Laboratoriya jumıs №1

A`meliy sabaq -7
Tema: Juqpalı kesellikler, juqpalı kesellik protsessleri. Juqpalı keselliklerge mikrobiologiyalıq diagnoz qoyıw usılları. Mikroorganizmler genetikası.
Sabaq mazmunı:
“İnfekciya haqqında tu`sinik. İnfekcion protsess. Juqpalı keselliklerge diagnoz qoyıw usılları. Mikroorganizmlerde o`zgeriwshen`lik turleri, a`meliyatdagi a`hmiyeti.”
İnfekciya (lat. infestion - juqtıraman, sırttan kiritemen ) deganda adam, haywan, o`simlik organizmine tusken mikroorganizmler ta`sirinde ju`zege keletug`ın protsess tu`siniledi. Patogen mikroorganizmler ha`m olar tasirinde ju`zege keletug`ın jag`daylar ha`m kesellikler infekciya deyiledi.
İnfekcion protsess – bul makroorganizmge patogen mikrob ta`sir etiwi na`tijesinde ju`zege keletug`ın fiziologiyalıq , patologiyalıq o`zgerisler jıyındısına aytıladı . Protozalar payda etetug`ın sonday protsessler ―invaziyalar‖ dep ju`ritiledi. İnfektsion protsess to`mendegi faktorlar: a) patogen mikroblar ha`m olardın` tirishiligi dawamında islep shıg`aratug`ın o`nimleri; b) rawajlanıw dawirindegi makroorganizm jag`dayı; v) sırtqı ortalıq jag`dayları; g) sotsial faktorlar ta`sirinde rawajlanadı. Juqpalı kesellikler basqa keselliklerden (somatik, genetik) qa`siyetleri menen parıqlanadı. Juqpalı keselliklerdi arnawlı patogen mikroblar qozg`atadı, mikrob organizmge tu`skennen son` kesellik tez payda bolmay, belgili bir jasırın dawir o`tedi.
Nawqas adamnan saw adamlarg`a jug`ıp barlıq territoriyalarg`a tarqalıwı mu`mkin. Makroorganizmde ha`r bir kesellik qozg`atıwshısının` o`zine ta`n qorg`anıw faktorının` rawajlanıwı esabınan juqpalı kesellikler tsikl menen keshedi.
Juqpalı kesellik qozg`atıwshılarının` organizmge tusiwi ha`m keselliktin` rawajlanıw dawirleri. İnfektsiya deregine qarap antroponoz, antropozoonoz, zoonoz ha`m sopronoz infekciyalarg`a bo`linedi. A n t r o p o n o z infekciyalar (qarın tifi, ishburıw, xolera, qızamıq, sifilis, gonoreya ha`m basqalar) tek adamlarg`a jug`adı, bunda nawqas yamasa bakteriya tasıwshı adam infekciya deregi boladı. Antropozoonoz infekciyalar (chuma, ku`ydirgi, brutsellyoz, qutırıw ha`m basqalar ) adam ha`m haywanlarg`a jug`adı. Bunda kesel ha`m bakteriya tasıwshı adam hamde haywanlar infekciya deregi bolıp xızmet etedi.
Z o o n o z infekciyalarlar (tawıq ha`m itler chumasın)da tek g`ana haywanlar kesellenedi. S o p r o n o z infekciyalarda sırtqı ortalıq kesellik qozg`atıwshı deregi (suw, hawa, topıraq ha`m basqalar) esaplanadı. Ma`selen, botulizm, stolbnyak ha`m gazli gangrena (qarasan), leptospiroz kesellikleri.
Patogen mikroorganizmlerdin` organizmge kiretug`ın ag`za Џa`m toqımaları infekciyalarlardın` kiriw darwazası dep ataladı. Mikroorganizmlerdin` ma`lim bir kletka ha`m toqımalarına beyimliligi (olarda retseptorlardın` bar ekenligi) evolyutsiya protsessinde rawajlang`an. Ma`selen, gripp virusı joqarı dem alıw jollarının` epitelial kletkalarına birigip, olarda parazitlik etse, gonokokk, ureaplazma ha`m xlamidiyalar tiykarınan sidik sisteması jollarının` silekey qabatının` epitelial kletkalarına, sal`monella, shigellalar ishekler silekey qabatı kletkalarına ta`sir ko`rsetedi ha`m ko`beyiyp, organizmnın` basqa ag`za ha`mde toqımalarına tarqalıwı mu`mkin.
Belgili bir patogen mikroorganizmler (patogen stafilokokk, streptokokk ha`m ishek tayaqshası) organizmge bir neshe jol menen kiriwi mu`mkin.