М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

G
>
f+R ,+P o
 
(12.8)
bo’lsa kessonning o‘z og'irligi ta’sirida cho’kishi yuz 
beradi.
Agar
G = / + Rs + P0 
(12.9)
bo'lganda, kesson joyidan qo'zg'almaydi. Uning siljishi 
uchun 
Rs ning miqdorini kamaytirishga to'g'ri keladi.
Agar
G < / + R , + P o .  
(12.10)
bolsa kessonning siljishini ta’minlash uchun havo 
bosimini kamaylirish yo'lini izlash lozim.
1 7 2

---

13 bob. B O ’ SH Z A M IN L A R IN 1 SU N ’ IY
M U S T A IIK A M L A S II U S U L L A R I
13.1 Umumiy m a ’ lu m otlar
Mustahkamlik va yuk ko'tarish qobiliyati nuqtai nazaridan inshoot barpo etish 
uchun yaroqsiz bo'lgan tabiiy gruntlar 
bo'sh gruntlar
deb ataladi. Ulardan zamin 
sifatida foydalanish uchun sun’ iy usullar yordamid mustahkamligini oshirish talab 
etiladi.
Shuni ta’kidlash lozimki, bo’sh gruntlar deganda nafaqat tabiiy bo'sh tuzilmali 
gruntlar, 
balki 
nisbatan 
mustahkam 
gruntlami 
ham 
quyidagi 
hollarda 
mustahkamlashga to 'g 'ri keladi:
1. Inshootdan tushayotgan 
bosimning miqdori zaminning yuk ko'tarish 
qobiliyatidan ortiq 
bo'lib, poydevor tag 
yuzasini 
kengaytirish, yoki uning 
chuqurligini oshirishning imkoni b o ’lmasa.
2.Gruntning fizik va mexanik ko'rsagkichlari unga qo'yilgan talablarga javob 
bermasa (yirik g'ovaklik, bo'sh tuzilma, zichlanuvchanlik, notekis cho'kish va h.k.).
Serg'ovak qumlami hamma vaqt mustahkamlash zarur, ayniqsa, zilzila sodir 
bo'luvchi 
tegralarda bu ishni bajarish birinchi navbatda talab etiladi. Suvga 
to'yingan loylar, o'ta cho'kuvchan lyoss va lyossimon gruntlar hamma vaqt 
mustahkamlanishi zarur.
Hozirgi vaqtda qurilish amaliyotida q o’ llanib kelinayotgan bo'sh gruntlami 
mustahkamlash usullarini 3 turga bo'lish mumkin:
a) b o'sh gruntlami mustahkam gruntlar bilan almashtirish, yoki ulami sun’ iy 
to'siqlar yordamida o'rash;
b) b o'sh gruntlami zichlash;
v) b o'sh gruntlami qotirish.
Sun’ iy mustahkamlash usulini tanlash masalasi, avvalo qurilish maydonining 
geologik va gidrogeologik shart-sharoitlarini chuqur o'rganishdan boshlanadi. Unda 
tanlanadigan usulning 
iqtisodiy tomonlari, qo'llanish vaqti, bajarilish tezligi, 
foydalanish uchun ashyo va moslamalaming mavjudligiga ahamiyat beriladi.
Tanlangan usulning yana bir muhim tomoni zichlangan yoki qotirilgan grunt 
mustahkamligini saqlash davomiyligidir. Bu masalani hal etishda sizot suvlarining 
zararli ta’ siri muhim ro’l o ’ynaydi.