К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З


Юридик шахслар томонидан туланадиган



Download 11,23 Mb.
Pdf ko'rish
bet319/366
Sana10.07.2022
Hajmi11,23 Mb.
#771818
1   ...   315   316   317   318   319   320   321   322   ...   366
Bog'liq
buxgalteriya

20.2. Юридик шахслар томонидан туланадиган
солиқлар ва унинг аҳамияти
Маълумки, Ўзбекистон Республикасининг корхо­
налар, бирлашмалар ва ташкилотлардан олинадиган 
солиқлар 1998 йил 1 январдан амалга киритилган Со­
лик кодексига асосланади.
Ушбу Кодексда солиқлардан кўзланган мақсад дав­
лат ижтимоий кафолатларининг молиявий базасини 
таъминлаш, юридик шахсларнинг тадбиркорлик фао­
лиятини тартибга солиш, табиий бойликлардан тежаб- 
тергаб фойдаланишни ва атроф-муҳитни муҳофаза 
этишни рағбатлантириш, деб белгиланган.
Мазкур Кодексда Ўзбекистон Республикаси ҳуду- 
дида амал қилувчи соликдар, солиқ тўловчилар, со­
лик солиш объектлари, солиқ тўлаш тартиби, солиқ 
солиш юзасидан бериладиган имтиёзлар, қонунни буз- 
ганлик учун жавобгарлик ҳамда солиқлар тўлаш муно­
сабати билан келиб чиқадиган низоларни ҳал этиш­
нинг умумий тартиби белгиланган.
Солиқ Кодексига биноан Ўзбекистон Республика- 
сидаги барча солиқлар умумдавлат ва маҳаллий солиқ- 
ларга бўлинган.
Умумдавлат солиқларига 
куйидагилар киради:
1) юридик шахслардан олинадиган даромад (фой­
да) солиғи;
2) жисмоний шахслардан олинадиган даромад со­
лиги;
3) қўшилган қиймат солиғи;
4) акциз солиғи;
5) ер ости бойликларидан фойдаланганлик учун 
соли қ;
6) экология солиғи;
7) сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солик;
Маҳаллий солиқлар ва йиғимларга 
куйидагилар ки­
ради:
1) мол-мулк солиғи;
2) ер солиғи;
3) инфратузилмани ривожлантириш солиғи ва ҳока- 
золар.
Ўзбекистон Республикаси давлат бюджета даромад­
ларининг асосий қисми корхоналар, бирлашмалар ва


ташкилотлардан олинадиган 
соли кдар 
ҳисобига таш­
кил топади.
1991 йилдан буён республикамизда қатор солиқ 
қонунлари қабул қилинди ва ушбу қонунлар, айниқса 
1991 йил 15 февралдаги 
Ўзбекистон Республикаси­
нинг “Корхоналар, бирлашмалар ва ташкилотлардан 
олинадиган солиқлар тўғрисида”ги Қонуннинг қабул 
қилиниши билан мулкчилик шакли, хўжалик юритиш 
услубидан қатъий назар барча юридик шахслар уму­
мий асосларда солиққа тортиладиган бўлади. Шундан 
кейинги ривожланиш даврида давлат мулкини хусу­
сийлаштириш, давлат тасарруфидан чиқариш жараё­
нининг авж олиши, мулкчилик соҳасидаги давлат мо- 
нополиясига барҳам берилиши билан турли шаклдаги 
мулкчиликка асосланган корхоналар кескин кўпайга- 
ни натижасида солиқ муносабатлари соҳасида ҳам туб 
ўзгаришлар амалга ошди. Солиққа тортиш соҳасида 
мулкчилик шаклидан қатьий назар, барча корхона ва 
ташкилотлар бир хил шароитга эга бўлдилар, 
улар­
нинг солиққа оид ҳуқуқлари ва мажбуриятлари ўзаро 
тенг бўлиб қолди.
Солиқ қонунларида корхоналарни муайян шарт-ша- 
роитлар билан боғлиқ равишда қўллаб-қувватлаш иқти- 
содиётнинг устувор йўналишларини рағбатлантириш 
мақсадида солиқ имтиёзлари берилиши кўзда тутили- 
ши мумкин. Бу имтиёзлар ўз моҳиятига кўра уч гуруҳ- 
га бўлиниши мумкин:
а) 
истиснолар; б) чегирма (скидка); в) солиқ кре­
дити.
И с т и сн о ла р
— бу айрим предмет (объект)ларни со­
ликдан озод қилишга қаратилган имтиёзлардан иборат. 
Масалан, ногиронлар учун жиҳозлар ишлаб чиқарув- 
чи, ишловчилар сонининг эллик фоиздан ортиғи но­
гиронлар бўлган корхоналарнинг даромад (фойда) со- 
лиғидан озод қилиниши.
Истисно тариқасидаги имтиёзлар эгри соликутарга 
ҳам, барча солиқ тўловчиларга ёки уларнинг муайян 
тоифасига доимий равишда ёки вақгинчалик равишда 
берилиши мумкин.
Ч егирм а (с к и д к а )
— солиқ солиш базасини қис- 
қартиришга қаратилган имтиёздан иборат. Чегирмалар 
даромадларга нисбатан эмас, балки харажатларга нис-


батан қўлланилади, яъни муайян ҳолатларда айрим ха­
ражат суммалари солиқ базасига киритилмайди, яъни 
солиқ солинадиган даромадлар доираси имтиёзли тарзда 
ҳисобга олинган харажат ҳисобига камайтирилади.
Чегирмалар лимитланган (чегирма ҳажми чеклан­
ган) ёки лимитланмаган бўлиши, умумий (ҳаммага 
берилган) ёки махсус (айрим тоифадаги солиқ тўлов- 
чиларга берилган) бўлиши мумкин.
С о л щ к р е д и т и —
бу солиқ ставкаси ёки микдори­
ни камайтиришга қаратилган имтиёз бўлиб, ҳар доим 
ҳам қайтарилиши, вақтинчалиги ва ҳақ олиш эвазига 
берилишини англатавермайди ва кўпчилик ҳолларда 
солиқ кредити шаклида берилган имтиёзлар қайтариб 
олинмайди. Масалан, кичик корхоналар очилган пайт- 
дан бошлаб маълум давр давомида солиқ соҳасида им- 
тиёздан фойдаланади. Аммо, улар қонунда белгиланган 
муддат тамом бўлмасдан ўз фаолиятини тўхтатса, бу 
имтиёздан маҳрум бўлади ва ўтган давр учун, яъни 
ташкил топган пайтдан бошлаб солиқ тўла ҳажмда оли­
нади, солиқ юзасидан берилган кредит шаклидаги им­
тиёз қарз сифатида қайтариб олинади.
Корхоналарнинг аризасига мувофиқ солиқ тўлаш 
муддати кечиктирилиши ёки уни бўлиб-бўлиб тўлашга 
рухсат берилиши мумкин.
Корхоналар солиқлардан ташқари йиғимларни ҳам 
тўлайдилар. Ииғимлар соликдардан фарқ қилиб, маъ­
лум ижтимоий хизматлар кўрсатилгани учун, яъни ҳақ 
баробарида амалга ошириладиган тўловлар саналади. 
Юридик шахслардан олинадиган йиғимларнинг турла­
ри микдори, олиниш тартиблари қонунларда белгилаб 
қўйилади.

Download 11,23 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   315   316   317   318   319   320   321   322   ...   366




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish