M sh. Nurm atova, sh. T. Hasanova rasm, buyumlar yasash ya tasviriy faoliyat

VII 
ВОВ. TASVIRIY FAOLIYATGA
0 ‘RGATISHNING METOD УА USULLARI
0 ‘rgatish metodlari — pedagogikada qabul qilingan ta'rifga ko‘ra, 
q o ‘yilgan m asalani yechish uchun tanlangan yagona yo ‘l sifatida 
t a ’riflanadi. U m ashg‘ulotdagi bolaning va tarbiyachining bu tun
fao liy atin i o ‘rg atish u su llari ayrim y o rd a m c h i vosita 
b o ‘lib, 
m ashg‘ulotdagi faoliyatning xususiyatini aniqlam aydi, u ta ’lim da 
to r m a ’nodagi aham iyatga ega.
Ayrim m etodlar m ashg‘ulot ishining um um iy yo‘nalishini 
aniqlamay, balki usul sifatida nam oyon b o iad i. Masalan, mashg‘ulot 
boshida sh e’r (hikoya) o ‘qish beriladigan vazifaga bolalarning 
qiziqishini uyg‘otish uchun o ‘qilsa, boshqa m ashg‘ulotlarda esa 
sh e’r o ‘qish tarbiyachi uchun xizm at qiladi, ya'ni m ashg‘ulot 
boshlanishini tashkil qilish uchun q o ila n ila d i.
Y .B.Babanskiy tasviriy san'at m etodlarini faoliyatning um um iy 
xarakteriga qarab, 3 guruhga klassifikatsiyalagan:
1-guruh: o ‘quv-bilish faoliyatini tashkil qilish va amalga oshirish. 
Bunga o ‘quvchilarning k o ‘rgazm ali, og‘zaki, am aliy, induktiv va 
deduktiv, reproduktiv va m uam m oli-izlanuvchan ham da m ustaqil 
ishlari kiradi.
2-guruh: t a i i m berishning o ‘quv faoliyatini stim ullashtirish 
(q iziq tirish
va rag ‘b a tla n tirish ) va m otivatsiyalash (m aqsadga 
yo ‘naltirish) m etodlari. 0 ‘qishga b o ig a n qiziqishini oshirish va 
motivlashtirish; burch va javobgarlikni stimullashtirish motivlashtirish.
3-guruh: o ‘quv faoliyatida nazorat va o ‘z -o ‘zini nazorat qilish 
metodlari:
— og‘zaki nazorat va o ‘z -o ‘zini nazorat qilish;
— yozm a nazorat va o ‘z -o ‘zini nazorat qilish;
— laboratoriya am aliy nazorat va o ‘z -o ‘zini nazorat qilish;
Y.B B abanskiyning taklif qilgan bu m etodlari asosan m aktab
taiim iga m o sb o ‘lib, ularning 1-guruhidangina maktabgacha yoshdagi 
bolalarga t a iim berishda foydalaniladi, ya’nibu : ko‘rgazmah, og‘zaki,
83

---

amaliy m etodlar ham da ko‘nikm a va malakalarga ega b o iis h uchun 
qaratilgan qism an reproduktiv m ashqlardir.
M aktabgacha t a i i m m uassasasida b olalam ing m ustaqil ishlari 
k atta o ‘rin
egallaydi, faqat bu m u staq il ishlarga 
bo lalarnin g 
m urakkab m uam m oli m asalalam i yechish kirm aydi, chunki bunday 
m urakkab m asalalar uzoq vaqtni talab qiladi. Q olgan m eto dlar 
m aktabgacha yoshdagi bolalar uchu n m urakkablik qiladi, chunki 
ularn ing deyarli b arch asi m u am m o li m asalalarni yechish bilan
b o g iiq d ir. M aktabgacha ta i im m uassasasi uchun o ‘ziga xos b o ig a n
asosiy g u ru h n i o ‘yin usullari tashkil etadi va bu o ‘yinlardan turli 
m eto d lar ichida foydalanish m um kin.