M. A. Yusupova San’atshunoslik iti direktori, Arxitektura doktori

I I BOB
M E’MORCHILIKNING KELIB CHIQISHI
VA UNING TARKIBIY QISMLARI
2 .1. TARIXDAN O L D IN G I DAVR M E ’M O R C H IL IG I
Ibtidoiy jamoa tuzumi. 
Tarixdan oldingi davr quyidagi asosiy bosqichlarga 
bo'lingan: qadim gi tosh davri — 
paleolit, 
yangi tosh davri — 
neolit, bronza
va 
temir 
davrlari. Shu bilan birga ularning chegaralarini aniq belgilash 
juda qiyin, chunki inson jam iyati rivoji doim bir xilda kechm agan.
Ibtidoiy jam o a tuzu m ini o'rganish u chun asosiy m anba sifatida arxeolo- 
giya yodgorliklari, etnografiya, geologiya m a ’lum otlari, antropologiya, 
mifologiya, folklor hisoblanadi.
Yer sharining turli joylarida insoniyat tarixining turli bosqichlari mavjud 
bo‘lganligini, inson hayotining yashashi, turm u sh tarzlari va odam ning 
yashash joylarining qoldiqlari k o ‘rsatadi.
Tarixda ibtidoiy odam ning texnik va m adaniy yutuqlari asosida turli 
ashyolardan foy dalanish h am d a q u ro lla r yasash texnikasi uch davrga 
bo'linadi: 
tosh, bronza 
va 
temir. 
Ibtidoiy od am lar tosh davridan boshlab 
faqat yashash u chun m o ‘ljallangan y erto 'la lar, y o g 'och, xipchin, trostnik 
va loydan qilingan uylarni qurar edilar. Tiragichli (svai) to ‘sinlarga aylanasiga 
joylashgan m aydonlarga kulbalar o 'm a tilg a n edi. Aholi atrofi yog‘och 
to'sinlar va suv toMdirilgan ch u q u r g ‘ovlar bilan qurshab olingan edi.
M .aw . 3-m ingyillikning yarm ida neolit m adaniyati Egey viloyatlari- 
dan boshlab shim olga va g£arbiy Y evropa tabiiy D unay y o 'llari va havzasi 
ham da 0 ‘rtayer dengizi orqali tarqalgan.
Ilk san ’at sifatida qurilishda nafaqat zaruriyat qonunlari avj olgan, balki 
varvarlikning eng yuqori pallasida paydo b o ‘lgan go‘zallik qonuni kuchga 
kirdi. Bronza davrida (m .a w . 2-m ing yillik) m egalitik arxitekturasi (yunon- 
cha megas — katta, litos — tosh) deb n om langan ulkan