М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

ЁРДАМЧИ ВА МОДАЛ ФЕЪЛЛАРНИНГ ОЛДИНРОҚ ИШЛАТИЛГАН ФЕЪЛ-КЕСИМНИ ТАКРОРЛАМАСЛИК УЧУН ҚЎЛЛАНИЛИШИ

§ 158. Агар гапнинг кесимини, ушбу гапдан олдин келган гапнинг кесими ифодалаган (худди ўша замондаги) феъл билан ифодалаш лозим бўлса, гапда фақат олдинги гапнинг феъл-кесими таркибига кирган ёрдамчи ёки модал феълнинг ўзи ишлатилади. Кесим вазифасини бажариб ёрдамчи ёки модал феъл ўзига урғу қабул қилади.

§ 159. Ёрдамчи ёки тўлиқсиз феълларнинг бундай қўлланилишидан қуйидаги ўринларда фойдаланилади:

1. 
   У м у м и й сўроқларга қ и с қ а ж а в о б л а р д а ишлатилади:
   

D o you speak English? - Yes, I do.
Сиз инглизча гапирасизми? - Ха, гапираман.
- No, I don’t.
- Йўқ, гапирмайман.

Have you seen Helen? - Yes, I have.
Еленани кўрдингизми? - Ха, кўрдим.
- No, I haven’t.
- Йўқ, кўрмадим.
Did you call on your friend yesterday? - Yes, I did.
Кеча дўстингизникига кирдингизми? - Ха, кирдим.
- No, I didn’t.
- Йўқ, кирмадим.
Will he ask her about it? - Yes, he will.
У ундан бу хақида сўрайдими? - Ха, сўрайди.
- No, he won’t.
- Йўқ, сўрамайди.
Can you lend me your dictionary? - Yes, I can.
Луғатингизни менга бериб тура оласизми? - Ха, бериб тура оламан.
- No, I can’t.
- Йўқ, бериб тура олмайман.
2. Эгага қаратилган м а х с у с сўроқларга қ и с қ а ж а в о б л а р д а ишлатилади:
Who knows that man? - I do¹¹.
Бу одамни ким билади? - Мен биламан.
- Helen does.
- Елена билади.
Who invented the radio? - Popov did.
Радиони ким ихтиро қилган? - Попов ихтиро қилган.
Which of you will help me? - Peter will.
Қайси бирингиз менга ёрдам берасиз? - Петр ёрдам беради.
How many students in your group - All of them have.
have read this book?
Гурухингиздаги нечта талаба ушбу - Уларнинг барчаси ўқиб чиқди.
китобни ўқиб чиқди?
3. Б ў л а к л и с ў р о қ л а р д а:
He speaks French well, doesn’t he? У французчада яхши гапиради, шундай эмасми?
He doesn’t speak French well, does he? У французчада яхши гапирмайди, шундай эмасми?
He went there, didn’t he? У у ерга борди, шундай эмасми?
He didn’t go there, did he? У у ерга бормади, шундай эмасми?
You can’t do that, can you? Сиз буни бажара олмайсиз, шундай эмасми?
You can do that, can’t you? Сиз буни бажара оласиз, шундай эмасми?

4. 
   Сухбатдош томонидан айтилган гапга нисбатан ажабланишни ифодалаш учун ишлатиладиган Do I? Don’t I? т и п и д а г и қ и с қ а с ў р о қ л а р д а ишлатилади. Бундай сўроқлар ўзбек тилидаги Нахотки? Шундайми? Ростданми? қисқа сўроқларига мос келади:
   

• 
  You look very tired. - Чарчаган кўринасиз.
  
•