L. S. Karieva makroiqtisodiyot

- sof eksport xarajatlarining o‛zgarishi
. Xorijiy mamlakatlar tovar va 
xizmatlarimizni tobora ko‛proq sotib olishlari natijasida sof eksport xarajatlari 
oshib boradi. Ya’ni: a) chet el fuqarolari daromadlari ko‛paygan taqdirda va ular 
tobora ko‛proq nafaqat o‛zlarining ichki mahsulotlarini, balki import qilinadigan 
mahsulotlarini ham sotib olishadi; b) agar milliy valyuta kursi tushsa, bu chet 
elliklarni jalb qiladi, chunki ular ko‛proq tovarlar va xizmatlarni sotib olishlari 
mumkin bo‛ladi. Masalan, dollarning so‛mda narxi 1000 dan 1050 so‛mgacha 

---

45 
ko‛tarildi. Bu shuni anglatadiki, chet elliklar 1 dollarga ko‛proq o‛zbek 
mahsulotlarini sotib olishlari mumkin va mahsulot eksporti o‛sadi va aksincha. 
Shunday qilib, yalpi talabning o‛sishi AD egri chizig‛ini o‛ngga, pasayishini 
chapga siljitadi. 
Keyns nazariyasiga ko‛ra, tushkunlikka tushgan iqtisodiyot narxlar 
ko‛tarilmasdan 
o‛sishi mumkin. Bu tushunarli, chunki, avvalambor, 
foydalanilmayotgan imkoniyatlar jalb qilinadi - bu ishchi kuchi, xuddi Keyns 
nazariyasi ilgari surilgan "Buyuk Depressiya" yillarida bo‛lgani kabi. 
3.3 Yalpi taklif tushunchasi va AS egri chizig‛i. Yalpi taklifga ta’sir 
etuvchi omillar 
Yalpi taklif deganda muayyan baholar darajasida ishlab chiqarilishi va taklif 
qilinishi mumkin bo‛lgan tovar va xizmatlarning real hajmi tushuniladi.
 
Yalpi 
taklif – mavjud narx darajasida sotish mumkin bo‛lgan, sotishga chiqarilgan va 
tayyorlangan turli-tuman tovarlar va xizmatlarning hajmidir, yoki yalpi taklif 
deganda muayyan narxlar darajasida ishlab chiqarilishi va taklif qilinishi mumkin 
bo‛lgan tovar va xizmatlarning real hajmi tushuniladi. Bu narxlarning harxil 
mumkin bo‛lgan o‛rtacha darajasida milliy ishlab chiqarishning mavjud real 
hajmini ko‛rsatadi. Ancha yuqori narxlar qo‛shimcha tovarlar ishlab chiqarish 
uchun rag‛bat yaratadi. Narxlarning past darajasi tovar ishlab chiqarishning 
qisqarishiga olib keladi. Shu sababli narxlar va milliy ishlab chiqarish hajmi 
o‛rtasida to‛g‛ridan-to‛g‛ri yoki bevosita bog‛lig‛lik mavjud bo‛ladi. 
Yalpi taklif tushunchasi ko‛pincha yalpi ichki mahsulot sinonimi sifatida 
qo‛llaniladi. Baholarning yuqori darajasi ishlab chiqaruvchilarga qo‛shimcha 
mahsulot ishlab chiqarishga rag‛bat yaratadi va aksincha past baholar mahsulot 
ishlab chiqarish hajmini qisqarishga olib keladi. Shuning uchun ham milliy ishlab 
chiqarish hajmi bilan baholar darajasi o‛rtasida to‛g‛ri aloqa mavjud. Demak, 
mahsulot ishlab chiqarish hajmi baholar o‛sib borishi bilan o‛sib, pasayishi bilan 
tushib boradi. Yalpi taklif (AS) egri chizig‛i alohida tovar taklifi egri chizig‛idan 
farq qilib uch qismdan, gorizontal yoki keyns kesmasi, ko‛tarilib boruvchi yoki 
oraliq kesma hamda vertikal yoki klassik kesmadan iborat (3.3.1-rasm).

---

46