Jismoniy tarbiya va sport nazariyasi va metodologiyasi

Eksperiment ilmiy tadqiqot metodi 
Ilmiy tekshirishning bu metodi tekshiruvchining o’zi tomonidan uyushtirilgan bo’lib, 
uning o’zini aktiv aralashuvi orqali olib boriladi. Bu metodda tekshiralayotgan jarayon maxsus 
sharoitda yoki tajribani yana qaytadan takrorlash uchun imkoniyat yaratiladi. Ushbu tadqiqot 
uslubining qulay yoki qimmatli tomoni ham ana shunda. 
Jismoniy tarbiya jarayonida olib borilayotgan tajribani maxsus sharoitni hisobga olmay 
yoki sun’iy qaytadan o’sha sharoitni yaratishda nazoratdagi masalaga oid bo’lmagan 
muammolar ham yuzaga kelishi mumkin. Bu ilmiy tadqiqot usuliyatining salbiy tomonidir. 
Eksperimentni ob’ektiv o’tkazish amaliyotida 
tabiiy, modulli va laboratoriya
eksperi-mentlari 
deb nomlangan eksperiment xillaridan foydala-niladi. 
Tabiiy eksperiment
hayotiy sharoitda olib boriladi. Undan tajriba ishtirokchilar butunlay 
bexabar (samaraligi ham shunda) bo’lishi ham mumkin. Masalan, bir maktabning ikki sinfidagi 
jismoniy tarbiya darslarida dastur materialini o’zlashtirilishi an’anaviy o’qitish uslullari bilan, 

---

133
boshqasida esa maxsus tanlangan usuliyatlar bilan olib borilib, natijani taqqoslash orqali qaysi 
sinfda samaradorligni yuqori bo’lganligini aniqlash mumkin bo’ladi. 
Modulli eksperiment
 
metodidan kuzatuvchi hayotda uchray-digan oddiy sharoitdan bir 
oz o’zgargan muhitda tajriba o’tkaziladi. Masalan, muskul kuchini o’stirishda sportga yangi 
kelganlar bilan ish olib borilib, ular xaftada uch marta, alohida guruhlarga bo’linib, birinchi 
guruhi yotgan shtangada mashq qilish, ikkinchi guruhi esa o’zining tanasi ogirligidan 
foydalanib, uchinchi guruhi faqat gantel ko’tarish bilan ma’lum belgilangan muddat davomida 
mashq qiladi. Har qaysi guruhning moduli alohida (shtanga, gavdasi ogirligi, gantel) mashqlar 
faqat elka kamar muskullarining kuchini ortirishga yo’nalti-rilgan. Eksperimentdan so’ng 
natijalar taqqoslanib samara bergan modul va uning mashqlari, uslubiyati effekti e’lon qilinadi.