Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети

"Давлат бошқарувини янгилаш ва янада демократлаштириш ҳамда мамлакатни
модернизация қилишда сиёсий партшшарнинг ролини кучайтириш тўғрисида"ги
Конституциявий қонуннинг асосий жиҳатлари
Давлат бошқарувини янгилаш ва янада демократлаштириш;
Мамлакатни модернизация қилишда сиёсий партияларнинг ролини ку-чайтириш.
1. Парламентдаги кўпчилик:
Қонунчилик палатасида кўпчилик ўринни эгаллаган сиёсий партия фрак-цияси; блок тузаётган бир неча сиёсий партиялар фракциялари ва сайлов-чиларнинг ташаббускор гуруҳларидан сайланган депутатлар.
2. Парламентдаги мухолифат:
Янгидан шакллантирилган ҳукуматнинг тутган йўли (курси) ва дастури ёки унинг айрим йўналишларига қўшилмайдиган сиёсий партиялар фрак-циялари, шунингдек, сайловчиларнинг ташаббускор гуруҳларидан сай-ланган депутатлар.
Қонунчилик палатаси масъул қўмитасининг тегишли масала бўйича маъру-заси билан бир вақтда қонун лойиҳасининг муқобил таҳририни киритиш; муҳокама этилаётган масалалар юзасидан ўзининг алоҳида фикрини Қонун-чилик палатаси ялпи мажлисининг баённомасига киритиш; Ўзбекистон Рес-публикаси Олий Мажлисининг Сенати томонидан рад этилган қонун бўйи-ча келишув комиссиясида ўз вакилларининг кафолатли иштирок этиши.
Мухолифат фракциясининг ҳуқуқлари парламент кўпчилиги томонидан камситилиши мумкин эмас.
Бош вазир номзоди Узбекистон Республикаси Президенти томонидан сиё-сий партиялар фракцияларининг ҳар бири ва сайловчиларнинг ташаббус-кор гуруҳларидан сайланган депутатлар билан маслаҳатлашувлар ўтказил-гандан сўнг Қонунчилик палатаси ва Сенати тасдиқлаши учун киритилади.
Ўзбекистон Республикаси Президенти сиёсий партиялар фракциялари ва сайловчиларнинг ташаббускор гуруҳларидан сайланган депутатлар билан қўшимча маслаҳатлашувлар ўтказганидан сўнг Ўзбекистон Республикаси Бош вазири лавозимига номзодни яна икки марта тақцим этиш ҳуқуқига эга.
Бош вазир номзоди уч марта рад этилган такдирда:
Узбекистон Республикаси Президенти Ўзбекистон Республикаси Бош вазири вазифасини бажарувчини тайинлайди;
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисини ёки унинг палаталаридан бирини тарқатиб юборади.
Мазкур қонунларда берилган асосий конституциявий тадбирларнинг амалга оширилиши сиёсий партияларнинг давлат ва жамият қурилиши тизи-мидаги роли ва аҳамиятини тубдан кучайтириши ва сайлов жараёнларида фуқароларнинг сиёсий ва ижтимоий фаоллигани оширишга, аҳолининг хо-ҳиш-иродасини ифода этиб, уларнинг марказда ва жойларда давлат ҳокими-ятини шакллантиришда бевосита иштирок этишига хизмат қилиши тахмин этилмокда.
Ушбу янги қонунлар давлат бошқарувини янада демократлаштириш, ҳокимиятнинг қонун чиқарувчи, ижро этувчи тармоқлари, ҳукумат ва жой-лардаги давлат органларининг зиммасига Конституция билан юклатилган ва-колатларини амалга оширишдаги роли ва маъсулиятини кучайтириш, энг асосийси, сиёсий партияларнинг мамлакат сиёсий ва иқтисодий ҳаётига ва мамлакатни янгилаш жараёнларига таъсирини оширишда ҳуқуқий механизм бўлиб хизмат қилади (28-жадвал).
28-жадвал Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси таркиби

1994 йил 25 декабрь сайловларидан сўнг (жами 250 депутат)	1999 йил 5 декабрь сайловларидан сўнг (жами 250 депутат)	2004 йил 26 декабрь ва 2005 йил 9 январдаги сайловлардан сўнг^1(жами 120 депутат)	2009 йил 27 декабрь ва 2010 йил 10 январдаги сайловлардан сўнг (жами 150 депутат
ХДП - 69 депутат; "Ватантараққиёти" — 14депутат; Маҳаллий ҳокимият органлари ва фуқароларнинг ташаббускор гуруҳлари — 167 депутат	ХДП - 48 депутат; "Ватан тараққиёти — 20 депутат; "Адолат" СДП — 11 депутат; "Миллий тикланиш" ДП — 10 депутат; "Фидокорлар" МДП — 34 депутат; Ҳокимият вакиллик органлари — 110 депутат; Фуқаролар ташаббускор гуруҳла-ри — 1 5 депутат	ЎзЛиДеП - 41 депутат^2; ХДП - 28 депутат; "Фидокорлар" МДП — 18 депутат; "Миллий тикланиш" ДП — 1 1 депутат; "Адолат" СДП — 10 депутат; Фуқаролар ташаббускор гуруҳиа-ри — 12 депутат	ЎзЛиДеП - 53 депутат^2; ХДП - 32 депутат; "Миллий тикланиш" ДП — 31 депутат; "Адолат" СДП — 19 депутат; Ўзбекистон Экологик ҳаракати - 15 депутат

Манба: Сиёсатшунослик асослари. Маърузалар тўплами. Т., 2005.

Вилоят, Тошкент ша-ҳар ҳокимини тайин-лаш ва тасдиқлаш тартиби
Ҳоким номзоди Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан Халқ депутатлари вилоятлар ва Тошкент шаҳар кенгашларидаги партия гуруҳла-рининг ҳар бири билан маслаҳатлашувлар ўтказилгандан сўнг тегишли Халқ депутатлари кенгашларига тасдиқлаш учун тақцим этилади.
Ҳоким номзоди тегишли Халқ депутатлари кенгаши депутатлари умумий сонининг кўпчилик овозини олган тақцирда, тасдиқланган ҳисобланади.

Кўпчилик овозни ололмаган Ҳоким номзодлари
Ўзбекистон Республикаси Президенти номзодларни партия гуруҳлари би-лан қўшимча маслаҳатлашувлар ўтказганидан сўнг бир ой ичида яна икки марта тақцим этиш ҳуқуқига эга.
Тегишли Халқ депутатлари кенгаши тақцим этилган ҳоким номзодларини уч марта рад этган тақцирда:
Ўзбекистон Республикаси Президенти вилоят ва Тошкент шаҳар ҳокими вазифасини бажарувчини тайинлаш;
Тегишли халқ депутатлари кенгашини тарқатиб юбориш ҳуқуқига эга.
Манба: "Халқсўзи" газетаси. 2007 йил 12 апрель.
¹ 2004 йил сайловларида икки палаталик парламентга ўтилиши муносабати билан
Олий Мажлиснинг Қонунчилик палатасига бўлиб ўтган сайловлар назарда тутилмоқца.
² ЎзЛиДеП партияси Олий мажлис Қонунчилик палатасида бўшаб қолган 3 нафар
депутатлик ўринлари учун 2006 йил декабрда ўтказилган сайловда ҳам муваффаққият қозо-
ниб,ҳар уччала ўринни ҳам қайтариб олишга муваффақ бўлди.

154
155