Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi va metodologiyasi

Laboratoriya eksperimentida
shugullanuvchilar kundalik hayotiy sharoitda amaliyotida kam 
uchraydigan holatda tajriba o’tkazadi. Masalan, jismoniy tayyorgarligi teng ikki guruh olinib, 
ulardan birining mashguloti laboratoriyada, ikkinchi-siniki esa oddiy tabiiy sharoitda olib 
boriladi. Bu tajribaning qulayligi tajribaning laboratoriya sharoitida yangitdan takrorlay olish 
mumkin ekanligidadir. Usuliyatni salbiy tomoni tajriba o’tkazuvchining tajribada aynan ishti-
roki bo’lib, ob’ektiv bo’lmagan yakuniy xulosalarga ham olib kelishi mumkin 
Matematik hisoblash ilmiy tadqiqot uslubiyati 
Keyingi yillarda biologiya va pedagogika fanlarida tadqiqotning matematik hisoblsh 
usuliyatlaridan keng foydala-nilmoqda. 
Hamma voqealarning, atrofimizni o’rab olgan har qanday jarayonlarning ikki tomoni 
–
sifat va miqdor tomoni bo’ladi. Ma’lumki, matematika voqelarning abstrakt shakldagi miqdor 
tomonini o’rganadi. Shuning uchun ham matematik usuliyatlardan foydalanishdan voz kechish 
tadqiqotchini masalaning faqatgina bir tomonini 
–
sifat tomoninigina o’rganishga, uni to’la 
o’rgana olmaslika mahkum etadi. Bunday yarim-yorti yondashish tadqiq etiladigan muammoni 
aniqlab tadqiqotni boshlanish etapida yo’l qo’yilishi mumkin xolos. Ilmiy tadqiqot hali 
aniqlnmagan taqdirdagina mumkin, lekin olib borishda voqealarning barcha tomonlarini, 
jumladan miqdor tomonla-rini ham tadqiq etish muammosi turadi. 
«Fan matematikadan foydalanishga muyassar bo’lgandagina takomiliga etadi»- degan edi 
Polp Lafarg. Shunga ko’ra jismoniy tarbiya nazariyasining tadqotlarida keyinga yillarda 
matematika fanlaridan foydalanilmoqda, lekin hozirgi paytda asosan matematik statistika ilmiy 
tadqiqot jarayoniga muhim ahamiyat kasb etmoqda. 
Matematik statistikadan biologiya masalalarini hal etishda o’ziga xos ravishda qo’llanilib 
bometriya yoki variatsion statistika orqali amalga oshiriladi.
Tadqiqot natijasida olingan materiallar tadqiqotning son va miqdor jihatlarini 
mujassamlashtiradi. Raqamlar, ko’rsatkichlarni aniqligi tadqiqotchiga matematik jihatdan 
to’gri va aniq fikrlar, mulohazalar chiqarishga, tadqiqot jarayoni bo’yicha taqqoslash, 
umumlashtirish, aniq xulosalar chiqarishga yordam beradi.
Agarda suzuvchilar yoxud basketbolchilarning eksperimental va kontrol guruhlarni yigib 
ularni kuch talab qiladigan mashqlar bilan shugllanish mashgulotlarining samaradorligi tadqiq 
qilinsa, shugullanuvchilarning jinsi, yoshi, sport maho-rati darajasiga qarab nazariy fikrlarni 
amaldagi holati haqida aniq ma’lumotlar tayyorlash mumkin. Shuning uchun matematika 
fanining matematik statistikasi jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati hamda qator sport 
fanlarining nazariyasi va usuliyatida ilmiy amaliy masalalarni ijobiy hal qilish, o’quv tarbiya va 
sport trenirovkasi jarayoni takomil-lashtirishda muhim ahamiyat kasb etmoqda.

---

134
Ilmiy tadqiqot usuliyatlari doimiy bo’lmay ular o’z o’rinlarini yangi va progressiv 
tadqiqot uslubiyatlariga bo’shatib beradi. Barcha fanlar qatori jismoniy tarbiya fanining rivoji 
ko’p jihatdan ilmiy tadqiqot usuliyatla-rining rivojlanganligi natijalariga bogliqdir.