|
37
16. DUNYONI CHALG’ITISH
O’zbekistonda qabul qilingan qonunlar amalga ko’chmay qoladi.(Xabarlar oqimidan).
1991 yilda O’zbekiston mustaqilligi qonunlashtirilgandan keyin ilk rasmiy hukumat tashrifi
Rossiyaga bo’ldi. Hay’atni hukumat rahbari – Vitse prezident Shukrullo Mirsaidov boshqardi.
Men hay’at tarkibiga qanday qo’shilganimni haliga qadar bilmayman. Chunki Karimov oxirgi
daqiqada mening nomimni o’zi qo’shganini aytgandi. Shukrullo Rahmatovich esa, “Mustaqillik
uchun kurashganlardan ham birortasini qo’shaylik”, deb mening nomimni qo’shganiga ishora
qilgandi.
Anig’i shu ediki, men Rossiyaga boradigan rasmiy delegatsiyaga qo’shilganimni oxirgi kun
bilgandim. Gap bunda emas.
Bizni juda katta tantana bilan kutib olishdi, muzokaralarda Boris Eltsinning o’zi bevosita qatnashdi
va oxirida katta ziyofat berdi. Anchagina ichildi. Men Mirsaidovga yaqin o’tirgan edim. Qarshi
tomonda o’tirgan Eltsin qo’lida qadahi bilan o’rnidan turib, biz tomonga o’tdi. Shukrullo aka
o’rnidan turdi. Biz ham turmoqchi bo’lgandik, Shukrullo aka qo’lini elkamga qo’yib, o’tiravering,
ishorasini qildi. Buni ko’rgan boshqalar ham qaytib o’tirishdi.
Eltsin Mirsaidovga:
-Shu o’zingnikini yaxshi bilasan-mi?-dedi.
-Bo’lmasa-chi?
Gap Karimov haqida borayotganini angladik.
-Kecha menga telefon qilib, “Komsomolskaya pravda”da tanqidiy maqola chiqqan, gazetaning
tanobini tortib qo’yishga yordam bering, dedi. Men unga biz mustaqilmiz, matbuotimiz ham
mustaqil, mana sen ham mustaqilsan, desam ham tushunmadi. Keyin bu mustaqillik qonun bilan
mustahkamlanganini aytdim. U bo’lsa, qog’ozdagi gap boshqa, amaldagisi boshqa, dedi. Mana bu
– siz bilan imzolaganimiz ham qog’ozda qolmaydimi? Men umuman qonunlarni hurmat qilaman.
Lekin u…
Eltsin Shukrullo akani chetga tortib qulog’iga nimadir dedi. Shukrullo aka noqulay vaziyatda
qoldi. Eltsinnning gapini biz eshitdik, deb o’yladi, shekilli, boshini egib indamay turaverdi. Lekin
biz eshitmagan edik.
Keyin Eltsin aylanib joyiga qaytdi-da: “Qonunlar bajarilish uchun qabul qilinadi, bajarilmasa,
qog’ozga aylanadi, qog’ozning o’rni qaerdaligini hammamiz bilamiz”, dedi. Hamma bosh silkib
qo’ydi. Hatto mening yonimda o’tirgan Konstitutsiyaviy sud raisi Shavkat O’razaev ham “To’g’ri”
degandek bosh qimirlatib qo’ydi.
Xuddi shunga o’xshash vaziyat Ukrainaga borganimizda ham yuz bergan. Qrim turklari haqida
ikki tomonlama kelishuv matniga Ukraina tomoni jiddiy o’zgarishlar kiritdi. Biz qarshi bo’ldik va
38
Prezidentning Milliy masalalar bo’yicha maslahatchisi Shoxobiddin Ziyomov Karimovga telefon
qildi. Karimov “Rozi bo’laveringlar, qog’ozda qolib ketadi, baribir”, dedi.
Sessiyalar va sessiya oldi majlislarida ko’p guvohi bo’ldim, biror hujjat haqida gap borsa,
Karimov׃
-Birinchi galda xalqaro standartlarga mos bo’lsin, keyin o’zimizning sharoitga moslaymiz,-derdi.
Shuning uchun ham o’sha paytda qabul qilingan juda ko’p qonunlar va hatto Konstitutsiyaning
ham sirti demokratik dunyo standartlari darajasida edi. Lekin Karimov ikki yuzi bo’lgan
qonunchilikni ko’zlagan ekan. Qog’ozda boshqa, amalda boshqa.
Aytishingiz mumkin, butun mamlakatni telefon bilan boshqarib bo’lmaydi, qonun qabul
qilingandan keyin ko’p joylarda baribir unga murojaat qilinadi, deb.
Yo’q. Karimov dunyo tarixida bo’lmagan yangilik yaratdi. Har bir qonun qabul qilingandan keyin,
mazkur qonun ijrosi haqida hukumatning qarorini chiqarardi. Ana shu qaror parlamentdan chiqqan
qonundan ustun bo’ladi. Qarorning bir joyiga “Ushbu hujjat bilan qonun orasidagi tafovutlar
hukumatning keyingi qonun loyihalarida inobatga olinsin”, deb qo’shib qo’yiladi. Qonunga ham,
bu qarorga ham Karimovning o’zi imzo chekadi.
Karimovning bu qarori barcha idoralarga majburiy tarzda bajarilish uchun yuboriladi. Natijada
Parlamentdan chiqqan qonun qog’ozda qolib ketaveradi. Masalan, qonunda “O’zbekistonda
tsenzura bekor qilingan” deb 1991 yildayoq yozib qo’yilgan va hukumatning qarorida esa, aksi
bo’lgani uchun tsenzura yashayverdi va hokazo.
Karimov bu bilan dunyoni chalg’itishga, dunyoni aldashga urindi va bunga erishdi ham. Haliga
qadar ham sodda dunyo O’zbekistonda qabul qilingan ba’zi qonunlarga ishonadi!
Bir kun sessiyada sudlov asoslarini belgilaydigan qonunlar qayta qabul qilinayotgan edi. Men “Bir
ayb uchun-bir jazo” printsipiga o’tish taklifini aytdim. Buni Oliy sud raisi Muhammad Bobur
Malikov, Bosh prokuror Bo’ritosh Mustafoev va Qonunchilik qo’mitasi raisi Erkin Xalilovlar ham
to’g’ri deb topishdi. Hatto Muh
ammad Bobur Malikovning׃
-Jahongirning taklifi to’g’ri,-degan gapi haliga qadar yodimda.
Oradan bir necha kun o’tgach, hujjat gazetada chiqdi. Qarasam, mening taklifim kiritilmagan.
Oliy Kengash devonining rahbari Omon Olimjonovga (shoir Hamid Olimjonning o’g’li-JM)
murojaat qilsam, u shuni ham bilmaysizmi, degandek miyig’ida kulgan bo’lib׃
-Qonun qabul qilindimi, tamom, bizning qo’limizdan chiqadi. Uni Prezident imzolab, matbuotga
jo’natadi,-dedi.
-Lekin matbuotga siz jo’natibsiz,-dedim men ba’zi ichki jarayonlardan xabardor ekanligimni
ko’rsatib.-Oxirgi tuzatishlar kiritilgan variantni ko’rmoqchiman.
39
U noqulay vaziyatda qoldi.
-Biz hamma tuzatishlarni kiritib, Prezident devoniga olib borib bergandik…
-Bo’pti, borib, Islom akaning o’zidan so’rayman,-deb chiqib ketdim.
Oradan ko’p o’tmay Omon Hamidovich eshikning yoniga kelib, meni imlab chaqirdi-da xonasiga
boshladi.
-Oramizda qolsin. Mana oxirgi variant. Mana sizning taklifingiz. Qo’shilgan. Lekin Islom akam
qo’shmabdilar. Ko’nglingizga kelmasin, faqat siznikini emas, boshqalarini ham, avval bir ko’rib
chiqinglar, deb qo’shmadilar. Iltimos, shu gap shu erda qolsin,-dedi.
Men oxirgi variantdan nusxa so’radim. Omon Hamidovich “kasal” bo’lib qoldi.
Sessiya stenogrammasini talab qildim va bu gapni sessiyaga olib chiqdim. Lekin stenogramma
topilmadi, degan bahona bilan masala yo’qqa chiqarildi. Men televideniening yozuvlarini olib
keldim. Karimov shundan keyin׃
-Shu narsa sizga kerak-mi, o’sha qo’shimcha kiritilgan bilan bir narsa o’zgararmidi? Axir siz yurist
emas-ku, balki o’sha qo’shimchaning salbiy oqibatlari bo’lishi mumkin. Qo’ying, hammasini
o’rganib chiqaylik, kerak bo’lsa, keyin qo’shib qo’yamiz.Taklif aytgan bitta siz emas! Shuncha
odam axmoq-mi, ular masalaning shu tomonini tushunadilar, siz nega janjal qilasiz? Axir bu
mamlakatning, bu parlamentning, bu qonunlarning obro’yi mening ham obro’yim?!-dedi.
Karimov qonunchilikda ana shunday jinoiy yo’lni tanladi va jinoyat qilishni obro’ deb bildi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
