Mavzu: Aholi statistkasi, Mehnat bozori

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY
VA O’RTA MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI



STATISTIKA FANIDAN TAYYARLAGAN


MUSTAQIL ISH

MAVZU: Aholi statistkasi, Mehnat bozori.

Sug`urta ishi yo`nalishining 2-guruh SM- 82 guruh talabasi
Fan: Menejment (tarmoqlari va soholar bo’yicha)
FIO: O’tkirova M.


Qabul qildi:Ishniyazov B.


ТОSHKENT 2022y
Мустакил иш объектлари Андижон ва Сурхондарё вилоятлари хисобланади

Андижон	Сурхондарё	Белгиланиши	2021
3188.1	2743,2	Ao	Yil boshidagi aholi
84664	80975	Atug'	Yil davomidagi tug'ilish
16409	12786	Ao'l	Yil davomidagi o'lish
6965	11911	A kel	Yil davomida ko'chib kelgan
9796	17699	A ket	Yil davomida ko'chib ketgan

1. АҲОЛИ СТАТИСТИКАСИ
1.1. Аҳоли сони ватаркибистатистикаси
Ахолини сони йилдавомида узгариб туради. Шунинг учун йил боши ва охирига ахоли сони хисобланади. Шуни хисобга олиш ва олдин утказилган ахоли руйхати маълумотларига статистик ишлов бериш асосида хар йили хисоб-китоб қилиш йули билан бутун мамлакатдаги ва айрим вилоят, туман хамда шахар ва кишлок ахолисининг йил охиридаги умумий сони куйидагича аникданади:


бу ерда: Ао - ахолининг йил бошидаги сони; A_tug, - жорий йилда тугилганлар сони; А_оЧ - жорий йилда улганлар сони; А_ы - жорий йилда келганлар сони; А_ы - жорий йилда кетганлар сони.
Хоразм вилоятида 2021 йил охрига 37 461,2 минг кишини ташкил килган.


А1 = 3188.1 + (84664-16409) + (6965-9796) = 101430.1 минг киши
Сурхондарё вилоятида 2021 йил охрига 76720,2 минг кишини ташкил килган.
А1 = 2743,2 + (80975-12786) + (11911-17699) =76720,2 минг киши


Ахолининг уртача сонини аниклашда турлича методлардан фойдаланиш мумкин.
Агар ахоли сони факатгинайилнинг боши ва охирида келтирилган булса, у холда ахолининг уртача сони оддий арифметик формула ёрдамида хисобланади:




буерда: А –ахолининг уртача сони; А₀ – ахолининг йил бошидаги сони;
А1 – ахолининг йил охиридаги сони.
Юкоридагиоддий арифметик формула ёрдамида Андижон ва Сурхондарё вилоятларининг 2021 йилларга уртача доимий ахоли сонини аниклаймиз:



Андижон 2021й= ( 3188.1+ 101430.1 / 2 =52309.1


Сурхондарё 2021й = (2743,2+ 76720,2) / 2 = 39731,7

Юқорида 2021 йилларда Хоразм ва Сурхондарё вилоятларининг доимий уртача йиллик ахоли сони, минг киши

Юқоридаги расмдан куриниб турибдики 2021 йилда Андижон вилоятининг доимий уртача йиллик ахоли сони 101430.1 минг кишини ташкил этган. Сурхондарё вилоятининг доимий уртача йиллик ахоли сони 76720,2 минг кишини ташкил этган.


Аҳолини табиий ва механик ҳаракатинианиқлаш
Аҳоли табиий ҳаракатини ифодаловчи абсолют ва нисбий кўрсаткичлар:туғилиши,вафотэтиши,табиийўсиш,никоҳ қуриш ва ажралиши каби кўрсаткичларни аниқлаш
Аҳоли миграцияси турлари. Аҳоли миграциясининг абсолют ва нисбий кўрсаткичларини аниқланг

1. 
   

Аҳолининг ҳаракати кўрсаткичлари мазмунан бир-биридан фарқ қилувчи икки гуруҳ кўрсаткичларини ўзичига олади.
Биринчи гуруҳга аҳолининг табиий ҳаракатини, туғилиши ва ўлишини, никоҳдан ўтганлар ва ажралганлар сонини , иккинчи гуруҳга эса аҳолининг миграциясини тавсифловчи кўрсаткичлар киради(1-жадвал).

Аҳоли ҳаракати кўрсаткичлари
1-жадвал

№	Кўрсаткичлар	Ҳисоблаштаркиби			Изоҳлар
I.Табиийҳаракаткўрсаткичлари
1.	Туғилишкоэффициенти(Kt)	KAtug'1000 t А				Atug'-туғилганларсони -аҳолининг ўртачасони
2.	Ўлишкоэффициенти ^(^Ko'^)	K Ao'l1000 o' А				Ao'l-ўлганларсони
3.	Мутлоқтабиий ўзгариши(TO')	TO'Atug'Ao'l
4.	Табиий ўзгаришикоэффициенти(Kto')	^Kto' ^	(Atug'Ao'l)1000			ёкиKto'KtKo'
			А
5.	Махсустуғилишкоэффициенти(Kmt)	K Atug'.1000 mt А				А’-15-49 ёшдагиаёлларнингўртачасони
6.	Махсус, 1 ёшгачаболаларўлими коэффициенти(Kbo')					m-жорий йилда туғилганларсонидан1ёшгачаўлганларсони; ^N0^ваN1^-ўтганважориййилдатуғилганларсони
II. Механикҳаракаткўрсаткичлари
7.	Келганлар коэффициенти(Kkel)	K KEL1000 kel А					KEL-мазкураҳолипунктига домий яшаш учун келган аҳолисони
8.	Кетганлар коэффициенти(Kket)	K KET1000 ket А					^KET-мазкураҳолипунктиданбошқааҳолипунктигадоимийяшашучункетганларсони
9.	Механик ўзгаришикоэффициенти(Kmo')	^Kmo'^		(KELKET)100			0
				А			^ёки^Kmo'^^Kkel^^Kket
10.	Мутлоқмеханикўзгариши(MO')	MO'KELKET

Туғилиш коэффициети қуйдагича ҳисобланади:
2021 йил холатига

Андижон =84664*1000/3188.1=26,65%
С урхондарё 2021йил учун =809,7*1000/39737,7=20,37%


Ўлим коэффициети қуйдагича ҳисобланади:

Андижон 2021 йил учун =16409*1000/3188.1=51,46%

Сурхондарё 2021 йил учун =127,8*1000/39731,7=3,21%
Мутлоқ табиий ўзгариш қуйидагича аниқланади:

Андижон 2021йил учун =84664-16409=68225
Сурхондарё 2021 йил учун =80975-12786=68189


Т абиий ўзгариш коэффициенти қуйидагича аниқланади:
Андижон 2021йил учун =(84664-16409)*1000/3188.1=19,539%

Сурхондарё 2021йилуч=(809,7-127,8)*1000/39731,7=17,16%

Никоҳ тузиш коэффициенти:



Андижон 2021 йил учун =32702*1000/3819900=8,6
Сурхондарё 2021йил учун =36270*1000/4031300=8,99

Никоҳдан ажрашиш коэффициенти:

Андижон 2021 йил учун =4281*1000/3819900=1,1

Сурхондарё 2021 йил учун =4174*1000/4031300=1,0

Келганлар коэффициенти қуйидагича аниқланади:

Андижон 2021 йил учун =9855*1000/37461,2=263,07

Сурхондарё 2021 йил учун =11911*1000/76720,2=155,25

Кетганлар коэффициенти қуйидагича аниқланади:
Андижон 2021 йил учун =12202*1000/37461,2=325,72
Сурхондарё 2021 йил учун =17699*1000/76720,2=230,69

Механик ўзгариши коэффициенти қуйидагича аниқланади:



Андижон 2021 йил учун =--2347*1000/37461,2=62,65
Сурхондарё 2021 йил учун =-5788*1000/76720,2= -75,44


Мутлоқ механик ўзгариш қуйидагича аниқланади:
Андижон 2021 йил учун MO'KELKET =9855-12202=-2347киши
Сурхондарё 2021 йил учун MO'KELKET =11911-17699=-5788киши

У мумий ўзгариш коэффициенти қуйидагича аниқланади:
Андижон 2021 йил учун =21,6-1,05 = 20,55%

Сурхондарё 2021 йил учун =22,7 – 2 = 20,7%

Аҳолини такрор барпо этиш жараёнини тавсифлаш учун статистика дарсликларида рус земство статистики В.Н.Покровский номи билан боғлиқ бўлган “Ҳаётийлик коэффициенти” ни ҳисоблаш тавсия этилган.

Ҳаётийлик коэффициенти туғилганларсонини ўлганлар сонигабўлишйўлибилананиқланади:

T
K_h_O'
Бу кўрсаткич туғилиш коэффициентини ўлиш коэффициентига бўлиш йўли билан ҳам аниқланиши мумкин. Агар бу нисбат натижаси 1 дан катта
^Kt1
^Ko'
бўлса,уҳолдамазкуррегиондатабиийўсишсодир бўлган, агар бунисбатан1дан кичик
^Kt1
^Ko'
бўлса, у ҳолда мазкур регионда аҳолининг камайиши содир бўлган.
Демак ҳаётийлик коэффициентининг ўсиши аҳолисонининг ошишига олиб келади ва аксинча.
Бизнинг ўрганаёиган ҳудудларимизда ҳаётийлик коэффициенти бирдан катта чиқади,яъни икки ҳудудда ҳам табиий ўсишга эга эканлигини кўришимиз мумкин.
2-

Аҳолини истиқболдаги сонини аниқланш

Аҳолининг перспектив (истиқболдаги) сониниҳисоблаш глобалваёшнисилжиш усуллариёрдамида ҳисобланишимумкин.

Глобал усулда ҳисоблашда аҳолининг йил бошидаги сони (А₀), табиийўзгариш (К_тў) ёки умумий ўзгариши коэффициентлари бошланғич маълумот вазифасини бажаради. Ҳисоблаш қуйидагича бажарилади:

буерда А₁ва А₀-аҳолининг жориййилохиридагива кейинги йилбошидаги сони;

K_to'-табиий ўзгариш(ёки умумий ўзгариш)коэффициентлари;

- жорий йилда аҳоли сонининг қўшимча ўзгариши, яъни


A₁A₁₁

-кейинги йилда қўшимча ўзгариши лозим бўлган аҳолисони, яъни

A₂A₁₂
Б у усул ни қўллаш тартибини қуйидаги Наманган ва Фаргона вилоятлари мисолида кўриб чиқамиз.
Андижон вилояти:

A₂₀₂₂21,60,5минг киши
…

Сурхондарё вилояти:

A₂₀₂₂минг киши
…..

2021 йилларда Андижон ва Сурхондарё вилоятларининг доимий ўртача йиллик аҳоли сони прогнози минг киши

Андижон вилоятининг ўртача йиллик аҳолиси 2022 йилга бориб 37 461,2 минг кишини ташкил этишини прогноз қилдик. Сурхондарё вилоятида эса 76 720,2 минг кишига етишини прогноз қилдик.