М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

ФЕЪЛНИНГ НОАНИҚ ШАКЛЛАРИ
(NON-FINITE FORMS OF THE VERB)


ИНФИНИТИВ (THE INFINITIVE)


УМУМИЙ МАЪЛУМОТЛАР


§ 161. Инфинитив (феълнинг ноаниқ шакли) шахс ва сонни кўрсатмасдан, фақат иш-харакатни номлайдиган шахссиз феъл шаклини англатади. Инфинитив нима қилмоқ? сўроғига жавоб бўлади: to read ўқимоқ; to write ёзмоқ; to buy сотиб олмоқ; to sell сотмоқ.
Инфинитивнинг формал белгиси бўлиб мустақил холда маънога эга бўлмаган ва урғу қабул қилмайдиган to юкламаси хисобланади. Лекин кўпгина холларда to юкламаси инфинитивдан олдин тушириб қолдирилади (ушбу холат кейинги мавзуларда тушунтириб ўтилади).
Инфинитив феълдан ясалган отдан келиб чиққан бўлиб, ушбу сўз туркуми хусусиятларини сақлаб қолган ва гапда от бажарадиган синтактик вазифаларни бажаради. Бу жихатидан инфинитивнинг вазифалари герундийнинг вазифалари билан ўхшашдир.
Инфинитив гапда қуйидаги вазифаларни бажариши мумкин:

1. 
   Э г а:
   

To skate is pleasant. Конькида учиш ёқимли.

2. 
   К е с и м н и н г ф е ъ л б ў л м а г а н қ и с м и:
   

Your duty was to inform me about it immediately. Вазифангиз мени у хақида зудлик билан хабардор қилиш эди.

3. 
   Қ ў ш м а ф е ъ л к е с и м н и н г қ и с м и:
   

She began to translate the article. У мақолани таржима қилишни бошлади.

4. 
   Т ў л д и р у в ч и:
   

I asked him to help me. Мен ундан ёрдам беришини сўрадим.

5. 
   А н и қ л о в ч и:
   

He expressed a desire to help me. У менга ёрдам бериш истагини билдирди.

6. 
   Х о л:
   

I went to the station to see off a friend. Мен дўстимни кузатиб қўйиш учун вокзалга бордим.
Инфинитивнинг феъллик хусусиятлари қуйидагиларда ифодаланади:

1. 
   Инфинитив воситасиз тўлдирувчига эга бўлиши мумкин:
   

I told him to post the letter. Мен унга хатни жўнатишни буюрдим.

2. 
   Инфинитив равиш билан аниқланиши мумкин:
   

I asked him to speak slowly. Мен ундан секин гапиришни сўрадим.

3. 
   Инфинитив замон ва нисбат шаклларига эга.
   

Инглиз тилида ўтимли феъллар аниқ нисбатда инфинитивнинг тўртта, мажхул нисбатда эса иккита шаклга эга¹²:

	Active	Passive
Indefinite	to ask	to be asked
Continuous	to be asking	-
Perfect	to have asked	to have been asked
Perfect Continuous	to have been asking	-