|
I l l BOB. MAKTABGACHA TARBIYA YOSHIDAGl
BOLALARNI HAR TOMONLAMA TARBIYALASHDA
TASVIRIY FAOLIYATGA 0 ‘RGATISH
METODIKASINING AHAMIYATI
Rasm chizish, loydan buyum lar yasash va applikatsiya — bu tas
viriy faoliyat turlari b o ‘lib, ularning asosiy vazifasi tevarak-atrofni
obrazli aks ettirish hisoblanadi. M asalan, yozuvchining she’ri va
rassom ning asari. Tasviriy faoliyat m aktab yoshidagi bolalarni har
to m onlam a tarbiyalashda katta aham iyatga egadir. Tasviriy faoli
yat bolalarni ongli tom ondan tarbiyalashda katta aham iyat kasb
etadi. Birorta predm etni chizish yoki yasash uchun albatta u b i
lan oldindan tanishish yoki kuzatib chiqish, uning shakli, katta-ki-
chikligini, qismlarning joylashishi, rangini bilish kerak bo‘ladi. Bu
jarayonda ko‘rish, sezish, qo ‘1 harakatlari ishtirok etmay qolmay-
di. Bolalar predm et va hodisalarni kuzatish va ko‘rib chiqish ja
rayonida predm etni katta-kichik guruhlarga b o iib , uning shaklini
o ‘zgartirib, rangini turli-tum anligi bilan tasvirlaydilar. Shuningdek,
tasviriy faoliyat jarayonida bolalar turli xil m aterial (qog‘oz, b o ‘r,
b o ‘yoqlar) bilan ularning o ‘ziga xos xususiyatlari, ular bilan ish
lash texnikasi bilan tanishadilar, bu esa bolalarning aqlan o ‘sishiga
sabab b o ia d i. Tasviriy faoliyat jarayonida bolalarda fikr yuri-
tish operatsiyalari (tahlil, sintez, taqqoslash um um lashtirish)ning
rivojlanishiga imkon beradi, bu, o ‘z navbatida, bolalarning oqilo-
na o ‘sishiga olib keladi. Bu jarayonda bolalarning nutqi rivojlanadi.
Sensor tarbiyani am alga oshirishda tasviriy faoliyatning aham iya-
ti katta. C hunki bolalar predm etlar bilan uzviy b o gian ad ilar, u lar
ning o ‘ziga xos sifatlari, shakli, rangi bilan, katta-kichikligi bilan
tanishadilar, ularning farqini, o ‘xshashligini aniqlaydilar, bu esa
bolalarni sensor tarbiyalashga, ko‘rgazmali, obrazli fikr yuritishga
im kon beradi. Tasviriy faoliyat bolalarni axloqiy jih atd an tarbiya-
laydi. C hunki bolalar o ‘z ishlarida bizning hayotim izda, jam iyat-
da b o ia y o tg a n voqea-hodisalarni aks ettiradilar, ulardan m am nun
b o ia d ila r, hayajonlanadilar.
Tasviriy faoliyat jarayonida bolalarda irodaning sifatlari — bosh-
lagan ishini oxiriga yetkazish, oldiga m aqsad q o ‘yib, o ‘shani ba-
jarishga tom on intilish, qiyinchiliklarni yengish, o ‘rtoqlariga yor-
dam lashish kabi xususiyatlar tarbiyalanadi. Jam oa ishini yaratish
45
jarayonida bolalarga bir-biriga yordam , kelishib ishlash kabi sifat-
lar tarbiyalanadi. Bolalarda, ishni baholash jarayonida, bolalarni
o'rtoqlarining ishga nisbatan real m unosabatda b o ‘lish, to ‘g‘ri b a
holash, o ‘z ishidan va o ‘rtoqlarining ishidan xursand bulish kabi
axloqiy sifatlar tarbiyalanadi. Tasviriy faoliyat bu bolalarni o ‘z ol
diga q o ‘ygan maqsadlarini bajarishda tinm ay m ehnat qilishga un-
dovchi faoliyat hisoblanadi. Bolalarda m ehnat ko'nikm alarini
o ‘stirish, tarbiyalash kerak, faqat navbatchilik orqali b a ’zi bolalar
da emas, balki, har bir bolada. Tasviriy faoliyat bolalarga estetik
tarbiya berishning asosiy vositasi hisoblanadi. H ar bir predm etning
katta-kichikligini, rangini, shaklini, fazoda joylashishini ajratish, bu
estetik sezgining b o ‘laklari hisoblanadi. Bolalarda estetik sezgining
rivojlanishi — bu rangi, ritmi, proporsiyani chuqurroq sezish b i
lan bog‘liqdir. Bolalar rangni, shaklni, uning xilma-xilligini sezsa
yoki his etsa, u shunchalik ranglar aralashmasining xilma-xilligi-
dan zavq oladi, bahram and b o ‘ladi. Bolalarda estetik sezgining
rivojlanishi, ularda predm etga va uning b a ’zi sifatlariga nisbatan
estetik baho berishga o ‘rganadilar. Ularda tasviriy san’at asarlari
ni tushunishga, ularga nisbatan his-tuyg‘uni, m unosabatni tarbiya-
laydi. Tasviriy faoliyat bolalarda badiiy-ijodiy o'stirishda m uhim
rol egallaydi. Bolaning badiiy ijodiy o ‘sishi bu obrazli fikr yuri-
tish, estetik idrok etishni va obraz yaratishda zarur bo‘lgan m ala
ka, ko‘nikm alarni egallash hisoblanadi. M asalan, tabiatga yoki is-
tiro h at bog‘iga sayr, ko‘z faslida sayohat uyushtirish. Tarbiyachi
bolalarni predm et yoki tevarak-atrofni kuzatishda paydo b o ‘luvchi
estetik his-tuyg‘u orqali, tevarak-atrofga, kishilar m ehnatiga to ‘g‘ri
baho berish, vatanga nisbatan m uhabbat kabi sifatlarni tarbiyalash
m um kin. Bolalarni o ‘z ishini yana ham chiroyli va yaxshi bajarish,
boshqalarga yoqadigan, ularni ko‘rganda quvonadigan qilib yara-
tish bu badiiy, axloqiy tarbiyalaslming asosiy vazifasi hisoblanadi.
M aktabga bolalarni tayyorlashda tasviriy faoliyat katta aha-
miyat kasb etadi. Rasm, loy, qurish materialllari b o ‘yicha bilim,
m alakalarini egallash m aktabda tasviriy faoliyat darslari va m ehnat
darslarini muvaffaqiyatli egallashlariga asos b o ‘ladi. U larni o ‘quv
faoliyatiga tayyorlaydi: pedagogni tinglashga, uning ko‘rsatm alarini
bajarishga o ‘rgatadi. Oldiga q o ‘yilgan vazifani hal etishda, uning
asosiy va m uhim hal etish y o ilarin i izlab topish bu o ‘quv faoliyat
ning asosiy sababchilaridan biridir. Tasviriy faoliyat jarayonida o ‘z
46
ishini nazorat qilib borish, m aktabda vazifalarni bajarishda ham
rol o ‘ynaydi. Shuningdek, bola tasviriy faoliyat jarayonida psixo-
logik jih atdan ham tayyorlanib boradi. M aktabda qiziqishga xo-
hish, yangiliklarni bilishga intilish, maqsad sari intilish, tartibli hol
da shug‘ullanish va shu kabilar. Shunday qilib, tasviriy faoliyat ja
rayonida olgan m alakalar bolalam i m aktab hayotiga tezda kirishib
ketishiga asos b o ‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
