L. S. Karieva makroiqtisodiyot

Tartibga soluvchi funksiya
shundan iboratki, tabaqalashtirilgan soliq 
stavkalari va imtiyozlari tizimi orqali ijtimoiy takror ishlab chiqarish jarayoniga 
ta’sir o‛tkazish mumkin: ayrim tarmoqlar va tarmoqlar turlarini rivojlanishini 
rag‛batlantirish, boshqalarning rivojlanishini cheklash, iqtisodiyotning tuzilishini 
o‛zgartirishdan iborat. Soliqlarning o‛zgarishi yalpi talabga ta’sir o‛tkazishga va 
antitsiklik, inflyasiyaga qarshi siyosat olib borishga va ish bilan ta’minlashning 
yuqori darajasini ta’minlaydi. Ya’ni davlat soliqlar orqali tovarlar, hizmatlarni 
ishlab chiqarish va sotishning iqtisodiy shart-sharoitini tartibga soladi va bu bilan 
iqtisodiyot tarmoqlarining iqtisodiy faoliyatini amalga oshirish uchun muayyan 
«soliq muhiti»ni yaratadi. Ushbu funksiya orqali soliq tizimiga ta’sir ko‛rsatadi, 
ya’ni muayyan tarmoqda ishlab chiqarish sur’atlarini rag‛batlantiradi yoki jilovlab 
turadi, sarmoyaning bir tarmoqdan soliq muhiti eng ma’qul bo‛lgan boshqa 
tarmoqqa qo‛yilishini kuchaytiradi yoki pasaytiradi, shuningdek, muomiladagi 
ortiqcha pul mablag‛ini byudjetga jalb qiladi, inflyasiyani oldini oladi hamda ichki 
ishlab chiqaruvchilarni ximoyalaydi. 
Soliqlarning nazorat funksiyasi
- soliq to‛lovchilar tomonidan taqdim etilgan 
hisob-kitoblar hamda soliq solish obyekti, soliq solinadigan baza, imtiyozlar va 

---

119 
soliq to‛lovchilarning soliq majburiyatlarini bajarilishini qonuniy ravishda 
nazoratga olinadi. O‛zbekiston Respublikasi Davlat soliq hizmati to‛g‛risidagi 
qonunning 6-moddasida soliq to‛lovchilar tomonidan soliq haqidagi qonun 
hujjatlariga rioya etilishi, soliqlarning to‛g‛ri hisoblab chiqilishi, to‛liq va o‛z 
vaqtida to‛lanishi ustidan davlat nazoratini amalga oshirilishi davlat soliq hizmati 
organlarining majburiy vazifa shaklida qayd etilgan va nazorati yuklatilgan.