Kamilova zebiniso nusrat qizi son tushunchasining rivojlanish tarixi va istiqbollari


Natural sonlarning oxiri 1 bilan tugagan songa bo’linish belgisi



Download 0,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/36
Sana30.03.2022
Hajmi0,78 Mb.
#518232
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   36
Bog'liq
dissertatsiya Kamilova Zebiniso

 Natural sonlarning oxiri 1 bilan tugagan songa bo’linish belgisi. 
Agar 
ixtiyoriy 
𝐴
ko’p xonali natural sonni yuqorida bayon qilingan 
(𝑁 = 10𝑎 + 𝑏) 
kabi 
yozib, bu tenglikning har ikkala tomonini 
𝑛 = 2,3,4,5 … 
sonlariga ko’paytirsak:
𝑛 = 2 𝑏𝑜`𝑙𝑔𝑎𝑛𝑑𝑎, 2𝐴 = 2(10𝑎 + 𝑏) = 21𝐴 − (𝑎 − 2𝑏); 
𝑛 = 3 𝑏𝑜’𝑙𝑔𝑎𝑛𝑑𝑎 3𝐴 = 3(10𝑎 + 𝑏) = 31𝐴 − (𝑎 − 3𝑏); 


47 
… . 
𝑛 = 𝑘 𝑏𝑜’𝑙𝑔𝑎𝑛𝑑𝑎, 𝑘𝐴 = 2(10𝑎 + 𝑏) = (10𝑘 + 1)𝑎 − (𝑎 − 𝑘𝑏), 
formulalar hosil bo’ladi. Bu formulalar ixtiyoriy natural sonni, oxiri bir bilan 
tugagan butun sonlarga bo’linish belgilarini ifodalaydi. 
Haqiqatdan, agar 
(𝑎 − 𝑘𝑏) 
ayirma oxiri bir bilan tugagan 
(10𝑘 + 1)
songa 
bo’linsa, u vaqtda 
𝑘𝑁
natural son ham 
(10𝑘 + 1)
songa bo’linadi. Agar ayirma 
oxiri 1 bilan tugagan songa bo’linishi ochiq sezilmasa, hosil bo’lgan ayirmaning 
birlik xonasidagi raqamni 
𝑘
ga ko’paytirib, uni sonning o’nlik xonasidan ayirib 
ayirma nolga aylanganga qadar ayirish amali birin-ketin bajariladi.
Yuqoridagilarni misollarda tushuntiramiz. 
Misol.
68376:21=? bo’linmani Jbikovskiy qoidasiga asoslanib toping.
Yechish. Bo’linish usulini bajarib, hosil qilingan ayirmalarning har biridagi 
oxirgi raqamlarni, ya’ni [ ] kabi qavsga olinganlarni tartib bilan birin-ketin yozib 
chiqsak, bo’linish amallarni bajarmay turib mos bo’linmani aniqlaymiz: 
6837[6]
− 12 
682[5]
− 10 
67[2]
− 4 
6[3]
− 6 
0
2 ∙ 6; 2 ∙ 5; 2 ∙ 2; 2 ∙ 3; 
Demak, 68376:21=3256.
Sonlarni 3 raqami bilan tugagan 
(𝟑, 𝟏𝟑, 𝟐𝟑, 𝟑𝟑, 𝟒𝟑, 𝟓𝟑, … )
 sonlarga 
bo’lish 
Berilgan natural sonni, oxiri 3 raqami bilan tugagan songa bo’linishini 
aniqlash va bo’linishni bajarganda chiqadigan bo’linmani, Jbikovskiy usuli bilan 
aniqlash mumkin. Buning uchun oxiri 3 raqami bilan tugagan sonlarni, avval 7 ga 
ko’paytirib, ularni oxiri bir bilan tugagan
(21,91,161,231, … . 𝑘𝑎𝑏𝑖)
sonlarga 
aylantiramiz. So’ngra yuqorida aytilgan usuldan foydalanib, bo’linmani topamiz. 


48 
Hosil bo’lgan bo’linma 7 marta kamaygani uchun. Uni yana 7 ga ko’paytirib, 
izlangan bo’linmani topamiz. 

Download 0,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   36




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish