M. Mirsaidov

Ishchi kuchlari migratsiyasining xalqaro markazlari AQSh, Kanada, Avstraliya

AQSh dunyodagi eng rivojlangan mamlakat sifatida dunyoning turli burchaklaridan yuqori malakali, malakaga ega bo’lmagan ishchi kuchlarini o’ziga jalb qilib kelmoqda. Har yili AQShga keluvchi muhojirlar soni dunyoning boshqa mamlakatlariga keluvchi migrant-larning umumiy sonidan ko’plik qiladi. 90-yillarning o’rtalarida AQSh va Kanadaga keluvchi muhojirlar soni yiliga 900 ming kishi-ni tashkil etdi. Shundan, AQShga har yili qonuniy ravishda 740 ming muhojir keladi, Xorijiy ishchilarning ko’pchiligi soni qish-loq xo’jaligi ishlariga jalb qilinadi. AQShda har doir yuqori ma-lakaga ega bo’lgan mutaxassislarga, ishchilarga, menejer, tibbiyot xodimlariga, boshlang’ich fan sohasi olimlariga talab katta bo’lgan.
Avstraliyaning immigratsion siyosati immigrantlarning as- similyatsiyasi asoslangan. 50-60-yillarda Osiyo va Markaziy Evropa, birinchi navbatda Italiya, Gretsiya, Yugoslaviyadan muhojirlar jalb qilingan. 70-yillarda asosan, Osiyo va Janubiy Osiyo mamlakat-lariga yo’naltirildi. 80-yillar boshlariga kelib esa migratsiya siyo-sati Avstraliya iqtisodiyotiga investitsiya qiluvchi biznesmenlarni rag’batlantirish orqali jalb qilishga qaratilgan edi.
G’arbiy Evropa Evropadagi rivojlangan mamlakatlarga mehnat migratsiyasi oqimi arab mamlakatlaridan, Shimoliy Afrika va yaqin Sharq, sharqiy Evropa mamlakatlari va MDH mamlakatlariga yo’nal-tirilgan. Faqatgina Evropa Ittifoqining o’zida immigrant va ular oila a’zolarining soni 13 mln. kishini tashkil qiladi. Belgiya va Niderlandiyada chet ellardan kelgan ishchilarning eng ko’p qismi tabiiy boyliklarni qazib olish va ularni qayta ishlash tarmoq-larida ishlaydi. Daniya va Germaniyada ishlab chiqarishga, Frantsiya va Lyuksemburgda qurilish, Buyuk Britaniyada xizmat ko’rsatish sohasiga jalb qilingan. Yaqin vaqtlargacha chet eldan kelgan ishchilar asosan qo’l mehnati talab qiladigan (qurilish, xizmat sohalari) tarmoq-larida, shuningdek, inson hayoti uchun xavfli hisoblangan tarmoqlar, qora ishlar yoki mahalliy ishchilarning or qiladigan ishlarga jalb qilinar edi. Ana shunday ishlarda ishlayotgan ishchilarning 70%ni asosan chet ellardan kelgan ishchilar tashkil etgan. 1993 yili ES mamlakatlarining yagona bozori tashkil etilishi bilan migratsiya siyosatida o’zgarishlar yuz berdi. Ular prognozlashtirgan iqtisodiy yuksalish yangi ishchi o’rinlarini yaratish imkonini berishga asos-langan edi. Bu holda yangi migratsiya «60–yillardagi migratsiya»ga o’x-shash bo’lmasligi, uchinchi mamlakatdan keladigan oqimni qisqarti-rish edi. Barcha yangi
ishchi o’rinlarining 40% Buyuk Britaniya, Ger-maniyada vujudga keltirilish kerak edi, yangi tashkil etilgan ishchi o’rinlarining 25 foizi sanoat sohasida va 50% savdo, transport, qurilish sohalarida tashkil etilishi kerak edi. Bu mamlakatlarda asosiy e’tibor mehnatini tejash texnologiyasiga va ayollar mehna-tiga qaratilgan edi. Yaxshi malakaga ega bo’lgan ishchilarning yomon tashkil etilgan ommaviy migratsiyasi o’z o’rnini maqsad sari yo’nal-tirilgan jamoa shartnomasi asosida yondoshiga bo’shatib berishi kerak edi; bu – yuqori malakali mutaxassislarni jalb qilishning yagona yo’li edi. Xizmat ko’rsatishdagi bosh yo’nalish, ishchi va muta-xassislarni qayta taqsimlashda ham shu yo’l tutiladi.