Jismoniy tayyorgarlik

1-mashg‘ulot. Nazorat mashg‘uloti. 9-mashq me’yorlarini bajarish (turnikda tortilish). 2-mashq me’yorlarini bajarish (100 metrga yugurish).

Amaliy mashg‘uloti

Reja

1. 
   Mashq № 9. Turnikda tortilish mashqi me’yorini bajarish.
   
2. 
   Mashq № 2. 100 metrga yugurish mashqi me’yorlarini bajarish.
   

Tayanch so‘z va iboralar: gimnastik xolat, turnik, turnikda tortinish, jismoniy tayyorgarlik, jismoniy sifatlar, tezlik, chidamlilik, kuchlilik, chaqqonlik, me’yorlar, 100 metrga yugurish.


1- o‘quv savoli. Mashq № 9 Turnikda tortilish mashqi.

Mashqlarni bajarishdan oldin chigal yozdi mashqlarini bajaramiz ya’ni tanamizni qizdirib olamiz (1-rasm).

“Badan qizdirish” mashqlari quyidagicha ketma-ketlikda bajariladi

1. Qaddi qomatga beriladigan mashqlar.
2. Elka va qo‘lga berridigan mashqlar.
3. Gavda va qo‘lga beriladigan mashqlar.
4. Gavda va oyoqqa beriladigan mashqlarga.
5. Harakat uyg‘unligiga va chaqqonlikni rivojlantiradigan (maxsus yondoshtiruvchi, taxlil qiluvchi va x.k.) mashqlar.
6. Gavda va oyoqqa beriladigan mashqlar sakrashlarni qo‘shib berish: yugurish mashqlari va tezlanish (sport shaharchasi (sport majmuasi)da).
“Badan qizdirish” dagi mashqlar soni 7-8 ta.
Keyin guruh 2 kichik guruhlarga bo‘linib, mashg‘ulotning asosiy qismida bajariladigan mashqlarni bajarish joyiga borishadi (guruh ko‘proq kichik guruhlarga ham bo‘lish mumkin).

1. Qo‘llarni yuqoriga ko‘tarish - nafas olish, tushirish - nafas chiqarish

(8 marta).
2. Qo‘llar bilan tez aylana harakatlari (bir yo‘nalishda 6 marta, ikkinchisida
6 marta).
3. Yugurishdagi kabi tez qo‘l harakati (10 soniyadan 2 marta).
4. Qo‘llar bilan erga tayangan xolda yuqoriga va pastga harakatlar(отжимание) (imkon boircha).
5. Oldinga egilish (10 marta).
6. Qo‘lning tovonga tegishi (5 marta).
7. Gavdaning o‘ngga va chapga egilishi (5 marta).
8. Tanani aylana bo‘ylab aylantirish (bir yo‘nalishda 3 marta, ikkinchisida
3 marta).
9. Tizzalar yuqori ko‘tarib joyida yugurish (imkon boricha).
10. O‘ng va chap oyoqlarda o‘tirsh (imkon boricha).
11. Joyda yengil yugurish (1-2 daqiqa).
12. Yurish (normal nafas olishgacha)



1-rasm. Chigal yozdi mashqlar

Bir joydan boshqa joyga o‘tish, umumiy rivojlantirish mashqlarini bajarish uchun safning bir turidan boshqa turiga qayta tizilish amallari O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarining Saf nizomida bayon etilgan talablarga muvofiq bajariladi.

Joyda turib va harakat davomida bajariladigan jismoniy mashqlar ijrosi mashqni nomi aytilib, namunali ko‘rsatib berilgandan so‘ng dastlabki holat qabul qilinishidan boshlanadi. Buning uchun “Dastlabki holatni QABUL QIL” komandasi beriladi. Mashq ijrosiga “Mashqni BOSHLA” komandasi bo‘yicha kirishiladi. Mashq ijrosini yakuniga etkazish uchun so‘nggi hisob o‘rniga, agar mashq:
joyda turib bajarilayotgan bo‘lsa – “TO‘XTA” komandasi;
harakat davomida bajarilayotgan bo‘lsa – “Mashq TAMOM” komandasi beriladi.
Jismoniy mashqlar o‘quv joylarida guruhlarga bo‘linib ijro etish usuli qo‘llanilib bajariladigan bo‘lsa, mashg‘ulotning tayyorlov qismi nihoyasiga etgach, bo‘linma guruhlar (seksiyalar) tarkibida ikki sherengaga saf tortadi. Mashg‘ulot rahbari har bir seksiyaning o‘quv joyini tayinlab o‘tgach: «Mashg‘ulot o‘tkazish joyiga qadam BOS (YUGUR)» komandasini beradi. Ushbu komanda bo‘yicha seksiyalar tayinlangan joy tomon qisqa yo‘l bilan borib (yugurib), o‘quv joyi (gimnastik snaryadning) safning chap tomonida joylashgan holatda joyda qadam bosib (yugurib) turadi. Shundan so‘ng, umumiy komandaga binoan to‘xtab, chapga buriladi.
Mashg‘ulot rahbari: “Mashqni bajarishga KIRISHILSIN” komandasini beradi. Mazkur komandaga binoan seksiya komandiri saf o‘rtasiga chiqib, bo‘linmaga yuzlangancha, buriladi. Bajariladigan mashq nomini e’lon qilib: “ERKIN” komandasini, gimnastika mashg‘ulotlari o‘tkazilayotgan bo‘lsa: “Gimnastik holatni QABUL QIL” komandasini beradi. Shaxsiy tarkib o‘ng oyog‘ini yarim qadam yonga tashlab, qo‘lini orqa tomonda qovushtiradi, tana vaznini ikkala oyoqqa teng taqsimlaydi.
Shundan so‘ng seksiya komandiri mashqni namunali tarzda ko‘rsatib beradi va shaxsiy tarkibni yakka yoki guruh tarkibida mashq qildiradi.
Shaxsiy tarkib mashq ijrosi uchun seksiya komandirining komandasiga binoan safdan chiqadi. Masalan: “Oddiy askar Mo‘minov dastlabki holatga, oddiy askar Mahkamov yordam berish va xavfsizlikni ta’minlash uchun qadam BOS”. O‘z familiyasini eshitgan harbiy xizmatchilar qad rostlangan holatni qabul qilib: “Men”, deya javob qaytaradi. Ijro komandasini eshitgach esa: “Xo‘p bo‘ladi”, deb javob berib, shaxdam qadam tashlab yoki yugurib borib, dastlabki marrani egallaydi va gimnastik holatni qabul qiladi (o‘ng oyog‘ini yarim qadam yonga tashlab, qo‘lini orqa tomonda qovushtiradi, tana vaznini ikkala oyoqqa teng taqsimlaydi). Mashq ijrosi uchun SNARYADGA”'>“SNARYADGA” komandasi (sakrash va akrobatik mashqlar bajarilayotganida esa “OLG‘A”) komandasi berilganidan so‘ng kirishiladi. Agar mashq nazorat tariqasida bajarilayotgan bo‘lsa, harbiy xizmatchi dastlab qad rostlangan holatni qabul qilib, boshini tekshiruvchi yoki mashg‘ulot rahbari tomon burgancha, o‘z harbiy unvoni va familiyasini aytadi va shundan so‘nggina, qo‘shimcha ko‘rsatmasiz mashq ijrosiga kirishadi. Mashq ijrosini yakuniga etkazgan harbiy xizmatchi mashg‘ulot rahbariga (tekshiruvchiga) yuzlanib burilgancha, qad rostlangan holatni qabul qilib, mashq ijrosi haqida bildiruv beradi. Gimnastik mashqlar ijrosining boshlanishi «sakrab chiqish», yakuniga etkazilishi esa «sakrab tushish» holatlarining qisqa vaqt saqlab turilishi bilan kechadi. “SNARYADGA” (“OLG‘A”) komandasi berilganida navbatdagi harbiy xizmatchi dastlabki holatni, mashqni bajargan harbiy xizmatchi yordam berish va xavfsizlikni ta’minlash joyini, yordam berish va xavfsizlikni ta’minlagan harbiy xizmatchi safdagi o‘rnini egallaydi.
Mashg‘ulot joyini almashtirish uchun mashg‘ulot rahbari: “Guruh, mashq TAMOM” komandasini beradi. Ushbu komandaga binoan shaxsiy tarkib mashq ijrosini to‘xtatib, bir sherengaga saf tortadi. Mashg‘ulot joyini almashtirish amali “O‘ng-GA”, “Mashg‘ulot joyini almashtirish uchun qadam BOS (YUGUR)”komandalariga ko‘ra bajariladi. O‘quv joylari birinchi bor almashtirilayotganda yangi o‘quv joyiga o‘tish tartibi ko‘rsatib o‘tiladi.
Jismoniy mashqni juftliklarga bo‘linib bajarish uchun harbiy xizmatchilar ikki sherengali safda «birinchi» va «ikkinchi» raqamlarga ajratiladi. Misol uchun: “Turnikda tortilish mashqi birinchi qator birinchi raqamlar, ikkinchi qator ikkinchi raqamlar” Birinchi raqamlar mashqni bajarish uchun, ikkinchi raqamlar – yordam ko‘rsatish va xavfsizlikni chap tomondan ta’minlash uchun (yoki o‘ng tomondan) “SNARYADGA” komandasi beriladi. Ushbu komanda bo‘yicha, birinchi raqamli harbiy xizmatchilar snaryadga, ikkinchi raqamli harbiy xizmatchilar esa yordam ko‘rsatish va xavfsizlikni ta’minlash joyiga borib, qad rostlangan holatni qabul qilishadi. “SNARYADGA” komandasi berilgach, birinchi raqamli harbiy xizmatchilar jismoniy mashqni bajarishadi, mashq ijrosini nihoyasiga etkazgach, mashg‘ulot rahbariga yuzlanib turishadi. Ikkinchi raqamli harbiy xizmatchilar yordam ko‘rsatish amallarini bajarishgach, mashq ijrosi uchun dastlabki holatni qabul qilishadi.
Ushbu mashqni bajarishda qo‘l kaftlari turnikda oldinga qaratilgan holda ushlanib, qo‘llar to‘g‘ri uzatilgan holda tutiladi. Turnikda tortilgancha, tanani siltamay, old-orqaga tebratmay, juft tutilgan oyoqlar turnik ustiga ko‘tariladi va snaryad o‘qi atrofida aylanib, yuqorida, tik tutilgan qo‘lga tayangan holat qabul qilinadi. Boshlang‘ich holatga tushish amali erkin usulda bajariladi. Boshlang‘ich va tayangan holat 1-2 soniya davomida saqlanadi.