L. S. Karieva makroiqtisodiyot

Inflyatsiyaning oqibatlari
.
Inflyatsiyaning iqtisodiy va ijtimoiy oqibatlari juda 
murakkab va xilma-xildir. Inflyatsiyaning birinchi qurbonlari iste’molchilar bo‛lib, 
ularning turmush darajasi pasayadi. Bu turli shakllarda bo‛ladi. 
1. Ulardan biri bu shaxsiy jamg‛armalarning haqiqiy qiymatining pasayishi.
Agar odamlar o‛zlarining jamg‛armalarini naqd pulda ushlab tursalar, har safar 
narxlar ko‛tarilganda ularning sotib olish qobiliyati pasayadi. Aktsiyadorlar
inflyatsiyaga kamroq zarar ko‛radilar. Eng kam zarar, o‛z mablag‛larini ko‛chmas 
mulk va moddiy boyliklarga qo‛yishga muvaffaq bo‛lganlar tomonidan ko‛radilar.
Kredit beradigan kredit tashkilotlari ham zarar ko‛radi. 
2. Inflyatsiya sharoitida aholining real daromadlari pasayadi, ya’ni inflyatsiya 
aholi farovonligiga birdaniga ikki yo‛nalishda salbiy ta’sir ko‛rsatadi: joriy 
iste’mol va jamg‛arma orqali. 
Inflyatsion 
soliqqa 
tortish 
samarasining 
ta’siri 
hayot 
sifatining 
yomonlashishiga yordam beradi. U faqat progressiv soliqlar mavjud bo‛lgan joyda 
o‛zini namoyon qiladi. Agar ochiq inflyatsiya bo‛lsa, tartibga solinadigan pul 
kompensatsiyasini oladigan soliq to‛lovchi ortib borayotgan nominal daromad 
egasiga aylanadi. Ammo bu uni soliq to‛lovchilarning bir guruhidan ikkinchisiga 
ko‛chiradi, u o‛z daromadining katta qismini davlatga beradi va soliqlardan keyin 

---

194 
qolgan summa, uning sotib olish qobiliyatiga ko‛ra, inflyatsiya boshlangunga 
qadar past bo‛ladi. 
3. Inflyatsiyaning ajralmas hamrohi bu aholining tez ijtimoiy tabaqalanishi, 
mulkiy tengsizlikni kuchayishi. Inflyatsiyaga qarshi choralar yordamida davlatning 
tengsizlikni kamaytirishga urinishi yangi adolatsizliklarga olib keladi. Bunday 
to‛lovlar odatda tanlab olinadi va asosan kambag‛allarga mo‛ljallangan bo‛lib, 
natijada aholining eng katta va faol qismi - o‛rta sinf zarar ko‛radi, ularning 
manfaatlari buzilishi xavfsiz emas. 
4. Inflyatsiya nafaqat odamlarning farovonligiga, balki ishlab chiqarishga ham 
salbiy ta’sir qiladi. Tovar tanqisligi bizni iste’mol tovarlarini normal 
taqsimlanishiga majbur qiladi. Bunday me’yorlarni mehnat samaradorligi bilan 
bog‛lash mumkin emas va bu iqtisodiy manfaatlarni, keyin iqtisodiy 
samaradorlikni yo‛q qiladi. 
5. Inflyatsiya oqibatlariga narxlar tizimi buzilganligi kiradi. Ular real 
bo‛lmagan darajada ko‛tarilib, kapital qo‛yilmalar haqida noto‛g‛ri ma’lumot bera 
boshlaydi. Shuning uchun tarmoq va mintaqaviy nomutanosibliklarning 
muqarrardir. 
6. Yuqorida inflyatsiya davrida narxlar nominal daromadlarga qaraganda 
tezroq ko‛tarilishi aytilgan edi. Agar siz bunga tadbirkorlarning ko‛zi bilan 
qarasangiz, ular uchun qo‛shimcha ishchi kuchi, xom ashyo sotib olish va yangi 
uskunalar olish foydasiz bo‛lib qoladi. Natijada, ITPni oldini oladi. 
7. Shuni ham hisobga olaylikki, ochiq inflyatsiya sharoitida inflyatsion soliqqa 
tortish, bu biznesni rivojlantirishga sarmoya kiritishi mumkin bo‛lgan foydaning 
bir qismini olib qo‛yadi, samaradorlikni oshirishga xalaqit beradi. 
8. Nihoyat, faol inflyatsiya davrida, iqtisodiy rivojlanishning umuman 
sekinlashishi kuzatilmoqda: narxlar va xarajatlarning harakatini taxmin qilish 
deyarli mumkin emasligi sababli, tadbirkorlar uzoq muddatli qoplash davri bilan 
katta kapital xarajatlaridan voz kechishni afzal ko‛rishadi. 

---

195