Laboratoriya jumıs №1

Mikroorganizmlerdin` pigment payda etiwi. Suw, topıraq, hawada jasaytug`ın bakteriya ha`m zamarrıklardın` ayırım tu`rleri pigment payda etiw ka`siyetine iye; qattı azıqlıq ortalıqta koloniyalar qızıl (Serratia marcescens, aktinomitsetler, ashıtqılar), aqshıl kızıl (rozovıy) (aqshıl qızıl mikrokokk), altın ren` (altın ren` stafilokokk), aq (aq stafilokokk), hawa ren` (ko`k yirin`li bakteriya), fiolet ren` (fiolet ren`degi xromobakteriya), qara ha`m toq qara (ashıtqı ha`m zamarrıklar), sarı (tuberkulyoz mikobakteriyası) ren`lerde bolıwı, ayırımlar eki ha`m onnan ko`p pigment payda etiwi mu`mkin (aq, sarı, altın ren` stafilokokklar).
Kislorod temperatura ha`m quyash nurı jeterli mug`darda bolg`anda pigmentler payda boladı.
Pigmentler suwda (ko`k yirin` bakteriyası) ha`m spirtte eriytug`ın ha`m olarda erimeytug`ınlarg`a (azot bakteriyalar, qara ha`m toq qara ashıtqı ha`m mukor pigmentleri) bo`linedi. Bunnan basqa xromopar (sırtqı ortalıqqa tu`siwshi) ha`m xromoforlarg`a (tsitoplazma, vakuola ha`m qabıqta bolıwshı) ajıratıladı.
Pigment payda etiw bul mikroblardın` fiziologik a`hemietke yie. Pigmentler bakteriyalar dem alıwında vodorodlar ushın aktseptor bolıwı mu`mkin ha`m sırtqı ortalıqtag`ı ul`trafiolet radiatsiyalardan qorg`aydı, sintez etiw reaktsiyalarında qatnasadı ha`m antibiotiklerge uqsap ta`sir etedi.
Aromat iyis tarqatıwshı bakteriyalar. Mikroorganizmlerdin` ayırımları tirishilik dawamında aromat zatlar (sirke etil, sirkeamil efir h t.b.)dı ajıratadı. Vino, su`t o`nimleri, topıraq, o`simlikler o`zine ta`n iyiske iye, bul bolsa belgili tu`rdegi mikroblardın` tirishiligi menen baylanıslı. Aromat iyis taratıwshı bakteriyalarg`a Leuconostoc cremoris kiredi. Bakteriyanın` bul tu`ri su`t sanaatında isletiledi, su`t o`nimlerine, sarı mayg`a, kefirlerge aromat iyis beredi.
Mikroorganizmler xalıq xojalıg`ının` tu`rli tarawlarında qollanıladı. Ma`selen, olardan energiya deregi sıpatında paydalanıladı. Ashıtqının` arnawlı tu`ri selektsiya etilip, onnan sanaatta etil spirti alına baslandı.
Mikroblar ja`rdeminde o`simlikler qaldıg`ı, shıg`ındılardı ashıtıp, olardan metan gazin alıw jolg`a qoyılg`an. Ko`p ma`mleketlerde usı gazdi alatug`ın arnawlı u`skeneler ornatılıp, u`ylerdi ısıtıw ushın paydalanıladı.
Mikroorganizmlerdin` ayırım tu`rlerinen vitaminler, fermentler amilaza, laktoza penitsillinaza, proteaza ha`m basqalar, aminokislotalar alınadı, sonday-aq, sanaat ka`rxanalarında haywan ha`m quslar ushın beloklı awqatlıq zatlar islep shıg`arıladı. Patogen bakteriyalar bolsa adam ha`m haywanlar ushın zıyanlı bolg`an toksinlerdi ajıratadı.