М еханика грунтов, вклю чает в себе вопросы, касаю щ иеся видам и классиф икациям грунтов, их

= q =}{H+z)
M azkur masalani dastlab N. P. Puzirevskiy 
(1929 y), keyinchalik esa N. M. Gersevanov (1930 
y) va О. K. Frelix (1934 y) hal etishgan.
70

---

Gruntning yuqori muvozanat holatini (5 .1 2 ) ifoda shaklida yozamiz:
(5 .2 2 )
Bunda z chuqurlikda joylashgan va ko'rinish burchagi 
a
bo'lgan ixtiyoriy 
M
nuqta uchun bosh zo'riqishlar quyidagicha ifodalanadi:
Agar 
p e=c.tg
ekanligini nazarda tutib, (5.23) ifodadagi 
<
7
: va fla m in g
qiymatlarini (5.22) ifodaga qo'ysak, quyidagi kelib chiqadi:
Hosil bo'lgan ifoda gruntning yuqori muvozanat holati chegarasining 
tenglamasi deb yuritiladi, bunda z - chegaraning tik o ‘qi.
(5.24) tenglamani z ga nisbatan yechib
Hosil bo'lgan (5.26) ni (5.25) ifodaga qo'yib, uni p
0
ra nisbatai yechib. 
pi,
ning 
quyidagi qiymatini hosil qilamiz:
Qurilish mezonlari va qoidalari (QMQ) zaminlami yuk ko’tarish qobiliyatini 
hisoblashda yuqoridagi ifodadan foydalanishni tavsiya etadi. Unda gruntning yuqori 
muvozanat holati chuqurligini 
z maz=B/4 (B-
poydevoming eni) qiymatga cheklash 
nazarda tutiladi.
Prof. N. N. Maslov esa gruntning yuqori muvozanat holati chuqurligini
cr, 
=—— — (a + s\na)+y(H + z)
Я
. =
(5.23)
o-2 
=El
—
— (a
- s in
a) + y(H
+ 
z ) 
Я
- :r" sinn - sin® 
о + 
yft
+ 
yz)
= 
c.
cos


гг
V. л 
/
(5.24)
(5.25)
uning eng yuqori miqdorini, ya’ni 
Zma
ni topamiz:
(5.26)
bunda
(5.27)
(5.28)
71

---

Zmax = 
В
<59
qiymatga cheklashni targ’ib qilgan. Mazkur shart bajarilgan-da 
gruntning yuqori muvozanat holati poydevor oslki qismidan chetda bo'lib, uning 
tagidagi gruntlar faqat zichlashish deformatsiyasida bo'ladi.
Agar zaminning biror nuqtasida muvozanat holati vujudga kelish holati 
maqsadga muvofiq bo'lmasa, u holda (5.28) ifodada z ^ = 0 deb hisoblash lozim, 
ya’ni: