M. A. Yusupova San’atshunoslik iti direktori, Arxitektura doktori

Suloladan oldingi davrda 
(m .a w . 5—4 m ing yil.) qadim gi daxm alarda 
ilk turar jo y uylari singari aylana yoki oval shaklda o'yilgan chuqurliklar 
bo‘lgan, tepasi chiy b o 'y ralar bilan berkitilgan edi. U ndan keyin to ‘g ‘ri 
burchakli xom g ‘isht bilan terilg an daxm alar paydo b o 'lg a n edi, y a’ni 
devorlarning tepa qismi g ‘ishtlam ing uchlari bir-birining ustiga chiqib soxta 
gum bazni keltirib chiqargan. D avr so 'ngida m ozorlarning ustiga qum dan
daxm alar joy lash tirar edilar.
Ilk hukmdorlik davrida 
(m .a w . XXX—XXVIII asr) birinchi fir’avnlar 
patriarxal 
quldorlik jam iyati paydo bcr‘lganda, m e ’m orchilikda tasviriy va 
obrazli 
vositalar ham d a q o id alar m u stah k am lan d i, diniy q o n u n iy a tla r 
o'm a tild i. 
K am bag'allarning uylari har doim gidek qam ish va loydan, boylar 
uylari esa 
yog‘och ham da xom g‘ishtdan qurilar edi. Shoh va zodagonlam ing 
daxm alari 
yer usti qism ida tarxi to ‘g ‘rito ‘rtburchak shaklda xonadan iborat 
b o ‘lib, 
ilohlar haykallari va qurbonlik u ch u n joy soxta eshiklar oldida 
m arhum
«m angu m akonga» ravona b o ‘lishga m o'ljallangan. D axm alarning 
yon id a 
m arhum ga atab jan o za m arosim lari uchun eh ro m lar qurilgan.
Qadimgi hukmronlik davrining 
(m .a w . X X V III—X X III asr) eng taniqli 
m e’m oriy obidalari — m ahobatli piram idalar fir’avnlarni ilohiylash va 
z o d a g o n la m in g
daxm alari (m astaba 3- / rasmga qarang), lotosli, palm a, 
Papirussifat ustunli ehrom lar. B o‘rtm a p ardoz sa n ’ati o ‘z rivojini topdi. 
G iz a d a
firavnlarning m ashhur piram idalari; Xeops piram idalari (m e ’m o r 
X e m iu n , 
m .a w . X XII asr), X efrena va M iqenada (2
-a
rasm ). U lardan eng 
hasham atli X eops piram idasining balandligi 150 m etrga yaqin. Qiya y o ‘lak 
fir’a v n
daxm asining m arkaziy xonasiga olib boradi (2
-a -b
rasm ). U bir- 
btfiga zich joylashgan qorishm asiz, quruq, ohaktosh bloklaridan (har biri
l l

---

2-rasm.
M isr piramidalari: 
a
— umum iy ko'rinishi; 
b
— piram idalar chizmasi; 
d
— G iza piramidasi ko'ndalang kesmasi.
2,5 to n n a) tiklangan. Piram idalarning konstruksiyalari va barch a qism lari 
m utanosiblik m oyilligi oltin kesm a m oyilligiga asoslangan, kesm aning 
b o ‘linm asi ikki teng b o 'lm ag an b o ‘lakka b o ‘linadi, ularning kichkinasi 
k attag a te g ish li, k a tta b o 'la g i esa b a rc h a q ism la r y ig 'in d isig a teng . 
Piram idalarning shakl va m utanosibligi aniq, ravon, zo ‘r ishlov berilgan, 
ular hasham atli sh o h o n a m aqbaralarning m ustah kam ham d a buyuklik 
g'oyasini ifoda etadi.