Lektsiya Tayanısh háreket apparatiniń jas ózgesheligi hám gigienasi

Tayanish ha`reket apparatinin` gigienasi
Balalarnin` oqiw ha`m miynet iskerlign payda etiw, oqiw ha`m miynet sharayatlarini` gigienag`a tuwri kelmesligi, klass buyimlarinin` maqsetke muwapiq bolmaslig`i, portfelini dayim bir qolda alip juriwi, uydegi turmisti sho`lkemlestiriw is orninin` gigienik tarepten tuwri kelmasligi, orin – qo`rpenin` ha`dden tisqari jumsaq ha`m tegis emes boliwi omirtqa bag`anasinin` rawajlaniw o`zgesheligine jetarlisha baha bermeslik tayanish – ha`reket apparatinin natuwri osip – rawajlaniwina alip keledi. Tayanish – ha`reket apparatinin` gigienik nizamlarina a`mel qilmasliq omirtqa bag`anasinin` rawajlaniwina, yag`niy qa`ddi – qawmettin` buziliwina alip keledi. Bularg`a eyilgen, kifotik, lordotik, skoliotik qa`ddi-qawmet deyiledi.
Iyilgen qa`ddi-qawmet balalar tik turg`anda basi bir az alding`a iyilgen, jelkeleri alding`a asilg`an, ko`kirek quwislig`i batiqraq, qarni alding`a shiqqan boladi.
Kifotik qa`ddi-qawmetli balalarda ko`kekler qanatqa uqsas koterilip turadi. Bukir halat juzege keledi.
Lordotik qa`ddi-qawmetli kisilerde gewdesinin` arqa bolimi tegis, ko`kirek quwislig`i jalpaq, qarni alding`a shiqqan boladi, omirtqa bag`anasinin` bel bolimi normadan ko`prek alding`a bugiliwi guzetiledi.
Skolioz deb ataliwshi qa`ddi-qawmetli balalarda tik turg`anda jelkelardin` biri pas, biri joqari, ko`kirekleri ham pas, joqari bolip, ko`kirek quwislig`inin` bir tarepi batiqraq, ekinshi tarepi batiqraq halatta boladi. Qa`ddi-qawmettin` buziliwi tek sirtqi ko`rinisin emes, balki ishki organlar (okpe, jurek, bawir, buyrek, asqazan ha`m ishek kabiler) din` rawajlaniwi ha`m funksiyasina ham jaman ta`sir korsetedi.
Balalarda omirtqa bag`anasinin` normal formalaniwi ushin to`mendegi gigienik qag`iydalarg`a amel qiliw kerek; balani jasliqtan tegis ha`m bir az qattiqraq to`sekte uyqilawg`a uyretiw, jastiq paslew boliwi kerek; balani 6 ayliq bolg`ansha otkizbeslik, 10 ayliq bolg`ansha ayag`inda uzaq waqit tik turg`izbasliq kerek; kishi jastag`i balalar, baslang`ish klass o`qiwshilari uzaq waqit bir jerde otirmaslig`i, tik turmaslig`i, uzaq jerge juwirmaslig`i, awir juk ko`termesligi, dayim bir qolda is qilmawi kerek; O`qiwshilar boylarina mas parta, stol-stullarda otirwi kerek, parta, stol-stulda otirg`anda gewdesi tik, jelkeleri bir tegis, beli stul yaki parta su`yenshig`ina su`yenip turiwi, ayaqlari dizze buwininda tuwri mu`yesh payda qilip, bugilgen, ko`kirek penen parta qirinin` arasinda 3-5 sm. ge jaqin araliq boliwi kerek.
Jalpaq ayaqliq. Adam tabannin` paski bolimi tayanish-ha`reket sistemasin` resseri waziypasin atqaradi .Balalar uzaq waqit tik turg`anda, awir juk kotergende, tor ayaq kiyim kiygende ayaq panjesi gumbezi jalpaqlanadi, natiyjede jalpaq ayaqliq kelip shig`adi. Jalpaq ayaqliq natiyjesinde ayag`inin` taban- panje ha`m baltir bulshiq etlerine awriq boladi. Jalpaq ayaqliq tuwma ha`m hayatta arttirilg`an boladi. Jalpaq ayaqliqtin` tuwlig`anan keyin juzege keliwi sebebleri to`mendegilerden ibarat: balani ju`da jaslig`inan (8-10 aylig`inan) baslap jurgiziw, uzaq waqit tik turg`iziw, jas balag`a okshesi jumsak ayaq kiyim kiygiziw, o`qiwshilardin` ku`n boyi o`kshesiz sport ayaq kiyimde juriwi, o`kshesi ulken, ushi tar ayaq kiyimlerdi kiyiw, awir juk ko`teriw.
Mine usilar esabina bolip, jalpaq ayaqliqti aldin aliwg`a itibar beriw kerek. Sol menen bir qatarda ma`mleketimiz tarepinen arnawli ayaq kiyimlerdi islep shig`ariw maqsetke muwapiq