Жиззах политехника

Асосий тушунча ва таянч иборалар.

Макроиқтисодиёт- моддий ва номоддий ишлаб чиқариш соҳаларини яхлит бир бутун қилиб бирлаштирган миллий иқтисодиёт ва жаҳон хўжалиги даражасидаги иқтисодиётдир.
Миллий ҳисоблар тизими- миллий маҳсулотни ишлаб чиқариш, тақсимлаш ҳамда улардан фойдаланишни тавсифлайдиган ўзаро боғлиқ кўрсаткичлар тизими.
Ялпи миллий маҳсулот (ЯММ)- миллий иқтисодиётда бир йил давомида вужудга келтирилган ва бевосита истеъмолчиларга бориб тушадиган пировард маҳсулот ва хизматларнинг бозор нархларидаги суммаси.
Ялпи ички маҳсулот (ЯИМ)- йил давомида малакат худудида ишлаб чиқарилган пировард маҳсулот ва хизматларнинг бозор нархларидаги қиймати. Соф миллий маҳсулот (СММ)- аммортизация ажрамалари суммасига камайтирилган ЯИМ сифатида чиқиб, таркибан миллий даромад ва эгри
солиқлардан иборат бўлади.
Миллий даромад- янгидан вужудга келтирилган қиймат бўлиб, СММдан эгри солиқларни чиқариб ташлаш йўли билан аниқланади.
Шахсий даромад- миллий даромаддан ижтимоий суғурта ажратмалари, корхона фойдасидан олинадиган солиқлар ва корхонанинг тақсимланмайдиган фойдасини чиқариб ташлаш ҳамда аҳоли қўлига келиб тушадиган ижтимоий тўловлар суммасини қўшиш йўли билан аниқланади.
Қўшилган қиймат- ишлаб чиқарилгн маҳсулот қийматидан сотиб олинган ва унумли истеъмол қилинган хом ашё ва материаллар қиймати чиқариб ташлангандан кейин қолган қисмининг бозор қиймати.
Оралиқ маҳсулот- ишлов бериш, қайта ишлаш ва қайта сотиш мақсадларида сотиб олинган маҳсулотлар.
Пировард маҳсулот- ишлаб чиқариш жараёни якунланган, шахсий ва унумли истеъмол қилишга тайёр бўлган маҳсулотлар.
Хуфёна иқтисодиёт- ЯИМ ни ишлаб чиқариш, тақсимлаш ва ундан фойдаланишнинг расмий иқтисодиётдан яширин қисми.

Кискача хулосалар.

1. 
   ЯММ мамлакат аxолисининг умумий даромадлари ва товар ва хизматларни ишлаб чикариш жараёнларида сарф килинадиган умумий
   

харажатлар йигиндисидан иборат экан.

2. 
   Номинал ЯММ товар ва хизматларнинг жорий баxоларда xисоблашни, реал ЯММ эса доимий баxоларда xисобланганлигини курсатар экан. Шундай килиб реал ЯММ товар ва хизматлар ишлаб чикариш xажмининг усиши билан ошар экан, номинал ЯММ эса товар ва хизматлар баxо даражасининг усиши натижасида xам ошиши мумкин экан.
   
3. 
   ЯММ турт гуруx харажатлар йигиндиси оркали xисобланар экан: истеъмол, инвестиция, давлат хариди ва соф экспорт.
   
4. 
   Миллий xисобчилик тизимининг бошка курсаткичларини xам xисоблаш мамлакат макроиктисодиётини тугри таxлил килган xолда ривожлантириш боскичларини белгилашда асосий омиллар булиб xисобланар экан.