M. Mirsaidov

I bob. XALQARO IQTISODIY MUNOSABATLARNING HOZIRGI ZAMONDAGI ROLI VA AHAMIYaTI

1. 
   Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning mohiyati, rivojlanish bos- qichlari
   
2. 
   O’zbekiston jahon xo’jaligi tizimida
   
3. 
   O’zbekistonda tashqi iqtisodiy faoliyatni boshqarish tizimi
   
4. 
   O’zbekistonning tashqi iqtisodiy siyosati va uning amalga oshi -rilishi
   

   1. Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning mohiyati, rivojlanish bosqichlari

Ma’lumki, har bir davlat boshqa davlatlar bilan mahsulot ayirboshlashni yo’lga qo’ymasdan turib, iqtisodiy faoliyat yurita olmaydi. Tovar ishlab chiqarishning vujudga kelishi va rivojla-nishi xalqaro savdo munosabatlarini keltirib chiqardi. Ishlab chiqarish kuchlarining taraqqiy etishi, bir tomondan, ishlab chiqa-rish hajmini kengayishga olib kelgan bo’lsa, ikkinchi tomondan, mamlakatlararo xo’jalik aloqalarining yanada chuqurlashuviga imkon tug’dirdi. Bu, o’z navbatida, yoqilg’i, turli xildagi xom ashyolarga, mashina, asbob-uskunalarga bo’lgan talabni keskin oshirib, tashqi savdo-sotiqni rivojlantirish, mahsulotlar ayirboshlashni muhim ekanligini taqozo qiladi hamda xalqaro iqtisodiy munosabatlarda qatnashishni zaruriyatga aylantiradi.
Hozirgi sharoitda tashqi iqtisodiy munosabatlar yanada muhim ahamiyatga ega bo’lib bormoqda. Fan-texnika taraqqiyoti iqtiso-diyotdagi strukturaviy o’zgarishlar rivojlangan mamlakatlarda yangi tarmoqlar, ishlab chiqarishlarning paydo bo’lishiga olib keldi. Bu esa ba’zi xom ashyo turlari, yoqilg’i-energetika mahsulotlari importini ko’payishiga, mahsulotlar sotish bozorlarini milliy chegaralardan ko’ra kengaytirishga olib keldi.
Umuman olganda, jahon ishlab chiqarishining va jahon savdosining asosiy o’sishi XX asrning II yarmiga to’g’ri keladi. Agarda 1900-1950 yillar ichida jahon yalpi ichki mahsuloti va savdo 3 martaga ko’paygan bo’lsa, keyingi o’n yilliklarda (1950-2000 yy.) jahon ishlab chiqarish va eksporti mos ravishda 6 va 11 martadan ko’proqqa oshdi (1-jadval).
1-jadval