«kimyo» kafedrasi “umumiy kimyo” fanidan

B. Kuchsiz kislota va kuchli asosdan hosil bo’lgan tuz. Misol: kaliy sianidning gidrolizlanishi:
KCN + H₂O ↔ HCN + OH^– yoki ionli shaklda
CN^– + H₂O ↔ HCN + OH^–
Gidroliz natijasida eritmada kam dissotsilanuvchi kislota HCN hosil bo’ladi va OH^– ionlari to’planadi. Demak, kuchsiz kislota kuchli asosdan hosil bo’lgan tuzning gidrolizlanishi natijasida eritmada OH^– ionlarining konsentratsiyasi ortadi. Bunday tuzning eritmasi ishqor xossasiga ega bo’ladi; pH>7. Masalan, KCN 0,1M eritmasining pH 11,1 ga teng.
Kuchli asos hamda ikki yoki ko’p negizli kislotadan hosil bo’lgan tuz ham bosqich bilan gidrolizlanadi, Na₂CO₃ odatdagi konsentartsiyali eritmalarda amalda faqat 1-bosqich bilan gidrolizlanib, nordon tuz hosil qiladi:
Na₂CO₃ + H₂O ↔ H₂CO₃ + NaOH yoki ionli ko’rinshda
CO₃^2– + H₂O ↔ H₂CO₃ + OH^–
Bunda ham, huddi KCN ning gidrolizlanishi kabi gidroksil ionlarining
konsentratsiyasi ortadi va eritma ishqoriy xossaga ega bo’ladi.
C. Kuchsiz kislota va kuchsiz asosdan hosil bo’lgan tuz. Bunga misol qilib CH₃COONH₄ ni keltirish mumkin. U CH₃COO^– va NH₄⁺ ionlriga dissotsilanadi, bunda 2ta kuchsiz elektrolit sirka kislota va NH₄OH hosil bo’ladi:
CH₃COONH₄ + H₂O ↔ CH₃COOH + NH₄OH yoki ion shaklda
CH₃COO^– + NH₄⁺ + H₂O ↔ CH₃COOH + NH₄OH
Hosil bo’lgan kislota va asosning dissotsilanish konstantalari ayni holda bir-biriga yaqin K CH₃COOH = 1,75·10^–5; K NH₄OH = 1,8·10^–5 bo’lgani uchun suvning ionlari CH₃COO^– anionlar hamda NH₄⁺ kationlar bilan o’zaro deyarli bir xil ta’sir etadi. Natijada eritmadagi erkin H⁺ va OH^– ionlar konsentratsiyasi deyarli o’zgarmaydi. Shuning uchun eritmasi CH₃COONH₄ eritmasi amalda neytral bo’lib qoladi. Biroq ammoniy atsetat yuqorida ko’rib o’tilgan hollardagidan ko’ra ko’proq gidrolizlanadi, chunki CH₃COONH₄ ning gidrolizlanish reaksiyasida hosil bo’lgan ikkala mahsulot-kislota ham, asos ham kuchsiz elektrolitlardir. Juda kuchsiz kislota va juda kuchsiz asosdan hosil bo’lgan tuz deyarli to’liq gidrolizlanadi. Masalan, (NH₄)₂S suyultirilgan eritmada 99,9 % gidrolizlanadi. Reaksiya quyidagi tenglamalar bilan ifodalanadi:
(NH₄)₂S + H₂O ↔ NH₄HS + NH₄OH 1-bosqich
NH₄HS + H₂O ↔ H₂S + NH₄OH 2-bosqich
Alyuminiy sulfid Al₂S₃ yoki xrom sulfid Cr₂S₃ kabi tuzlar to’liq gidrolizlanadi, chunki ularning gidrolizlanish natijasida qiyin eriydigan asos va kam dissotsilanadigan kislota hosil bo’ladi. Al₂S₃ ning suv bilan o’zaro ta’siri quyidagi tenglama bilan ifodalanadi:
Al₂S₃ + 6H₂O ↔ 2Al(OH)₃↓ + 3H₂S↑