Махматқулов турдимурод ёғоч конструкциялари

4.2. Ёғоч сарровларни ҳисоблаш

Ёғоч сарровлар том ёпмаларининг асосий юк кўтарувчи элементларидан бири ҳисобланади. Улар тўсинлар, фермалар, рамалар ва аркаларнинг устки белбоғларига жойлаштирилади.
Сарровлар яхлит, яъни оддий бир қирқимли, консол тўсинли ва қирқимсиз кўринишларда бўлади.
Яхли сарровлар турли ўлчамдаги чорқирралардан, икки томони текисланган думалоқ ёғоч материаллардан тайёрланади. Қирқимли сарровларни тайёрлаш, ўрнатиш осон бўлсада, лекин материаллар сарфига кўра анча юқори ҳисобланади [3,14].
Ёғоч синчли иморатларда ҳисобий эгувчи момент қийматини ва эгилишни камайтириш имконини берувчи, тахталарни жуфтлаб бириктириш орқали тайёрланган қирқимсиз, ёки консол тўсинли сарровлардан фойдаланиш самарадор ҳисобланади. Бу турдаги тўсинларда шарнирни таянчдан х=0,15l масофада жойлаштириш орқали таянчдаги ва равоқдаги моментларнинг қиймати тенг бўлади, яъни тенг моментли тизим пайдо бўлади. Бунда моментларни тенглаштириш мақсадида четки равоқларнинг ўлчамини х=0,85l қийматга камайтириш тавсия этилади. Агар шарнирлартаянчдан х= 0,21l масафада жойлаштирилганда тенг эгилувчи ечим пайдо бўлади ва барча равоқларда эгилишни қийматини тенглаштириш учун четки равоқни х= 0,79l қийматга камайтириш тавсия этилади.
Бу турдаги сарровлартахталарни икки томонлама 0,5 м қадам билан шахмат усулида михлаб тайёрланади. Четки равоқларда эгувчи моментнинг қийматини равоқ ўртасига нисбатан катта бўлиши сабабли,таянч қисмида сарровларнинг ўлчами қўшимча учинчи тахтани бириктириш орқали кўчайтирилади ёки четки равоқларни узунлигини 20% га камайтириш тавсия этилади.
Сарровлар кесим юзаларининг ўлчамлари ҳисобий эгувчи моментнинг қийматини эътиборга олган ҳолда белгиланади ва консол тўсинли сарровлардаги максимал эгилишнинг қиймати қуйидаги формуладан аниқланади:
ƒ_мах = 2q^{н 4}/384J E. (4.5)
бунда, E_ё= 10³ кН/см²– қарағай материали учун ёғочнинг эластиклик модули; q^н меъёрий юк;
J_т –сарровкесим юзасининг инерция моменти; l – сарровнинг равоғи.
Тенг эгилувчи ечим учун таянчдаги ва равоқдаги эгувчи моментнинг қиймати (четки равоқдан ташқари) қуйидаги формулалардан аниқланади:

Мт= ql^2/12,	(4.6)
Мр= ql^2/ 24. Четки равоқ таянчидаги эгувчи момент эса	(4.7)
М= ql^2/10.	(4.8)

Сарровларни тайёрлаш учун II тоифа ёғоч материаллардан фойдаланилади.