M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

Qisqacha xulosalar 
Klassik iqtisodchilar makroiqtisodiy muvozanat faqat to‘liq bandlik 
sharoitida ro‘y beradi, qisqa muddatli buzilishlar esa bozor mexa–
nizmlari tomonidan, ya’ni baho, ish haqi kabi dastaklarning ishga 
tushishi bilan bartaraf etiladi deb hisoblashishadi. Klassik iqtisodchilar 
nazariyasidan farqli o‘laroq ingliz iqtisodchisi J.Keyns o‘zining to‘liq 
bandlik mavjud bo‘lmagan sharoitda ham makroiqtisodiy muvozanat 
ro‘y beradi, tartibga solinmagan iqtisodiyotda to‘liq bandlilik faqatgina 
tasodifiy ro‘y beradi deb hisoblaydi. Keyns modelida makroiqtisodiy 
muvozanat ishlab chiqarishni ta’minlovchi ikkita omil yalpi xarajatlar va 
yalpi daromadlarning kesishuv nuqtasida ro‘y beradi. Bu modelda tovar 
zaxiralarining o‘zgarishi makroiqtisodiy muvozanatni ta’minlovchi omil 
deb qaraladi. 
Yalpi daromadlarning avtonom xarajatlar miqdoridagi dastlabki 
o‘sishdan (kamayishi)dan necha marta ortiq o‘sishi (kamayishi) 
multiplikator samarasi deyiladi
. 
Multiplikator iqtisodiy tebranishlar 
darajasini kuchaytiruvchi omil hisoblanadi. 
Avtonom xarajatlar multiplikatori miqdori iste’molga chegaralangan 
moyillik darajasi bilan belgilanadi va u bilan to‘g‘ri bog‘liqlikka ega. 
Makroiqtisodiy muvozanat potensial YaIM hajmidan kamroq 
bo‘lgan haqiqiy YaIM hajmida o‘rnatilsa retsession uzilish, aksincha 
bo‘lsa inflatsion uzilish ro‘y beradi. 
Nazorat va muhokama uchun savollar 
1.
Makroiqtisodiy muvozanat to‘g‘risida klassik 
nazariyaning 
mohiyatini tushuntirib bering. 
2.
Keynsning makroiqtisodiy muvozanat nazariyasi mohiyati nimada 
va klassiklar nazariyasidan prinsipial farqlari nimada? 
3.
Avtonom xarajatlar deganda nimani tushunasiz? 
4.
Haqiqiy va rejalashtirilgan xarajatlarga ta’rif bering. 
5.
Keyns xochi nomli modelda makroiqtisodiy muvozanatni 
ta’minlovchi mexanizmga izoh bering. 
6.
Multiplikativ samara nima sababdan ro‘y beradi. 
7.
Retsession uzilish qanday vaziyatlarda ro‘y beradi va u qay tariqa 
bartaraf qilinadi? 
8.
Inflatsion uzilish qanday vaziyatlarda ro‘y beradi va u qay tariqa 
bartaraf qilinadi? 

---

99