Жиззах политехника


Меxнат бозори, ишсизлик тушунчаси, унинг турлари, улчаниши ва тула бандлик



Download 0,65 Mb.
bet18/99
Sana26.03.2022
Hajmi0,65 Mb.
#512230
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   99
Bog'liq
makroiqtisodiyot

Меxнат бозори, ишсизлик тушунчаси, унинг турлари, улчаниши ва тула бандлик.


Мамлакат иктисодиётида ЯММ ёки ЯММ ни яратишда катнашадиган иктисодий ресурсларнинг энг асосийларидан бири булиб меxнат ресурслари xисобланади. Инсон ресурслари аввалом бор ёлланма ходимлар меxнати ва инсонларнинг тадбиркорлик кобилиятларидан иборатдир. Меxнат ёки инсон ресурсларининг социал-иктисодий муаммоларини демографик, статистика, этнография, меxнат иктисоди, ижтимоий-маданий комплексни прогнозлаштириш фанлари катори макроиктисодиёт фани xам урганади.
Макроиктисодиёт инсон ресурсларининг ижтимоий-иктисодий йуналишларини тадкик этиш оркали уни самарали бошкаришни максад килиб олади. Чунки, меxнат ресурслари ва унинг фаол кисми булган ишчи кучи-ишлаб чикариш кучларининг энг асосий кисмидир. Ишчи кучи ёки иктисодий фаол аxоли деганда аxолининг меxнатга лаёкатли ёшдаги таркибига кирувчи ишлаётган ва ишсизларнинг умумий сони тушинилади.
Меxнат ресурсларини сифат жиxатдан такомиллаштириш иктисодиётнинг усиш суръатлари билан бевосита богликдир. Шунинг учун xам мамлакатда меxнат бозорини, меxнатни бошкариш институтларини ва унинг иктисодий-xукукий механизмларини яратиш энг асосий вазифалардан биридир.
Демак, меxнат бозори ва унинг нормал фаолият курсатиши куйидаги омилларга боглик экан:

  • аxоли сони, ёши ва жинсининг салмогидаги узгаришлар;

  • иш билан бандлиликдаги xудуд ва тармок узгаришларига;

  • кушимча ишчи кучини ишлаб чикаришга жалб этиш механизмига;

  • ишлаб чикариш xажмига, унинг усиш суръатига, ишлаб чикариш таркибига;

  • ишлаб чикариш кучларини xудудий жойлашувига;

  • меxнат ресурсларини бошкариш усулига ва бошкалар.

Xозирги шароитда меxнат бозорида xам талаб ва таклиф конуни амал килади. Чунки, ишчи кучи xам бошка меxнат маxсуллари катори, товар шаклига эга булиб, товар-пул муносабатларига фаол жалб килинади. Унинг бу хусусияти меxнат курсаткичлари тизимида уз аксини топади. Улар
орасида иш билан бандлик ва ишсизлик курсаткичлари муxим аxамиятга эга. Яъни, ишбилармонлар ишчи кучидан шундай микдорларда фойдаланадиларки бунда меxнатнинг юкори маxсули реал иш xаки билан тенг булиши ёки иш xаки xажмини пулдаги ифодаси меxнатнинг йукори маxсули кийматга тенг булиши керак. Агарда реал иш xаки xажми ошса ишбилармон ишчи кучига булган талабни кискартиради, агар реал иш xаки xажми камайса ишчи кучига булган талаб ортади.
Куйидаги расмдан куриниб турибдики реал иш xакини кискартириш натижасида меxнатга булган талаб ошмокда ва аксинча реал иш xаки ошса, меxнатга булган талаб камаяди.
3.2-расм.
Меxнатга булган талаб эгри чизиги.

W/К
(W/К)2 А


(W/К)1 В
LD



О L1 L2 L


Бу ерда: L - талаб килинадиган меxнатнинг микдори; W/К - реал иш xаки микдори.
L d- меxнатга булган талаб эгри чизиги:

Меxнатнинг таклиф функциясида индивид уз хизматини иш xакининг пулдаги ифодасидан келиб чикиб эмас, балки иш xакининг улчовларидан келиб чикиб таклиф килади. Буни биз куйидаги расмдан xам куришимиз мумкин.


Бу ерда: LS - меxнат таклифининг эгри чизиги:
W/P - реал иш xаки.
L - таклиф килинаётган меxнатнинг микдори.

3.3-расм.


Меxнатга булган таклиф эгри чизиги.
W/К
LS
(W/К)2 В

(W/К)1




L1 L2 L
Реал иш xаки микдори катта булса, унга мос равишда меxнатнинг таклифи xам юкоридир, агар кичик булса пастрок булади.


Талаб ва таклиф эгри чизигини умумлаштириб куйидаги графикда ифодалаймиз.
3.4-расм.


LS
(W/К)* B*
(W/ К)У



(W/ К )**
B**

O L2 L2** LЕ L1 L** L



Графикдан куриниб турибдики, ( W/P ) Е га тенг булган иш xаки доирасида меxнат бозорида мувозанат вужудга келади. Бунинг маъноси шуки, агар иш xакининг шу доирасида ким иш излаётган булса, у иш билан таъминланади, иккинчи томондан, xамон иш билармонлар узларига керак



булган ишчи кучи микдорини топиш имкониятига эга буладилар. Е xарфи билан белгиланган нукта тула иш билан бандлилик xолатини билдиради.
Реал иш xакининг бошкача кийматида меxнат бозорида мувозанатни урнатиб булмайди:

  1. Агар иш xаки мувозанат нуктадан юкори булса, ( W*/P )* нуктада меxнатнинг таклифи А*В* - катталикдаги талабдан ошиб кетади, яъни, 2** > L2* ;

  2. Агар иш xаки мувозанат нуктадан паст булса, (W**/P )** нуктада меxнатга булган талаб “А”, “В” - катталикдаги таклифдан ошиб кетади. L1** > L2**,

Биринчи xолатда ишсизлик вужудга келади, иккинчи xолатда эса иш жойлари бушаб колади.
Амалиётда аxолининг “тула иш билан бандлиги” деган тушунча бор. Лекин бундай натижага уз-узидан эришиб булмайди, чунки 100% аxолининг ишламокчи булган кисмини деярли иш билан банд килиб булмайди. Шунинг учун xам маълум микдорда аxолининг ишсиз булиши иктисодий жиxатдан нормал xол ва асослидир.

Download 0,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   99




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish