M. Mirsaidov

VI bob. KAPITALNING XALQARO HARAKATI VA SSUDA BOZORLARI

1. 
   Kapital chiqarish mohiyati, asosiy shakllari va zamonaviy xusu- siyatlari
   
2. 
   Xalqaro kredit mohiyati va asosiy turlari
   
3. 
   Xalqaro kapital bozorlari
   
4. 
   O’zbekistonda chet el investitsiyalari
   

   1. Kapital chiqarish mohiyati, asosiy shakllari va zamonaviy xususiyatlari

Chetga kapital chiqarish yoki kapital eksporti deganda muayyan mamlakatning milliy aylanmasidagi kapitaldan bir qismi yoki to-var ko’rinishida yoki pul shaklida boshqa bir mamlakatning ishlab chi-qarish jarayoniga jalb etilishi tushuniladi, ya’ni boshqa mamlakat muomalasiga ko’chirilishidir. Chetga kapital chiqarish dastlab ayrim sanoati rivojlangan mamlakatlar tomonidan amalga oshirildi. Ja-hon xo’jaligi xalqaro iqtisodiy munosabatlarning rivojlanishi bu jarayonning geografiyasini yanada kengaytirdi. Hozirgi paytda kapi-tal chiqarish iqtisodiyoti jadal rivojlanayotgan har bir mamlakatga xos bo’lib qoldi.
Kapital chiqarishning asosiy sababi muayyan bir mamlakatga nisbatan kapitalning ortiqchaligi ko’proq jamg’arilishi va uning ortiqcha qismidan tadbirkorlik foydasiga yoki foiz olish maqsadida chet mamlakatlarga ko’chirilishi hisoblanadi.
Shu bilan bir qatorda, chetga kapital chiqarishga quyidagilar ham sabab bo’ladi:

• 
  jahon xo’jaligining turli bo’g’inlarida kapitalga bo’lgan ta-lab va taklifning bir-biriga mos tushmasligi;
  
• 
  mahalliy bozorni monopollashuvining mavjudligi imko-niyatini;
  
• 
  arzonroq ishchi kuchiga va xom ashyoga ega mamlakatlarning mav- judligi;
  
• 
  kapital qabul qiluvchi mamlakatda qulay investitsion muhit-ni yaratilganligi.
  

Kapital eksporti quyidagi omillar bilan rag’batlantiriladi:

• 
  milliy iqtisodiyotlarning o’zaro aloqalari va o’zaro bog’liq-liklarini o’sib borayotganligi.
  
• 
  xalqaro sanoat kooperatsiyasi, TMKlarning rivojlanishi.
  
• 
  sanoati rivojlangan mamlakatlarning ichki iqtisodiy siyosati.
  
• 
  rivojlanayotgan mamlakatlarning iqtisodiy hulq–atvori;
  
• 
  ekologik omillarning ta’siri.