М. Г. Давлетш ин, Ш. Д устм ухам едова, М. М авлонов, С. Т уйчиева, М. Д ж ум абаева



Download 5,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet36/93
Sana02.07.2022
Hajmi5,06 Mb.
#730775
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   93
Bog'liq
Ёш ва педогогик психология

ходисаларни 
акс 
эттириш
пассив 
ж араёни эм ас, 
балки 
фаол, 
ижодий 
яратувчанлик жараёни 
эканлигидан далолат беради.
Болалар уйин фаолиятининг яна бир хусусияти бу уйин жараёнида боланинг
киладиган хатти -харакатлари ва бажарадиган ролларининг купинча умумийлик
характерига эга булишидир. Буни шундай тушуниш керакки, бола узининг турли-
тумзн уйинларида факат узига таниш булган ёлгиз бир шофёрнинг, врачнинг,
мияииионернинг, тарбиячининг, учувчининг хатти-харакатларнигина эмас, балки
умуман шофёрларнинг, врачларнинг, тзрбиячиларнинг хамда учувчиларнинг хатги-
харакатларини акс этгиради. Албатта, турмуш тажрибалари ва фаолиятлари
доираси чекланган кичик ёшдаги болалар (баъзан кичик гурух болалари хам)
узларининг уйинларида конкрет одамларни ва уларнинг харакатларини акс
эттирадилар холос. Масалан, (ойисиии, дадасини, акасиии, тарбиячисини ва шу
кабиларни). Урта ёки катта богча ёшидаги болаларнинг уйинларида эса бундай
образлар умумийлик характерига эга була бошлайди.
Богча ёшидаги болаларнинг уйинлари атрофдаги нарса ва ходисаларни
билиш куроли булиши билан бирга, юксак ижтимоий ахамиятга хам эга, узгача килиб
айтганда, уйин кудратли тарбия куролихамдир. Болаларнинг уйинлари оркали уларда
ижтимоий фойдали, яъни юксак инсоний хислатларни тарбиялаш мумкин. Агарда биз
42


болаларнинг уйин фаолиятларини таш каридан кузатсак, уйин жараёнида уларнинг 
барча шахеий хусусиятлари (характер кимнинг нимага купрок кизикиши, 
кобилияти, иродаси, темперамента) яккол намоён булишини курамиз. Шунинг учун 
болаларнинг уйин фаолиятлари, уларнинг индивидуал равишда урганиш учун жуда 
кулай воситадир. Кичик мактабгача ёшдаги болалар одатда узлари ёлгиз уйнайдилар. 
Предметли ва конструкторли уйинлар оркали бу ёшдаги болалар узларининг идрок, 
хотира, тасаввур. тафаккур хамда харакат лаёкатларини рнвож лантирадилар. 
Сю ж етли-ролли уйинларда болалар, асосан, узлари хар куни кураётган ва 
кузатаётган катгаларнинг хатти— харакатларини акс эттирадилар. 4-5 ёшли 
б олаларнинг уйини аста-секинлик билан ж амоа ш аклига эга булиб боради.
Болаларнинг 
индивидуал 
хусусиятларини, 
уларнинг 
жамоа 
уйинлари 
давомида 
кузатиш кулайдир. Уз уйинларида болалар катгаларнинг предметларга 
муносабатинигина эмас, балки купрок уларнинг узаро муносабатларини хам акс 
эттирадилар ва уларга таклид этадилар. Ш унингдек, жамоа уйинларида болалар 
бнр гурух одамларнинг мураккаб хаётий фаолиятларини акс эттирадилар, Масалан, 
«поезд» уйинини олайлик. Бунда машинист, паровозга кумир ёкувчи, проводниклар, 
контролёр, кассир, станция ходимлари ва йуловчнлар булади. Болаларнинг мана шу 
каби жамоа уйинлари артистяарнииг фаолиятига ухшайди. Чунки, жамоа уйинндаги 
хар бир бола уз ролини яхши адо этишга интшшши билан бирга, уйиннинг умумий 
мазмунидан хам четга чикиб кетмасликка тиришади. Бу эса, хар бир боладан 
Узининг бутун кобилиятини ишга солишни талаб этади. Маълум ролларга булинган 
жамоа уйин, болалардан катьий коидаларга буйсунишини ва айрим вазифаларни 
талаб доирасида бажаришни такозо этади. Шунинг учун болаларнинг бундай жамоа 
уйинлари психологик жихатдан катта ахамиятга эга. Чунки, бундай уйинлар 
болаларда иродавийлик, хушмуомалилик, уйин коидаларига, тартиб-интизомга 
буйсунган ва шу 
каби 
б о ш к а 
и ж о б и й
х и с л а тл а р н и
т а р б и я л а й д и
ва 
ривожлантиради.
К атта богч а ёшида сю ж етли-ролли уйинлар эса уз мавзусининг бойлиги ва 
хилма-хиллиги билан фаркланади. Бу уйинлар жараёнида болаларда сардорлик 
хусусияти ю зага кела бошлайди, уларда ташкилотчилик куникма ва малакалари 
ривожлана бошлайди.
Мактабгача ёшдаги болалар шугулланадиган ижодий фаолиятлар орасида 
тасвирий санъатнинг хам ахамияти жуда каттадир. Боланинг тасаввур этиш 
характерига кура, унинг атроф хаётни кандай идрок этиши, хотира, тасаввур ва 
тафаккур хусусиятлари га бахо бериш мумкин. Катга богча ёшидаги болалар чизган 
расмлар уларнинг ички кечинмалари, рухий холатлари, орзу, уммд ва эхтиёжларини 
хам акс эттиради.
Бу ёшдаги болалар раем чизишга нихоятда кизикадилар. Раем чизиш болалар 
учун уйин фаолиятининг узига хос бир шакли булиб хисобланади. Бола аввало 
кураётган нарсаларини, кейинчалик эса узи биладиган, хотирасидаги ва узи уйлаб 
топган нарсаларни чизади.
Катта мактабгача ёшдаги болалар учун мусобака жуда катта ахамиятга эга 
булиб, айнан шундай уйинларда муваффакиятга эришишга харакат килиш 
хусусияти 
шаклланади ва мустахкамланади. Бу ёшдаги болаларнинг 
энг яхши


дакикалари мусобака уйннларидаги ютиш ва муваффакиятларидир.
Катта мактабгача ёшдаги болапар учун мусобакалар жуда катта ахамиятга эга 
булиб, айнан шундай уйинларда муваффакиятга эркшиш мотивлари шаклланади ва 
мустахкамланади.
Катта богча си;яда конструкторлик уйинлари аста-секиатик билан мехнат 
фаолиятига айланиб боради, 5'йинда бола содда м ехнат куникм а ва малакалариии 
эгаллай бошлайди, предметларнинг хоссаларини а игл а г, бош лайди, амалий 
тафаккур намуналари ривожлана боради.
3-7 ёшли болаларнинг психик ривожланишида бадиий-ижодий фаолият тури 
булган мусиканинг ахамияти хам жуда каттадир. М уеика оркали болалар ашула 
айтиш га, мусика охангига мос -ритмик харакатлар килиш га урганадилар. 3-7 ёшли 
даврида болаларнинг асосий фаолияти куйидаги кетма-кетлккда кечади;

Download 5,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish