M. Mirsaidov

VII bob. IShChI KUChLARINING XALQARO MIGRATSIYASI

1. 
   Ishchi kuchlari migratsiyasining mohiyati, sabablari va shakl-lari
   
2. 
   Iqtisodiy nazariyalar va mehnat migratsiyasining samarador-ligi
   
3. 
   Ishchi kuchlari migratsiyasining zamonaviy xalqaro markazlari
   
4. 
   Migratsiya oqimini davlat va xalqaro tashkilotlar tomonidan tartibga solinishi
   
5. 
   O’zbekiston xalqaro migratsiya jarayoni tizimida
   

   1. Ishchi kuchlari migratsiyasining mohiyati, sabablari va shakllari

Ishchi kuchlarining xalqaro migratsiyasi mehnatga layoqatli aho- lining ish qidirib bir mamlakatdan boshqa bir mamlakatga ko’chib yurishidir. Siyosiy-iqtisodiy nuqtai nazardan qaraganda mehnatning harakati iqtisodiy sektorda kapital oqimini ham keltirib chiqa-radi. Mehnat imgratsiyasi oqimi mamlakatlardagi turmush daraja-sidan kelib chiqadi.
YaIMning aholi jon boshiga to’g’ri kelish nisbati AQSh bilan Meksikada 6:1, Germaniya bilan Polshada 11:1. Bu nisbatdan ko’ri-nib turibdiki, Amerikada aholi jon boshiga to’g’ri keladigan YaMM Meksikaga qaraganda 6 baravar ko’p, Germaniyada Polshaga qaraganda
11 marta ko’p. Ishchi kuchlarini qabul qilib olayotgan ko’pgina mamlakatlarda aholi jon boshiga YaIM ishlab chiqarish ko’rsatkichi 7 ming AQSh dollariga to’g’ri keladi. Lekin, iqtisodiy kategoriya bi-lan birga ishchi kuchi migratsiyasi milliy, ijtimoiy, siyosiy urf-odat bilan ham bog’liq. Emigrantlarning ko’chishi o’z mamlakatidagi turmush darajasi bilan ko’chib bormoqchi bo’lgan mamlakatdagi aholi turmush darajasini taqqoslab ko’rilganda sodir bo’ladi.
Hozirgi zamon xalqaro migratsiyasi asosan har bir mamlakatning rivojlanish darajasi hamda jahon xo’jaligining shu mamlakat iq-tisodiga mos kelishiga bog’liq. Hozirgi paytda ishchi kuchlarini eksport qilish aksariyat mamlakatlarning tashqi iqtisodiy faoliya-tidagi keltiruvchi sohalaridan biri bo’lib qolmoqda.
Shu bilan birga, ishlab chiqaruvchi va moliyaviy kapital hajmi-ning mamlakatlar bo’ylab ko’rishi tez o’sib borayotgan sharoitda ishlab chiqarishning asosiy omili bo’lgan mehnat resurslarining global bozorini shakllantirish jarayoni ancha sekin kechmoqda. Shuni ta’kidlash lozimki, aynan aholi migratsiyasi tufayli jahon globa-lizatsiyasi vujudga keldi.
Globalizatsiya davrining kirib kelishi bozor rivojlanishining ijtimoiy yo’nalishi rivojlangan mamlakatlarda odatiy hol bo’lib qoldi. Mamlakat hukumatlari ijtimoiy ko’rsatkichlar – ishsizlik darajasi, ish haqi dinamikasi, sog’liqni saqlash va ta’lim holati, millatlararo o’zaro munosabatlar va boshqalarni o’z siyosati va umuman jamiyatning rivojlanishini baholashda ustuvor sifat deb qaramoqdalar. Tabiiyki, har qanday mamlakatlar mehnat bozoriga bunday yondashuvda chet elliklarning kirishi uchun ochiqlik va qulay-lik oldingi asrning 70-80 yillaridagi kabi bo’lmay qoldi.
Ishchi kuchining migratsion oqimi rivojlanayotgan jahon aholi-si hisobiga shakllandi va shakllanmoqda. Buning asosiy sababi–mehnatga haq to’lash darajasidagi farqdir. Bu farq donor-mamlakat-lar va qabul qiluvchi mamlakatlarda bir necha o’n martagacha etadi. Uchinchi dunyo mamlakatlaridan immigrantlarning ommaviy oqimi, bir tomondan, rivojlangan mamlakatlar milliy iqtisodiyotining past mavqeli sohalarida arzon ishchi kuchining etishmasligi muammo-sini hal etishga imkon berdi, boshqa tomondan ko’plab ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni yuzaga keltirdi.

16. 
    jadval