Jumasheva G. X. ÁLipbeni oqíTÍw metodikasí

á, ó, ú
dawıslılardı ańlatıw ushın
w, ń
háripleri qabıl etildi.
1957-jıldıń 28-fevralında Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi 
Prezidiumınıń pármanı tastıyıqlandı. Solay etip, qaraqalpaq tiliniń ózinshelik 
ózgeshelikleri bildiretuǵın 
q, ǵ, h
háripleri ústine taǵı da 
á, ó, ú, w, ń
háripleri 
kirgizildi. Burınǵı álipbe quramı 35 háripten ibarat bolsa, endi álipbe quramı 41 
háripke jetti. Álipbeniń bul jańa variantı 1960-jıldan baslap iske tústi hám házir de 
qollanılmaqta. 1995-jılı bul kirill álipbesi latınlastırılǵan jańa álipbe menen tolıq 
orın almasıp boldı. Kirill álipbesiniń jetilistiriliwinde K.Ubaydullaev hám
D.S.Nasırovlar úlken xızmet atqardı.
1993-jılı latın jazıwına tiykarlanǵan jańa ózbek álipbesiniń qabıl etiliwi, 
basqa da ayırım túrkiy respublikalardıń latınlastırılǵan jańa álipbege ótiwi, solay 

---

38
etip dúńya júzilik standartlarǵa jaqınlasıwǵa umtılıw háreketleri Qaraqalpaqstanda 
da latın jazıwı tiykarındaǵı jańa álipbege ótiwge sebepshi boldı hám 1994-jılı 26-
fevralda 31 háripten ibarat latınlastırılǵan jańa qaraqalpaq álipbesiniń joybarı 
Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi tárepinen tastıyıqlandı. Kóp uzamay 
bul álipbe joybarına ózgerisler engizildi. 1995-jıldıń dekabrinde latın jazıwı 
tiykarındaǵı 32 háripten ibarat qaraqalpaq álipbesi Qaraqalpaqstan Respublikası 
Joqarǵı Keńesiniń 1-shaqırıq besinshi sessiyasında tastıyıqlandı hám ol házirgi 
dáwirde háreket etpekte. Latınlastırılǵan jańa qaraqalpaq álipbesin jetilistiriwde 
E.Berdimuratov hám X.Jumashevlar úlken xızmet atqardı. 1996-jıldıń sentyabr 
ayınan baslap E.Berdimuratov, X.Jumashev, Xojamurat qızı Qızlargúllerdiń 
avtorlıǵında “Álipbe” sabaqlıǵı latınlastırılǵan jańa qaraqalpaq álipbesi “Bilim” 
baspasınan shıǵıp mekteplerge tarqatıldı hám ol usı kúnge shekem qollanılıp 
kelmekte. 
1. Eski mektepte oqıw menen jazıw qanday metod hám basqıshlarda alıp barılǵan? 
2. Hijo usılında oqıwǵa úyretiwdi neshe basqıshqa bólingen? 
3. Sózdi hijo usılında buwınǵa bólip oqıw qalay alıp barılǵan? 
4. Túrkistanda rus-tuzem mektepleri qashan ashılǵan hám oqıw qalay alıp 
barılǵan? 
5. Orta Aziyada seslik metodı qalay alıp barılǵan? 
6. Baslawısh klass oqıwshılarına arnalǵan birinshi ”Álipbe” kitabınıń avtorı kim? 
7. 1928-jılı qanday jazıwǵa ótken qanday sabaqlıqlar hám qollanbalar dóretilgen? 
8. 1940-jılda qaysı jazıwǵa tiykarlanǵan jańa álipbege ótilgen? 
9. 1993-jılı qanday grafikaǵa tiykarlanǵan jańa ózbek álipbesi qabıl etildi? 
10. Qaraqalpaqstan Respublikasında latınlastırılǵan jańa qaraqalpaq “Álipbe” 
sabaqlıǵınıń avtorları kim?