L. S. Karieva makroiqtisodiyot

Subsidiyalar 
– bu, pul yoki natura ko‛rinishidagi yordam turi bo‛lib, byudjet 
va byudjetdan tashqari fondlardan ko‛rsatiladi. Subsidiyalar bevosita va bilvosita 
bo‛lishi mumkin. Bevosita subsidiyalarga kapital qo‛yilmalar, ilmiy tadqiqotlar, 
kadrlarni qayta tayyorlashga ajratilgan mablag‛lar kirsa, bilvosita subsidiyalarga 
soliq imtiyozlari, imtiyozli shartlarda kreditlar berish, pasaytirilgan bojxona bojlari 
va boshqalar kiradi.
Bundan tashqari davlat aholini davlat transfertlari ko‛rinishida himoya qiladi. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ko‛p qirrali soliqlar tizimidan foydalaniladi. Aholi 
davlat byudjetiga har oyda olgan daromadlariga qarab daromad solig‛i to‛laydi, 
korxonalar esa olgan foydasiga qarab foydadan soliq to‛laydilar. Shu kabi juda 
ko‛p mavjud soliq turlaridan oqilona va ilmiy asosda foydalanish orqali davlat 
soliq siyosatini, soliq stavkalari miqdorlarini va imtiyozlari turlarini aniqlaydi va 
shu bilan butun makroiqtisodiy vaziyatga ta’sir ko‛rsatadi. Soliqlarni o‛zgartirish 
orqali investitsiyalar va jamg‛armalar rag‛batlantiriladi.
Pul-kredit siyosati mamlakatda pul massasini tartibga solishga qaratilgan va 
uning asosiy vazifasi baholar va real milliy ishlab chiqarish hajmining o‛sishiga 
mos keladigan pul massasini ta’minlashdan iborat. Bu siyosatning asosiy vositasi 
Markaziy bank tomonidan amalga oshiriladigan hisob stavkasini tartibga solish, 
tijorat banklarining majburiy ravishda Markaziy bankda saqlaydigan zaxiralari 

---

208 
normasini 
o‛zgartirish, qimmatli qog‛ozlar bo‛yicha ochiq bozordagi 
operatsiyalarni yo‛lga qo‛yish va shuningdek, boshqa tadbirlardir.
Iqtisodiyotni tartibga solish vositalaridan yana biri davlat tomonidan 
iqtisodiyot kelajagini oldindan taxminlash (prognozlash) va uni rivojlantirish 
dasturini ishlab chiqish hamda hayotga tatbiq etish hisoblanadi. Davlat 
byurtmasiga asosan uzoq va qisqa muddatlarga mo‛ljallangan prognozlar tuziladi. 
Prognozlarda resurslar, texnologiya, ichki bozor hajmi va tarkibi, eksport va 
import, davlat xarajatlari, ishlab chiqarish tarkibidagi o‛zgarishlar, matematik 
modellar asosida hisob-kitob qilinadi va iqtisodiyotning qaysi yo‛nalishda 
rivojlanishi aniqlanadi.