Личинка хордалилар (Urochordata) ¸ки šобиšлилар (Tunicata) кенжа типи

Olmaxonlar (Sciuridae) oilasiga 260 ga yaqin tur kiradi. Ular Avstraliya va Antarktidadan tashqari barcha materiklarda tarqalgan. Olmaxonlar oilasiga olmaxonlar, burunduqlar, yumronqoziqlar va sug’urlar kiradi. Olmaxonlarning uzunligi 20–31 sm atrofida bo`ladi. 20–30 sm li dumi sakraganda boshqaruv vazifasini bajaradi. Olmaxonlar changal tirnoqlari va vibrissalari yordamida daraxtga o`rmalab chiqishga, shoxdan–shoxga sakrashga layoqatlangan. Oddiy olmaxon (Sciurus vulgaris) nina bargli o`rmonlarda tarqalgan va daraxtlarda yashaydi.
Asosiy ozig’i ninabargli daraxtlarning mevasi va qo`ziqorin hisoblanadi. Oddiy olmaxon qishki uyquga ketmaydi. Ular Yevropa va Shimoliy Amerika o`rmonlarida keng tarqalgan. MDHda Qrimda, Kavkazda va Tyanshanda iqlimlashtirilgan.
Oddiy olmaxon mo`ynali hayvon hisoblanadi. Olmaxon juda qattiq sovuqda «gayna» deb ataladigan uyasidan bir necha kungacha chiqmaydi. Oddiy olmaxon bir yilda 2-3 marta bolalaydi, 3 tadan 10 tagacha usti yalang’och, ko`zi yumiq bola tug’adi.
Olasichqon yoki burunduq olmaxondan kichikroq, tanasi yo`l–yo`l, dumining olmaxonga nisbatan uncha baroq bo`lmasligi bilan farq qiladi. Asosan yerda va daraxtlarda yashaydi, uyasini yerda quradi. Qishda uyquga ketadi. Sibir o`rmonlarida va Yevropa sharqida Sibir burundug’i (Tamias sibiricus) uchraydi. Ov ahamiyatiga ega. Kuzda kedr yong’og’i, boshoqli va dukakklilar donini g’amlaydi.
Ko`p sonli yumronqoziqlar va sug’urlar oilaning yerda yashaydigan vakillari hisoblanadi. Yumronqoziqlarning ko`pchiligi cho`llarda bir qismi tog’larda yashaydi. Ular koloniya bo`lib, yer uyalarda yashaydi, qishda qattiq uyquga kiradi. Yumronqoziqlar g’alla ekinlarning zararkunandalari hisoblanadi. O`rta Osiyo va Qozog’istonning cho`l va dashtlarida yashovchi sariq yumronqoziq (Citellus fulvus)ning uyqusi uzoq davom etadi, uning uyqusiz davri 4 oy.
Mo`ynasi boshqa kemiruvchilar mo`ynasiga nisbatan qadrlanadi. Mavsumda bir marta ko`payadi va 6-8 ta bola tug’adi. Rossiyaning Yevropa qismi cho`llarida, Kavkazortida va Qozog’istonda kichik yumronqoziq (Citellus pygmaeus), MDHning Yevropa qismida esa chipor yumronqoziq (C.suslicus) yashaydi.
O`zbekistonda ingichka barmoqli yumronqoziq, sariq yumronqoziq, kichik yumronqoziq va relikt yumronqoziq turlari uchraydi.
Janubi-sharqiy Yevropa, Qozog’iston, O`rta Osiyo tog’larida va G’arbiy Sibir dashtlarida sug’urlar tarqalgan. O`zbekistonning tog’li hududlarida sug’urlardan qizil sug’ur (Marmota caudata) va ko`k sug’ur (Marmota menzbieri) tarqalgan. Ko`k sug’urning terisi yuqori baholanadi, yog’idan tabobatda foydalaniladi. Yumronqoziqlar va sug’urlar o`lat (chuma) va tulyaremiya kasalliklarini tarqatadi.