Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети

«Нодавлат нотижорат ташкилотлари — жисмоний ва (ёки) юридик шахслар томонидан ихтиёрийлик асосида ташкил этилган, даромад (фойда) олишни ўз фаолиятининг асосий мақсади қилиб олмаган ҳамда олинган да-ромадларни (фойдани) ўз қатнашчилари (аъзолари) ўртасида тақсимламай-диган ўзини-ўзи бошқариш ташкилотидир"¹.
Бугун Ўзбекистонда бир қатор жамоат бирлашмалари фаолият олиб бо-ради. Жумладан, Ўзбекистон хотин-қизлар қўмитаси, Республика касаба уюш-малари федерацияси, Республика Маънавият тарғибот маркази, «Соғлом ав-лод учун» халқаро хайрия жамғармаси, "Камолот" Ёшлар ижтимоий ҳарака-ти, Республика «Маҳалла» хайрия жамғармаси, "Нуроний" жамғармаси ва бошқалар (28-жадвал).
29-жадвал
Ўзбекистоцда ННТларнинг ривожланиш динамикаси ва улар фаолшгпшинг ҳуқуқий асослари

Ўзбекистон Республика-сида ННТлар фаолияти-нинг ҳуқуқий асослари

Ўзбекистон Республикаси 13-модцаси "Жамоат бирлашмалари тўғрисида";
"Жамоат бирлашмалари тўғрисида Ўзбекистон Республикаси қонуни" (1992);
«Касаба уюшмалари, улар фаолиятининг ҳуқуклари ва кафолатлари тўгри-сида» (1992);
«Сиёсий партиялар тўгрисида Ўзбекистон Республикаси қонуни" (1996);
"Ўзбекистон Республикасида ижгимоий бирлашмаларнинг низомларини қайд қилиш тартаби тўгрисида" Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳка-масининг қарори (1999)
"Нодавлат нотижорат ташкилотлари тўғрисида Ўзбекистон Республикаси қонуни " (1999);

Ўзбекистон Республика-сида ННТлар сонининг ошиб бориши

"Ижтимоий жамғармалар тўғрисида Ўзбекистон Республикаси қонуни" (2003); "ННТлар фаолиятининг кафолатлари тўғрисида Ўзбекистон Рес-публикаси қонуни" (2007).
1992 йилда 300 та ННТ; 2003 йилда ЗОООга яқин ННТ; 2007 йилда 5000 дан зиёд ННТ.
Манба: Фуқаролик жамиятини ўрганиш институти маълумоти.

¹ Каримов И. А. Ўзбекистонниинг сиёсий-ижтимоий ва иқгисодий истиқболларининг асосий тамойиллари. Т., 1995. 14-бет.
164
¹ Ўзбекистон Республикасининг «Нодавлат нотижорат ташкилотлари тўғрисида»ги қонуни 2-моддаси.
165

Мустақиллик йилларида фуқаролик иттифокларининг ташкил этилиши ва фаолиятини тартибга солувчи қонунчилик базаси яратилди. Хусусан, 1991 йилнинг 15 февралида «Ўзбекистон Республикасида жамоат бирлашмалари тўғрисида» қонун қабул қилинди (1992 йил 3 июль ва 1997 йил 25 апрелда ўзгартиришлар киритилди). Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилингандан сўнг бу жараён Асосий Қонуннинг 13, 56-62-моддалари билан тартибга солина бошланди. 1992 йилда «Касаба уюшмалари, улар фаолияти-нинг ҳуқуқлари ва кафолатлари тўғрисида» қонун қабул қилинди. 1996 йилда «Сиёсий партиялар тўғрисида»ги қонун, шунингдек, 1996 йилда «Ўзбекистон Республикасида ижтимоий бирлашмаларнинг низомларини қайд қилиш тар-тиби тўғрисида» Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори к^бул қилинди.
1999 йил апрелда Ўзбекистон Республикасининг "Нодавлат нотижорат ташкилотлари тўғрисида"ги қонуни, 2004 йилда "Сиёсий партияларни моли-ялаштириш тўғрисида" қонуни қабул қилинди. Энг сўнггиси 2007 йил январь ойида "Нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятининг кафолатлари тўғри-сида" қонун қабул қилинди.
Бугунги кунда Олий Мажлис Крнунчилик палатасида Демократик ин-ститутлар, нодавлат ташкилотлари ва фуқароларнинг ўзини-ўзи бошқариш органлари қўмитаси фаолият олиб бормоқца.
Ўзбекистонда вазифа ва функцияларига кўра бир-биридан фаркланув-чи, иштирокчилар оммавийлигига ва моддий-техника имкониятларига қараб қуйидаги ташкилотларни ННТ тоифасига киритиш мумкин:

• 
  жамоат бирлашмалари;
  
• 
  ижтимоий фондлар;
  
• 
  ассоциациялар;
  
• 
  ўз-ўзини бошқариш органлари.
  

1995 йилда киритилган Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодек-сига мувофиқ, истеъмолчи кооперативлар шаклидаги юридик шахслар ҳам нотижорат ташкилотларига киради.
Умумэътироф этилган таснифга кўра, Ўзбекистондаги нодавлат ноти-жорат ташкилотлари қуйидаги гурухларни ўз ичига олади: