Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети

Партиянинг матбуот органи «XXI аср» газетаси ҳисобланади.
Умуман олганда, Ўзбекистон сиёсий партиялари мамлакат ижтимоий-сиёсий ҳаётида муҳим роль ўйнамоқда. Шу билан бирга, ўтган йиллар давомида амалга оширилган ишлар таҳлили, амалдаги ишларнинг объектив ва компромиссиз баҳоси ҳамда мамлакат Президенти сиёсий партияларни даъват этатганидек, энг асосийси истиқболга режалаштирилган аниқ мақсадларни белгилашда уларни амалга ошириш механизмларини яна ва яна бир бор танқидий кўриб чиқишни талаб этмоқда. Бугунги давр биздан сиёсий муносабатлар субъекти сифатида мамлакат ижтимоий-сиёсий ҳаётига партияларнинг фаол киришига тўсқинлик қилувчи тўсиқларни аниқлаш, уларнинг фаолиятини танқидий таҳлил этишни тақозо этмоқда.
«Бу ҳақда гапирганда, “мамлакат раҳбариятининг ислоҳотларни амалга ошириш борасидаги стратегик йўлини сиёсий қўллаб-қувватлаймиз” деган умумий гаплардан амалий фаолиятга ўтиш, чуқур ўйланган, шу жумладан, муқобил, рақобатдош лойиҳалар ва ҳар қайси партия ёки ҳаракатнинг аниқ мақсадли вазифаларини ўзида мужассам этадиган дастурларни тақдим этган ҳолда, фаол иш олиб бориш даври келганини таъкидлаш лозим».
И.А.Каримовнинг айнан шу сўзларида муаммонинг асосий ечими, маъно-моҳияти мужассам. Ўзбекистон сиёсий партиялари бундай ўзгаришларга тайёрми, партия кадрлари, раҳбарлари нафақат ўзини, балки бошқаларни ҳам тинглашга тайёрми? Иш услуб ва усулларини мукаммаллаштиришга ва мавжуд стереотиплардан воз кеча оладиларми, мақсадга эришиш йўлида уларга қатъиятлилик ва ирода етадими?
Ушбу саволларга ҳар бир сиёсий партиянинг ўз жавоби бўлиши керак, уларнинг ҳар бири ўз ҳаётий позициясига, ҳаётий фаолият давомида тўпланган ўз билим ва тажрибасига эга бўлиши лозим.


Ўзбекистон сиёсий партияларининг мафкуравий дастурлари таҳлили шуни кўрсатадики, фуқаролик жамиятини қуриш асосларини хисобга олган ҳолда; улар партия дастурларининг мазмунига кучли даражада тузатишлар киритилишига мухтождир. Манфаатлар, мақсадлар, йўналишларнинг хилма-хиллига уларнинг қўшимча кучлар билан умумий мақсадларга эришиш йўлида бирлашишлари зарурлигини билдиради (26-жадвал).
Кўриб турибмизки, партиявий тизим тадрижийлик асосида, бир маром-да ўз такомилига етиб бормоқца. Масалан, 1994 йилга Парламент сайловла-рида ҳокимият органлари ва аҳолининг ташаббускор гуруҳларидан 167 нафар депутат сайланган бўлса, 1999 йилги Парламент сайловларида уларнинг сони 125 тагача қисқарди. 2004 йилги Парламент сайловларида сайланган депутат-ларнинг 90 фоизидан кўпроғи сиёсий партиялар томонидан кўрсатилган ном-

№	Сиёсий партиялар	путатлари вилоят, шаҳар кенгашла-зепутатлар сони	путатлари вилоят яарида депутатлар гуруҳлари	утатлари туман ва ) кенгашларида утатлар сони	партия аъзолари да аёлларнинг нисбати	ролар ўз-ўзини зриш органлари ри (оқсоқоллар) ^г партиявий ансублиги^1	партия аъзолари 30 ёшга бўлган знинг нисбати
			К а			Й ь? 2 с 2	« и и
		ч х §		5 а ч	11	|| Р	1|1
		X ^н	5 я X 8	X		е^„	йе-°
1.	Халқ демократик партияси	2539	13	187	37,5%	3713	25,3%
2.	ЎзЛиДеП	1889	13	175	36,2%	2386	34,4%
3.	"Фидокорлар" МДП	578	13	73	44%	235	44,1%
4.	"Миллий тикланиш" ДП	138	14	14	52,2%	92	37%
5.	"Адолат" СДП	172	7	18	46%	112	40%

Манба: Фуқаролик жамиятни ўрганиш институтининг маълумоти.
зодлардир. Энди тобора кўпроқдепутатлар партиявий мансублик асосида сай-лана бошладилар. Бу эса сиёсий ҳаётда сиёсий партияларнинг вазни ва нуфузи тобора ошиб бораётганлигидан далолат беради.
Ҳозирги кунда Ўзбекистон сиёсий партиялари шаклланиш босқичида бўлиб, уларда ҳокимият учун кураш олиб бориш механизмлари ҳали тўлиқ шаклланмаган, уларнинг ижтимоий база доираси аниклаб олинмаган. Чунки турли ижтимоий табақалар манфаатларининг аниклашуви ва уларни маданий тарзда ифодалаш жараёнлари эндигана бошланмоқца. Ўзбекистон сиёсий парти-ялари тизимидага ушбу ҳолат вақгинчалик бўлиб, сиёсий ҳаётдаги либерали-зация жараёнлари чуқурлашган ва фуқароларнинг сиёсий фаоллига ошиб борган сайин партиялар ўртасидаги дифференциация ҳам ортиб бораверади.
Республика хукумати сиёсий партияларни қўллаб-қувватлашга мунта-зам равишда алоҳида аҳамият бериб келмоқца. Чунончи, 2006 йил декабрь ойида Ўзбекистон Республикаси Президенти И. А. Каримов томонидан Ўзбе-кистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатасига қонунчи-лик ташаббуси тартибида "Давлат бошқарувини янгилаш ва янада демократ-лаштириш ҳамда мамлакатни модернизация қилишда сиёсий партияларнинг ролини кучайтириш тўғрисида"ги Конституциявий қонун ва "Ўзбекистон Рес-публикаси Конституциясининг айрим моддаларига (89-моддасига, 93-модда-сининг 15-бандига, 102-моддасининг иккинчи қисмига) тузатишлар кири-тиш тўғрисида"ги қонун лойиҳалари киритилди. 2007 йил апрель ойида ушбу қонун қабул қилинди ва 2008 йил 1 январида кучга кирди. Қуйидаги жадвалда Конституциявий қонуннинг асосий жиҳатлари берилган (27-жадвал).
¹ Жами 9971 нафар фуқароларнинг ўз-ўзини бошқариш органлари раислари (оқсо-қоллар)дан 6538 нафари сиёсий партияларга аъзо, 3433 оқсоқол эса бирор бир сиёсий партияга аъзо эмас.

152
153

Конституциявий қонуннинг бош мақ-сади

Конституциявий қонунда қўлланилган янги тушунчалар

Конституциявий қо-нунда парламентдаги мухолифат фракция-сининг қўшимча ҳу-қуқлари

Бош вазир номзоди-ни тайинлаш тартиби

Кўпчилик овозини ололмаган Бош вазир номзоди
27-жадвал