Kimyo tarixi predmeti nimani o’rganadi

267 Organik moddalarning tasniflanishi (klassifikasiyasi)
Organik moddalar klassifikasiyasini tuzib quyidagi funksional gruppalar (- ON, - SOON - S--Sl S-N2) organik moddalarga kislotalik, spirtlik va efirlik xossalarini berishini aytdi. Jerar birinchi marotaba modda xossasi uning strukturasininig funksiyasi ekanini fanga kiritdi. 1859 yil tiplar nazariyasini taklif etdi. Moddalarni 4 tipga bo’ldi. 1. Suvga o’xshash bo’lgan birikmalar N2O, ularga misol qilib - spirt, kislota, efirlar, al’degidlarni olish mumkin. 2.Vodorod tipidagi: N SN2 SN3 N SN3 H H C2H5 Cl Cl birikmalarga yuqoridagilarni kiritish mumkin. 3. NN3 tipiga aminlar, amidlar, imidlar kiradi. 4. Kekule 1854 yilga kelib N2S tipini fanga kiritdi. CТРУКТУРА ФУНКЦИЯ ТАРКИБ ХОССА C2Mg C2H5 S 39 1857-58 yillarda Kekule valentlik nazariyasini yaratadi. I valentli elementlar - N, Sl, Br, K ; II valentli elementlar - O, S ; III valentli elementlar - N, P ; IV valentlilarga S. SN4, SN3Sl, SSl4 larni kiritdi. U atomlarning valentligiga qarab to’yingan uglevodorodlarning umumiy formulasini yaratdi. SnN2n+2 1858 yil Kuper A, S, uglevodorod zanjir hosil qiladi deydi . S2N2, S2N4, S3N8, S4N10, Kekule grafik formulalarni taklif qildi, lekin 1861 yili u o’zi taklif qilgan formulalaridan tonib empirik formulaga qaytadi. Sababi bulardan foydalanib moddalarning reaksion qobilyatini tushuntira olmaganligi bo’ldi. Bu yechilmagan savollarga A.M. Butlerovning “kimyoviy tuzilish” nazariyasi javob beradi. Bu nazariya organik moddalarning izomeriyasi, tuzilishi, almashinish, birikish, ajralish, reaksiyalariga kirishishlarini, atomlarning nima uchun har xil reaksion qobiliyatlarga ega bo’lishlariga javob topdi. Bunga asos bo’lib yuqoridagi nazariyalar xizmat qildi. Butlerov kimyoviy tuzilish " moddada atomlarning o’zaro joylanishlari "deb tushuntirdi.
268 Biokimyoning rivojlanishi tarixini ko’rsating
Kimyodagi evolyusiya - kinetika, strukturaviy kimyo, biokimyo, bioorganik kimyo va tarkib haqidagi ta’limotlarga asoslanadi, hamda qanday qilib yerda tirik organizmning vujudga kelishiga javob beradi. Shunday qilib kimyo tarixi - bilimlar majmuasini qonuniyatlar, nazariyalar asosida umumlashtirib, kimyoni fan va ishlab chiqaruvchi kuch sifatidagi rivojlanish tendensiyalarini o’rgandi. Demak, kimyo tarixi - kimyo va sivilizasiya, kimyo va ishlab chiqarish orasidagi munosabatlarni o’rganadi. Professor S.G. Kara-Murza, hozirgi olingan eksperimental faktlarni hisobga olib “kimyo tarixi kimyo fani metodik arsenalining takomillashishining tarixini o’rganadi” deb taklif qildi (Kara-Murza S. G Texnologiya nauchnix issledovaniy M. Nauka,1989Tirik organizmlardagi jarayonlarni o’rganuvchi - biokimyo, fitokimyo, biotexnologiya, farmasevtik kimyo, gen muxandislik va boshqa fanlar ham ustuvor fanlar hisoblanib, ularning ham jadal rivojlanishi bashorat qilinmoqda.