий нисбати 9:3:3:1 бўлган. Агарда дидурагай ажралишни устма–уст
қўйилган иккита монодурагай ажралишнинг натижаси деб қараладиган
бўлса, у ҳолда фенотипларнинг айнан шу 9:3:3:1 нисбатини кутиш мумкин
бўлади: (3 А
_
: 1 аа ) х ( 3 В
_
: 1 bb) = 9 А
_
В
_
: 3 А
_
bb : 3 ааВ
_
: 1 ааbb.
Аналогик ҳолатни дидурагай чатиштиришнинг
иккинчи авлодида
генотип бўйича бўладиган ажралишида ҳам кузатиш мумкин: (1АА : 2Аа :
1аа) х (1ВВ : 2Вb : 1bb)=1 ААВВ : 2ААВb : 1 ААbb: 2 АаВВ : 4 АаВb : 2
Ааbb : 1ааВВ : 2 ааВb : 1ааbb (фенотип бўйича ягона синф ҳосил килувчи
ҳар хил генотипик синфлар бир хил чизиқ билан чизилган).
F
2
да ҳосил бўладиган генотипик синфларнинг сони 9 та бўлиб, улар-
нинг миқдорий нисбати 1:2:1:2:4:2:1:2:1 га тенг.
Ҳар хил ўсимликлар, ҳайвонлар, микроорганизмларда олиб борилган
генетик илмий-тадқиқот ишларининг натижаси Мендель кашф этган
ирсийланиш қонунларининг умумбиологик эканлигини тасдиқлади. Бу
хулосанинг тасдиғи сифатида ҳайвонларда дидурагай чатиштиришдаги
ирсийланишга доир бир мисол келтирайлик.
23
Қорамолларда қизил жунли ва шохли сигирлар қора жунли, шохсиз
буқа билан чатиштирилди (7-расм). F
1
да олинган ҳар
икки жинсли
бузоқлар қора жунли ва шохсиз бўлганлар. Кейинчалик F
1
орасидаги
ғунажин ва буқалар ўзаро чатиштирилиб F
2
да фенотип бўйича қуйидаги 4
та синф организмлари ажратилди :
қора жунли ва шохсиз; қора жунли ва шохли қорамоллар;
қизил жунли ва шохсиз; қизил жунли ва шохли қорамоллар.
Шундай қилиб, қорамоллардаги ҳар иккала белги тўлиқ доминантлик
ҳолатида
ирсийланганлиги сабабли, уларнинг F
2
даги генотипик ва фено-
типик ажралишлари юқорида баён этилган нўхат ўсимлигининг
иккинчи
авлодидагига ўхшаш равишда кечади.
Do'stlaringiz bilan baham: