М е ҳ н а т т а ъ л и м и ў Қ и т и ш м е т о д и к а с и

ўткаэиш
методлари;
- Ўкитишнинг техник воситалари бнлан, ўргатувчи машиналар ишлари методлари;
- Ҳар хил тренажёрлар бнлан ишлаш методлари;
- Мехнат таълими программаси бўйича амалий ишларни бажариш методлари.
М ехлат таълимининг барча методлари шундай қўлланилиши мумкин ва керакли, 
улар ихтирочилик, рационаличаторлик малакаларини ривожлантиришга ёрдам 
берадиган бўлсин.
Д аре ўтиш методи-бу таълимнинг жараёнида укитувчи ва укувчиларнинг 
кутилган мақсадга эришишига каратилган биргаликдаги фаолият усулларидир.
Даре ўтиш методи таълим жараёнида ўқитувчи ва ўқувчининг фаолияти кандай 
бўлиши, даре ўтиш жараёнини кандай килиб ташкил килиш ва олиб бориш 
кераклигини 
хамда 
шу 
жараёнда 
ўкитувчилар 
қандай 
иш-характерларини 
бажарилиши кераклигини белгилаб беради.
Бошкача килиб айтганда, даре ўтиш методлари хар иккала фаолиятнинг яъни 
ўқитувчи 
томонидан 
укувчиларни 
билим. 
кўникма 
ва 
малакалар 
билан 
қуроллантириш хамда укувчилар томонидан ўша назарда тутилган илмий билим, 
кўннкма ва малакаларни ўзлаштириш фаолиятида қўлланиладитан йўл-йўрихларни ўз 
ичига олади.
Масалан мехнат таълими ўкитувчисининг ўқувчилар билан хамкорликда ўқув 
устахоналарида укувчиларнинг техник билимлар, кўникма ва малакалар эгаплашга, 
уларни ишлаб чиқариш касбига қиэиктиришга каратилган фаолияти мехнат 
таълимидан даре ўтиш методлари деб аталади. Уқув устахоналари машгулотларида 
ўқувчилар олган билим. малака ва кўникмалар уларни мехнатга. хаётга тайёрлайди. 
Улардаги дунёкарашни шакллантиради, мустакил билим олиш ва уни ишлаб 
чикаришга ижодий кўллаш кобилиятини тараккий эттиради.

---

Демак, даре ўтиш методи хар иккала томоннинг актив фаолияти бирлигини 
таъминлашга қаратилгандир. Бирок хар иккала фаолият хдмиша бир хил ва бир 
йўналишда бўлавермайди. Даре жараёнида ўтиладиган материалнинг характерга 
қараб, ўқитувчи ва ўқувчининг фаолияти, хатто ташки кўриниши, хатти-ҳаракатининг 
мазмуни эътибори билан хам турлича йўналишда бўлиши мумкин.
Таълим жараёнида ўкув материалнинг характерига караб танланган даре ўтиш 
методлари у ёки бу методик усул ва воситаларни ўз ичига олган бўлиши мумкин.
Уқув устахоналарида қўлланаднган мехнат таълимидан даре ўтнш методлари 
ўқувчиларга бериладиган техник билим мазмуни ва вазифалари билан мустахкам 
боглангандир. Ҳар бир мехнат таълими ўқитувчиси шуни эсдан чиқармаслиги 
лозимки, ўкув устахоналаридаги машгулотлар ва тарбия ишларининг асоси хаёт 
билан, мехнат билан муетахкам амалий фаолиятга ўргатишни талаб этади.
Уқув устахоналари машгулотларидаги ўкув материалининг характери турлича 
бўлганлиги сабабли унинг даре ўтиш методлари хам турличадир. Масалан, укитувчи 
ўқувчиларнинг билимларига таяниб янги материални баён қилишда, ўрганилганларни 
мустахкамлаш ва текширишда, ўрганилган магериаллни умумлаштиришда сухбат 
методидан фойдаланиши мумкин. «Юпка лист металл ва енмдан буюм ясаш» каби 
темага дойр янги материални ўрганишда хамда «Металларни пармалаш» ва бошқа 
темалар бўйича олинган 
билимларни мустахкалашда ва текширида; «Металларга 
станокларда 
ишлов 
бериш» 
каби 
темаларга 
оид 
ўкув 
материалларни 
умумлаштиришда сухбат ўтказиш мумкин.
Укитувчи 
сухбатга тайёрланади, яъни ўкувчиларга тушунарли, 
ишнинг 
мохиятини акс эттирадиган саволларни танлайди ва уларни максадга мувофиқ 
тартибда жойлаштиради.
Қуйида 
мехнат 
таълими 
ўкитувчиларининг 
даре 
ўтиш 
методикасини 
такомиллаштириш омилларини белгиловчи мухим вазифаларни келтирамиз:
- Даре ўтишнинг эффективлигини ошириш га ёрдам берадиган янги метод ва 
формаларни ишлаб чиқиш ва қўллаш;
- Даре ўтиш нинг бу янги метод ва формалари тарбиянинг максад ва 
вазифаларини амалга оширишга каратилган бўлиши хамда таълимнинг 
мазмунини ўзлаштириб олинишига хизмат килиниши;

---

- Дарс ўтиш методлари укувчиларнинг илмий билимлари системасини 
атрофлича чуқур ва кенг ўзлаштиришлари ва шу асосида уларда илмий 
дунёқарашни шакллантиришга хизмат килиш;
- Дарс ўтиш методлари укувчиларнинг фан асослари билан куроллантириш 
билан бир қаторда ўкувчиларга илмий билимларини турмушда куллай олиш 
кўникма ва малакалари хосил қилишларига кенг имкониятлар яратиш.
Юқорида келтирилган тартибда дарс ўтиш методларини такомиллаштириш 
замонавий иш лаб чикариш талаблари жараёнини вужудга келтириш имконини 
беради.
Педагогика олийгохларининг меҳнат таълими ёки индустриал педагогика 
қуллиётида ўкиётган бўлажак м е\нат таълими ўқитувчилари охирги курсда 
ўтказиладиган 
педагогик-практикасида 
меҳнат 
таълимидан 
дарс 
ўтишни 
такомиллаштириш йўллари, форма ва методлари ҳамда мезонлари бўйича тушунчага 
эга бўлишлари керак. Чунки меҳнат таълимидан дарс ўтишнинг турли форма ва 
методлари мавжуддир. Аммо уларни бир-биридан фарк килган холда, уни кундалик 
янгиликлар билан, янги техникалар билан, меҳнат куроллари билан, турли 
справочниклардан фойдаланиш оркали дарсни такомиллаштиришнинг ўзига хос бир 
йўналиши бор. Ана шундай жараёнини амалиётда ишлаб чикиш, дарснинг янги 
йўналишларини форма ва методларини топишга изланиш мухим аҳамият касб этади. 
Бунинг учун мехнат таълими ўқитувчисининг ўқув устахонасида техник мехнатга оид 
металларга ишлов бериш бўйича уч-тўрт дарслари куэатилади. Ана шу дарслар янги 
усул 
(метод) 
да 
ўтиб 
берилади 
ва 
анализ 
килинади. 
Анализ 
давомида 
такомиллаштириш йўллари тушунтирилади.